Ský - 01.04.2003, Qupperneq 33

3HBf

■■
Þú ert þekktur fyrir að tala tæpitungulaust og sá talandi hefur far-
iú fyrir brjóstið á mörgum sem segja þig skreyta raunsæið um of.
Sumir þeirra varla spenntir fyrir slíkri landkynningu nú þegar Haf-
ið heldur í víking vestur um haf? Kvikmynd er listform, túlkun á
raunveruleikanum. Úrvinnsia mín á því sem ég sé er líkt og ég
væri aö skrifa Ijóö eða mála málverk. Myndir Kjarvals af
Þingvöllum eru til dæmis ekki raunsæjar en þó mun áhrifaríkari en
flestar Ijósmyndir frá sama staö. En mér er alveg sama hvaö fólki
finnst um einhverja landkynningu. Ég er ekki að vinna fyrir Ferða-
málaráð. Ég er að fjalla um það sem ég sé og ef fólk getur ekki
tekið því þá horfir það á myndina á röngum forsendum.
Er gróið um heilt milli þín og samfélagsins í Neskaupstað eftir öll
laetin í kringum Haffd? Já. En það var aldrei markmiö hjá mér að
gera lítið úr fólki í íslenskum sjávarþorpum. Mér þykir vænt um all-
ar persónur sögunnar. Ef fólk gagnrýnir það sem sýnt var í Hafinu
sem vonda landkynningu, þá spyr ég á móti; Hvað var aö gerast í
Hafinu sem ekki er aö gerast í íslenskum veruleika? Er ekki bull-
andi heimilisofbeldi á íslandi? Er ekki misnotkun á börnum al-
gengt vandamál? Það er ekkert meira ofbeldi í Hafinu en gerist og
gengurí íslensku samfélagi. Þótt pabbinn hafi lamiö son sinn með
staf í bræðiskasti er þaö ekkert miðaö við þaö sem gerist á mörg-
um heimilum þar sem stöðugt ofbeldi og misnotkun á sér stað.
Þetta fyrirfinnst allt í kringum okkur og við erum að loka augun-
um fyrir okkar eigin veruleika ef við höfnum honum þegar hann er
kominn í bíómynd.
hungruðum manni einu sinni á Holtið í stað þess aö nýta sömu
upphæð í aö kenna honum aö rækta kartöflur. Það vantar aö
styrkja sjálfsbjargarviðleitnina. Ef maður býr úti á landi verður það
aö vera vegna þess að maður kýs það, en ekki vegna þess að
maður var neyddur til þess. Byggðastefna verður aö spretta út frá
samfélaginu sjálfu. Þá fyrst er hægt að gera eitthvað skapandi::
sem vex og vindur upp á sig. Vitaskuld þarf að styðja viö bakið á
landsbyggóinni, en þaö verður aö hætta aö búa til heimatilbúin
verkefni á síöustu stundu; setja alla bændur í refarækt, setja upp
rafskautaverksmiðju í þessu þorpi og stálröraverksmiðju í því
næsta. Þessi pólitík hefur verið reynd til hlítar í Austur-Evrópu.
AFSAKAR EKKI EIGIÐ LÍF
Hvernig finnst þér að vinna í því styrkjaumhverfi sem stjórnar ís-
lenskri kvikmyndagerð? Ég væri til í að hafa þetta allt miklu ein-
faldara; ekki ósvipað og í Kanada og á írlandi þar sem yfirvöidum
hefur tekist að skapa mikil verðmæti með sínum listamönnum.
Þaö þarf aö hlúa vel aö þessu umhverfi og skapa mönnum tæki-
færi. Ég er að tala um ákveðið skattfrelsi, líkt og í Kanada þar
sem styrkurinn felst í 25 prósenta endurgreiðslu á því sem variö
er I kvikmyndagerðina. En það verður aö breyta þessu fyrirkomu-
lagi, gera þaö opnara og gegnsærra svo ekki sé jafnauðvelt að
misnota þaö. Ég vil sjá þetta umhverfi aögengilegra og eins lítið
miöstýrt og hægt er.
Þú verður að hafa T huga að íslendingar eru hamingjusamasta þjóð
veraldar. Veruleikanum þarf að sópa undir teppið. Það er nákvæm-
lega þaö sem Hafið snýst um og þess vegna voru vióbrögö við
myndinni í nákvæmum takti við umfjöllunarefnið. íslendingar vilja
ekki horfast í augu viö þetta og kalla þá myndina vonda landkynn-
ingu. Cohen-bræður urðu ekkert voðalega vinsælir f Fargo eftir aö
þeir máluðu mynd af þessum stað sem heimurinn hló að. En ég
ætlaði svo sannarlega ekki aö gera grín að neinum né sýna lítils-
virðingu og held að myndin hafi gert margt gott eins og aö opna
umræðuna um kvótamálin sem urðu svo að stóru kosningamáli.
Markmiðið var þá frekar að leggja landsbyggðinni lið en hitt? Já,
þvf hin vonlausa byggðastefna er mér ofarlega í huga. Nú er ekki
talað um annað en frábæran fjárhag þjóðarinnar; 27 milljarða sem
á að eyða í þetta og hitt. Til hvers erum viö þá að reisa þetta ál-
ver og þessar virkjanir? Hví í ósköpunum þurfum við að verða
ruslakista fyrir Ameríku úr því fjárhagurinn er í þessu líka lukkunn-
; ar velstandi? Fyrir örfáum mánuðum var allt á heljarþröminni því
náttúrlega varð að koma þessu álversmáli í gegn, en þetta stenst
ekki í mínum huga. Þaö þarf ekki að segja mér að álverið hafi skil-
að svo miklum hagnaði nú þegar. Úr því ríkisbuddan er svo troðin
af fé, er þá ekki tímabært og tilvalið að spyrja hvernig við getum
grætt meira, hverníg lífi við viljum lifa og í hvernig umhverfi við
viljum búa? Þetta er svolítið eins og að breyta eldhúsi móður sinn-
ar í veitingastað. Ekkert er heilagt, á öllu skal græða! Sumt vill
maður hafa fyrir sig og sína, er það ekki?
Vita ekki þingmenn svarið við því fyrir þegnana? Kjördæmaskipan
r á Islandi er það versta sem komið hefur fyrir landsbyggðina. Og
þar sem atkvæðin vega þyngst er ástandið hvað verst, samanber
, Vestfirðina. Af einhverjum annarlegum ástæðum virðast þingmenn
"'issa sig fyrir kosningar og ausa fé í kjördæmin sfn; í hluti sem
hafa ekkert gildi. Sennilega vegna þess að þeir hafa ekkert vit-
rænna fram að færa og ýta þannig undir ranga hluti. Þannig hefur
: landsbyggðin verið gerð að ölmusumönnum og það er ekki upp-
: hyggjandi fyrir sjálfsvirðinguna. Þetta er svipað því að rétta
Hvað segirðu um að sumir séu f útlegð frá Kvikmyndasjóði? Þaó
er þá sjálfskipuð útlegð. Ég hef enga trú á að stórkostlegir hæfi-
leikamenn, sem ekki hafa enn fengið að njóta sín, muni ekki fá
tækifæri þótt síðar verði. Auðvitað er eðlilegt að menn þurfi að
sanna sig og það kostar fórnir. Maður velur sig sjálfur til verkanna
og hættir öllu sínu. Ég var orðinn 33 ára þegar ég gerði mína
fýrstu kvikmynd, búinn að vinna í tíu ár í leikhúsi. Mér finnst ekki
eðlilegt að 25 ára drengur fái 200 milljónir til að vinna að hug-
mynd sem er hæpin. Menn mega ekki ganga út frá slíku. Þeir
verða að vinna fyrir því líkt og ég sjálfur sem hætti öllu sem ég
átti til að komast hingað. Mér var ekki rétt neitt upp í hendurnar.
Sumir kalla hann Kvikindasjóð. Það hef ég ekki heyrt áður, en
menn verða að gera sér grein fyrir því að Kvikmyndasjóöur er ekki
atvinnubótasjóður heldur sjóður til að styrkja og gera góða kvik-
myndgerð í landinu. Það þýðir ekki að Sigurjón Sighvatsson geti
ekki fengið styrk ætli hann sér að gera íslenska kvikmynd. Þetta
snýst einfaldlega um að vera samkeppnisfær og skilja eftir sig
menningarleg verðmæti burtséð frá prívat fjárhag einstaklinga.
Einhverjum finnst þú geta trútt um talað og ég hef heyrt þá skoð-
un að þú sért tækifærissinni af Guös náð; kominn í innsta kopp
kvikmyndamafíunnar, giftur inn í ríkustu fjölskyldu landsins og vel
liðinn í Sjálfstæðisflokknum. Ég hugsa að það sé ofsalega góð leið
fyrir þá sem eru ekki hrifnir af því sem ég geri, og vilja ekki viður-
kenna að ég hafi eitthvað fram að færa, að útskýra fyrir sjálfum
sér hvers vegna ég er á þessum stað, en þeir ekki. í fyrsta lagi var
ég búinn að leikstýra í leikhúsi í áratug og allar mínar sýningar
voru vel sóttar. Það hafði ekkert með Kvikmyndasjóð að gera né
hverjum ég er giftur. Ég var auk þess búinn að leika í áratug og
eiga Kaffibarinn. Hafði haft það prýðilegt áður en ég kynntist kon-
unni minni og held að enginn geti staóið á því, eða sagt með
sanni, að maður geti ekki orðið ástfanginn af konu eins og Lilju.
Ef menn vilja einblína á það að hún eigi peninga, þá spyr ég á
móti: Ef maður veróur ástfanginn af ríkri konu, á maður þá að
hætta við það af því að hún er rík? Ég þurfti ekki á því að halda