Heima er bezt - 01.03.2006, Side 16

Örnólfur
Thorlacius:
Úrsögu
SKRIFFÆRA
Þýsku Mont Blanc-pennarnir þykja vönduð listasmíð,
enda er hinn klassíski „ Meisterstiick 149 “-penni
(ofar á myndinni) sýndur í Nútímalistasafninu í
NewYork sem dœmi um nytjalist.
Við blýantasmíð eru skornar
hæfilega þykkar sneiðar úr
sedrusviði og íþœr renndar U-laga
rennur. Svo eru grafitlengjur, „ blý ",
felldar í rennurnar á annarri hvorri
sneió og önnur felld og límd ofan
á.Loks eru blýantarnir renndir úr
samlokunum og strokleður límt á
endann ef þurfa þykir.
Talað mál hefur
fylgt forverum
okkar um
milljónir ára,
löngu áður en tegundin
Homo sapiens kom
fram. Rituð tákn eru
mun yngra fyrirbæri.
Fyrir um 10.000 árum,
eftir að menn hættu að
sjá sér alfarið farborða
með veiðum og söfnun
og tóku upp kvikijárrækt
og jarðyrkju, ristu menn
á leirtöflur merki, sem
talið er að hafí verið eins
konar bókhaldsgögn
kaupmanna, skrár
um magn og eðli varnings sem gekk
kaupum og sölum. Af þessu þróuðust
svo myndtákn um ýmis fyrirbæri. Táknin
voru smám saman stílfærð, og flókið og
fullkomið myndmál er fram á þennan
dag ritmál í Kína og Japan. Þar kom, í
Miðausturlöndum, að táknin stóðu ekki
lengur fyrir menn, dýr og plöntur, hluti
og hugtök, heldur voru ýmis hljóð talaðs
máls táknuð með þeim. Þar með varð
stafrófið til.
Fyrstu frumstæðu táknin, sem trúlega
voru notuð í viðskiptum eins og hér
hefur verið nefnt, hafa fundist við
uppgröft allt frá Egyptalandi austur til
Indlands. I Miðausturlöndum, þar sem
nú eru írak og Sýrland, skráðu menn
fleygletur á leirtöflur allt frá því fyrir
5000 árum. Af töflum frá borginni Ebla
í Sýrlandi má ráða að ritarar hafi notið
mikillar virðingar þar í borg, til jafns
við herforingja.
Papyrus, pergament
og pappír
Leirtöflumar vom óþjálar, og Egyptar
fóru snemma - fyrir um 5000 árum eða
fyrr - að vinna þunnar arkir, papyrus,
úr stönglum hávaxinna sefplantna sem
spretta með Nílarbökkum. Stönglamir
voru skornir í strimla, verkaðir á ýmsa
lund, meðal annars valsaðir, hamraðir
og þurrkaðir. Papyrus var notaður til
skrifta allt fram á 11. öld.
Egyptar bj uggu einir að papymsreymum
og fluttu papyms út til landa við
Miðjarðarhaf og norður eftir Evrópu. En
112 Heimaerbezt