Heima er bezt - 01.03.2006, Side 23

Við Lambanes. Efri röð: Anna, Elín, Valgarður. Fyrir
framan: Kristján í Lambanesi, 90 ára.
úti, þegar veður var hagstætt, og fór í leiki með okkur. Lét
hlaupa í skarðið. Við lærðum margt ljóða hjá honum, meira
að segja á dönsku, eins og „Flyv, fugl, flyv over Furesöens
vove“. Það lærðum við utan að, og mikið fannst mér danskan
ólík íslenskunni. Sæmundur hafði á unga aldri dvalið um
vetrartíma í Borginni við Sundið.
Við fundum, að kennarinn vildi okkur vel. Þó að viö skildum
danska ljóðið ekki beint vel, komumst við að innihaldinu,
og yljar það mér að hjartarótum til þessa dags. Auðvitað
lærðum við og sungum einnig hina íslensku þýðingu: „Svíf
þú, fugl, yfir sævardjúpið víða“.
Lambanesheimilið
Mánuðina á milli fræðaiðkananna var ég heima í Lambanesi.
Þar átti ég áhyggjulausa daga. Þegar veður var hagstætt, dreif
ég mig á skauta upp fyrir túnið, þó að svellið væri kannski
ekki upp á það besta. Skíði áttu þeir bræður, Gunnlaugur og
Valgarður í Lambanesi, líkt og allir Fljótamenn. Skíðalaus
maður gat ekki búið þar, í því mikla fannaplássi, sem Fljótin
eru. Enginn var raunar leikfélaginn. Allir á heimilinu höfðu
yndi af söng. Bræðumir léku dálítið á fiðlu. Valgarður þó meira
en Gunnlaugur, sem ætíð var nefndur Laugi af heimafólki
og kunnugum. Útvarpið var aðalskemmtun heimilanna,
sem áttu sér viðtæki. Ég man eftir einu sönglagi, sem kynnt
var í útvarpinu, og sem allir í Lambanesi rauluðu. Þetta úr
textanum man ég einkar vel:
„Æ, viltu ekki hjá mér sitja, minn elskulegi Jón?“
Matur var í Lambanesi allgóður, og nógur, ekki vantaði
það. Mikið var um slátur og mjólkurmat. Þá var mikils neytt
af silungi, sem veiddur var í Miklavatni. Var hann saltaður
niður í tunnur og síðan afvatnaður áður en til suðu kom. Vildi
raunar stundum vanta nokkuð upp á það. Með silungnum voru
borðaðar kartöflur og mörflot haft út á. Nefndu menn það
ídýfu. Talað var um að úða, þegar gengið var að matborði, ekki
síst, ef silungur var í boði. Mikil hlunnindi voru silungsveðin
í Miklavatni. Og þar var ekki um neinn smásilung að ræða,
heldur dólpunga mikla.
Bræðurnir drógu fyrir með
netum í vatninu á sumrin,
og þurftu engan að biðja
leyfis. Þeir áttu jörðina,
sem þeir bjuggu á. Það
gerði gæfumuninn. Þeir
veiddu oft einnig á vetrum
gegnum ísinn. Miklavatn var
mikil matarkista, og er það
sjálfsagt enn.
Margs er að minnast frá
þessum löngu liðnu dögum.
En hvar er nú gleði, sorg,
eftirvænting, kvíði og
fögnuður þessa tíma?
Gunnlaugur Kristjánsson,
fœddur 1903. Myndin er tekin F©rðín 3Ö SaUfb36
1943. I Lambanesi var nokkurt
fjárbú. Tvö allstór íjárhús
voru frammi á túninu, sem hallar nær öllu niður að Miklavatni.
Fjósið var heima við íbúðarhúsið, efst á túninu. Kýr voru
oftast tvær, kannski kvígukálfur að auki, til að endurnýja
kúastofninn. Mikið hey þurfti handa þessum gripum öllum.
Sumarið á undan hafði verið fremur lélegt til heyskapar. Tók að
saxast drjúgum á heyforða bændanna í Lambanesi í
Austur-Fljótum, er leið á veturinn. Þurfti því að reyna að
nálgast hey einhvers staðar, ef falt væri. Við eftirgrennslan
kom í ljós, að í sveitinni mundi aðeins á einum bæ
vera til það mikið hey, að þorandi væri að miðla því til
þurfandi. Liðið gat drjúgur tími, þar til fénaðurkæmistágræn grös.
Bóndi einn frammi í sveitinni, mesti fyrirhyggjumaður,
átti drjúgar fymingar af töðu. Þetta var Jón Guðbrandsson
í Saurbæ. Hann var, þegar þetta var, maður á ungum aldri,
ríflega þrítugur, en leit út fyrir að vera langtum eldri; klæddist
auk þess fötum, sem gengin voru úr móð, og bar hvergi
utan á sér neitt ríkidæmi. En sagður var hann vel stæður,
karlinn sá.
Ekki þýddi annað en að koma sér af stað og nálgast hey
Húsið í Lambanesi, 1942.
Heima er bezt 119