Heimili og skóli - 01.04.1963, Blaðsíða 12

SIGURJON BJORNSSON:
Þœttir um
sálsýkisfrœði barna
ii.
Hegðunravandkvæði.
Hegðunarvandkvæði er geysivíðtækt
hugtak, því að það nær í rauninni yfir allt
það, sem uppalendum finnst athugavert við
hegðun harnsins. Langflestum andlegum
og mörgum líkamlegum vanheilindum
fylgja einhverjar truflanir á hegðun.
Kunnugt er t. d. hversu skemmdir kok- og
nef-eitlar geta gert börn óróleg og viðkvæm
í skapi. Mætti þannig lengi telja. Fávita-
háttur lýsir sér oft að einum þræði í óeðli-
legri hegðun. Og nú á síðari árum eru
menn farnir að veita því athygli, að heila-
og heilahimnubólgur, sem læknazt hafa svo
vel, að engir andlegir ágallar verða, geta
valdið óróa og stjórnleysi í hegðun, sem
stundum loðir við árum saman. Alvarlegar
geðtruflanir lýsa sér oft fyrst og fremst í
einkennilegri og óstýrilátri hegðun.
Sé litið á hegðunarvandkvæði frá þessu
sjónarmiði, er einsætt að þau ber að skoða
sem einkenni, sem leitt getur af margskonar
truflun, andlegri eða líkamlegri og sjálfar
hegðunartruflanirnar segja lítið um það,
hvers konar vanheilindi búa að baki.
I þessari grein verður orðið hegðunar-
vandkvæði notað í mun þrengra skilningi
og nokkuð frábrugðnum. Skal það nú út-
skýrt nokkuð. Segjum að hegðunarvand-
kvæði sé eftirstöðvar heilabólgu. í þeim
tilfellum eru hegðunarvandkvæðin einkenni
(symptom) sjúkdómsins heilahólgu, en
hann á sínar sérstöku orsakir. En hegðunar-
vandkvæði getur líka verið sjúkdómurinn
sjálfur, en ekki eitt af afleiddum einkenn-
um hans, og þá þarf að leita að orsökum
sjálfra hegðunartruflananna. I þessari
merkingu (syndrom) verða hegðunarvand-
kvæði notuð hér og á henni byggðist sú
flokkun, sem sagt var frá í síðustu grein.
Hér er þá um börn að ræða, sem eru lík-
amlega og andlega heilbrigð, en bregðast
við andstreymi lífsins með hegðunartrufl-
unum. Það má segja að fyrsta viðbragð
heilbrigðs barns gegn einhverjum mót-
blæstri sé óánægja, gremja og reiði, sem
leitar útrásar. Sé barn barið af leikfélaga
sínum, er eðlilegast að það reiðist og reyni
að berja á móti. Geti það hins vegar ekki
fengið útrás fyrir gremju sína af einhverj-
um ástæðum, verður það að grípa til ann-
arra ráða, t. d. þeirra að gera sig lítið og
ósjálfbjarga ög leita skjóls og verndar eða
jafnvel draga sig í hlé og byggja sér geð-
þekkari heim í ímyndun sinni.
Sá mótblástur, sem börnum mætir, get-
ur að sjálfsögðu verið mjög margvíslegur
og má nefna ýmsar tegundir. Það er t. d.
elzta systkinið, sem öll fjölskyldan snerist
í kringum fyrstu 2—3 árin meðan það var
eitt. Því var hampað, það var kjassað og
það var ekki til dásamlegra barn. Móðirin
hafði ekki annað að gera en snúast kring-
um það. Svo fæddist næsta systkini og hið
32 HEIMILI OG SKÓLI