Læknaneminn - 01.03.1970, Síða 41

LÆKNANEMINN
S5
þess að vita hvaða sýkil er um að
ræða. Ber þá að velja lyf eftir því,
hvaða sýklategundir eru oftast
skaðvaldarnir í viðkomandi líf-
færum. Með öðrum orðum, þá eru
lyf valin eftir því, hvort um er
að ræða sýkingu í efri lofvegum,
lungum, innyflum, þvagvegum,
beinum, liðum, heilahimnu, blóði,
eða annars staðar. Telji lækn-
irinn til dæmis, að sjúkling-
ur hafi bráða nýrnabólgu, ætti
rökrétt val á lyfi að vera gegn
Gram-neikvæðum sýklum, þar eð
þær sýklategundir valda bráðri
nýrnabólgu í 80-90% tilfella. Ekki
er þó nærri alltaf svo auðvelt að
gizka á, við hvers konar sýklateg-
undir sé verið að berjast, og verð-
ur þá klínískt lyfjaval án sýkla-
skoðunar, ræktunar og næmis-
prófs óhjákvæmilega handahófs-
kenndara. Hafi verið hægt að
koma við ræktun og næmisprófi,
eru niðurstöður þess oftast látnar
ráða lyfjavalinu. Gæta verður
þess, að ekki er einhlítt að velja
lyf eftir því, hvað drepur viðkom-
andi sýkil í tilraunaglasi. Verð-
ur að hugsa út í, að nægilegt
magn af lyfinu geti borizt í hina
sýktu vefi, og á hinn bóginn, að
magnið sé ekki svo mikið eða gjöf-
in það langvarandi, að hættulegar
aukaverkanir skapist.
Yfirleitt er bezt að nota ekki
nema eitt lyf í einu, en stundum
pietur verið nauðsynlegt að nota
tvö eða jafnvel þrjú í einu. Þurfi
að nota fleiri en eitt lyf í einu,
verður að gæta þess að velja þau
rétt saman, þannig að þau dragi
ekki úr verkunum hvers annars.
Til dæmis draga sýkladrepandi
(bacteriocidal) og sýklaheftandi
(bacteriostatic) lyf yfirleitt úr
verkunum hvers annars, séu þau
gefin saman, svo sem penicillín
og klóramfenikól, eða penicillín og
tetracyklín. Til eru þó undantekn-
ingar frá þessu, t. d. er ekki talið,
að penicillín og súlfalyf dragi úr
verkunum hvors annars. Við
hjartaþelsbólgu, beina- og liða-
ígerðum, blóðsýkingu og bráðri
nýrnabólgu er eindregið ráðlagt
að nota sýkladrepandi lyf, en ekki
sýklaheftandi.
Hvernig á svo að dæma um,
hvort rétt lyf hafi verið valið?
Reynt er að gera það eftir gangi
sjúkdómsins, hitalækkun, bólgu-
hjöðnun o. s. frv. Varast ber þó
að skipta um lyf, þó að hiti sé ekki
fallinn eftir 1 eða 2 dægur. Oftast
þarf lyf 2—3 sólarhringa til að
vinna bug á sýkingunni. Sé skipt
of ört um lyf, getur farið svo, að
meðferðin verði alveg máttlaus,
þar eð einstök lyf verka á mis-
munandi þætti efnaskipta sýkl-
anna, og drepa þá því ekki, ef
efnaskiptin eru ekki alveg rofin
um lengri tíma, heldur er eins og
„danglað í þau“ hér og þar í stutt-
an tíma í einu.
Beri meðferðin ekki árangur á
tilætluðum tíma, ber að athuga:
1. Hvort sjúklingurinn hafi tek-
ið lyfið rétt.
2. Hvort skammtar séu nægilega
stórir.
3. Hvort sjúklingnum hafi ekki
notazt lyfið vegna uppkasta
eða niðurgangs, ef því er ætl-
að að frásogast um meltingar-
veg.
4. Hvort lyfið hafi komizt að
hinum sýkta stað, t. d. inni-
lokaðri ígerð.
5. Hvort næmispróf sé skakkt
eða sýni ekki rétt tekið.
6. Hvort lyfið eyðileggist í lík-
amanum, t. d. vegna penicill-
ín-kljúfandi áhrifa sýkla.
7. Hvort lyfið sé í réttu sýru-
stigi; sum þvagfæralvf verka
t. d. í súru þvagi (MANDEL-