Læknaneminn - 01.03.1970, Síða 62

52
LÆKNANEMINN
Er það gert vegna þess, að jónirn-
ar safnast fyrir í líkama sjúklings-
ins milli meðferða og því æskilegt
að fjarlægja nokkurt magn þeirra
í hverri dialysu. I stað bíkarbónats
nota ýmsir acetat eða laktat, sem
auðleystari eru en bíkarbónat, en
brotna niður í koldíoxíð og vatn
við bruna. EQutverk glukosunnar
er fyrst og fremst að auka osmo-
laritet vökvans eða bæta upp það
magn - sameind fyrir sameind -
hinna f jölmörgn uppleystu heima-
efna blóðs, sem ekki hefur verið
bætt í skolvökvann. Ef þetta væri
eigi gert mundi osmotískur þrýst-
ingsmismunur valda því, að vatn
bærist frá skolvökva til blóðs.
Oft er vatni ofaukið í líkaman-
um og því æskilegt að fjarlægja
visst vatnsmagn við dialysu. Af
ofansögðu er ljóst að framkvæma
má slíkt með því að auka enn
osmolaritet skolvökvans, til dæm-
is með glukosu. Þetta er oft gert
við peritoneal dialysu. Við hæmo-
dialysu er vatn fjarlægt á einfald-
ari hátt með svokallaðri ultra-
filtration. Sé framkallaður hydro-
statískur þrýstingsmismunur milli
blóðs og skolvökva, síast vatn
gegnum himnuna undan þrýstings-
hallanum. Með því að auka þrýst-
ing í blóði eða minnka þrýsting í
skolvökva má þannig fjarlægja
vatn úr líkamanum.
Til eru ýmsar gerðir sía, sem all-
ar byggjast þó á ofansögðu. Al-
gengastar eru tvær gerðir: Spólu-
nýrað og plötunýrað.
Tvíspólunýrað (twin coil kid-
ney), sem kennt er við fyrrgreind-
an Kolff, er sú gerð, sem mest er
notuð um þessar mundir. Sían
samanstendur af tveimur löngum
og mjóum sellofanhólkum, sem
vafið er inn í net úr plasti eða
trefjagleri hólkunum til stuðnings
og aðhalds. Um sellofanhólkana
rennur blóðið, en spólunni er síð-
an dýft í skolvökvann, sem látinn
er bulla upp á milli vindinga spól-
unnar og þar með leika um sello-
fanhólkana.
Spólunýrun hafa það fyrst og
fremst til síns ágætis, að þau eru
,,ódýr“ í framleiðslu, enda fram-
leidd til einnota ásamt blóðslöng-
um þeim, er spólunýranu fylgja.
Nýrri gerðir spólunýrans hafa svo
lítið rúmmál, að nægilegt er að
fylla þau með saltvatni í byrjun
dialysu í stað gjafablóðs eins og
áður tíðkaðist. Hið þétta og stífa
plastnet heldur svo vel að sello-
fanhólkunum, að unnt er að hafa
allháan hydrostatískan þrýsting í
sellofanhólkunum án þess að þeir
ofþenjist og þar með framkalla
verulega ultrafiltration vatns úr
blóðinu. Helzti ókostur spólunýr-
ans er, að mótstaða í spólunni er
veriúeg, svo að jafnan verður að
nota blóðdælu til að knýja blóðið
í gegnum hana.
Plötunýrun eru gjarnan kennd
við Norðmanninn Kiil. I þeim eru
tvö sellofanblöð pressuð milli
tveggja þykkra plastbretta, sem
þvinguð eru saman til þéttingar.
Hlaða má saman tveimur eða fleiri
slíkum samlokum. Milli sellofan-
blaðanna rennur blóðið í þunnu
lagi, en utan þeirra rennur skol-
vökvinn. Rúmmálið milli plast-
brettanna fæst með því að grópa
í þau rásir, svo þau líkjast þvotta-
bretti að innanverðu. Þessar síur
hafa ýmsa kosti. Rúmmál þeirra
er lítið, og þær þarfnast því ekki
blóðáfyllingar. Auk þess er við-
námið í þeim mjög lítið og nægir
því slagæðaþrýstingur sjúklings-
ins sjálfs til að knýja blóðið. Ultra-
filtration má fá fram með því að
framkalla undirþrýsting í skol-
vökvanum. Enn er það víða talinn
kostur, að hægt er að taka Kiil-