Læknaneminn - 01.11.1978, Síða 34

Mynd 32. Myndin sýnir placenta previa totalis og má glögg-
lega greina blöðruskuggann (V) jremst og til hœri, en
vinstra megin við hann sést höjuð jóstursins (H) og pla-
centakanturinn (P) sem gengur yjir os internum (0).
Fylgjuvejurinn sést illa vegna þess að jósturhöjuðið skyggir
á (sbr. mynd 31). Það sést vel hversu mikilvœgt er að haja
blöðruskuggann sem kennileiti til að þekkja jramvegg uter-
us, os internum og cervix.
Fóstunlauði á 3. trimestri
Þessi greining ætti ekki að vera erfið með elec-
troniskum tækjakosti og vísast til þess, sem sagt er
um þetta efni í kafla um 2. trimestri. (Sjá mynd 29.)
Placenta
Eins og áður segir er auðveldast að staðsetja
fylgjuna á 2. trimestri, þ. e. a. s. áður en fóstrið er
orðið það stórt að það geti skyggt á hana að hluta.
Þetta á því sérstaklega við um afturveggsfylgjur.
Framveggsfylgjur og hliðarveggsfylgjur er alltaf
hægt að greina auðveldlega og álitið er að staðsetn-
ing fylgju sé örugg í a. m. k. 97% tilfella. (Sjá
myndir 30 og 31.)
Það er ekki einasta staðsetning á fylgju, sem hægt
er að greina, heldur einnig stærðin, þ. e. flatarmál
og þykkt og ætti það að gefa nokkuð haldgóða á-
bendingu hve góð fylgjustarfsemin er.
Við placenta insufficiens verður fylgjuvefurinn
þynnri og rýrari. Rhesus fylgjan sýnir hins vegar
þykknun (hydrops) og hinar fíngerðu yrjur, sem
sýna fylgjuvefinn, mynda víða loftbólur (vacuolur).
Diabetesfylgja sýnir oft áþekkar hreytingar.
Placenta praevia
Plecenta praevia eða placenta praevia marginalis
er ekki hægt að ákvarða endanlega fyrr en eftir 32.-
33. viku, vegna þess að þótt að fylgjan hafi verið
djúpsæt eða jafnvel þótt fylgjukanturinn hafi náð
inn að eða aðeins inn yfir os, miðað við fylgjuskoð-
un á 11. trimestri, þá geta þessar aðstæður breyst
þegar að neðra uterus segmentið fer að myndast
vegna tognunar á isthmus svæðinu og jafnvel efri
hlutanum á canalis cervicis. Bilið á milli os intern-
um og fylgjurandar getur þannig gleikkað ótrúlega
mikið.
Staðsetning placenta á hverjum tíma ræður ávallt
nafni hennar og meðferð er í samræmi við útlitið
á hverjum tíma. Engum hefur enn tekist að sýna
fram á að placenta þokist nokkurn tíma niður á við.
Lohaorð
Af framansögðu kemur fram:
1) Sonarskoðun er hættulaus móður og fóstri.
2) Sonarskoðun tekur öllum öðrum rannsóknum
fram á fyrsta trimestri.
3) Sonarmæling, gerð fyrir 20 .meðgönguviku,
gefur nákvæmt þroskamat fósturs, sem er
hornsteinninn að raunréttri fósturvernd.
4) Sonarskoðun (stundum ásamt amniocentesis)
er nákvæmasta aðferðin til þess að meta hvers
konar complicationir um meðgöngutímann og
stuðla því að bættri meðferð.
5) Sonarskoðun má telja ómissandi í sambandi
við legvatnstöku (amniocentesis) fyrri hluta
annars trimesters, en þessi rannsókn gerist nú
æ tíðari.
6) Um meðgöngutímann er þannig vöxtur og
viðgangur og þar með líðan fóstursins á
hverjum tíma best metin með sonar (að við-
bættri amniocentesis í stöku tilfellum). Hug-
takið ,,fósturvernd“ virðist því hæfa þessari
skoðun einkar vel. Ástand móður er hins veg-
ar auðvelt að meta með hefðbundinni klin-
iskri skoðun og rannsóknum og er „mæðra-
vernd“ því eðlilegt heiti á þeim þætti.
Sonarskoðun hófst á Fæðingadeild Landspítalans
í marslok 1975. Fjöldi sonarskoðana hefur verið
svipaður frá ári til árs, eða um 1500—2000 og hefur
verið undir tiltækum starfskröfum komin hverju
32
LÆKNANEMINN