Læknaneminn - 01.04.2010, Blaðsíða 27

sérþjálfaðir hjúkrunarfræðingar fólk við reykbindindi.
Lýðheilsustöð heldur úti vefsíðunni www.reyklaus.is þar
sem hægt er að nálgast gagnlegar upplýsingar um tóbak og
skaðsemi þess ásamt því að fá stuðning og aðstoð við að hætta
að reykja. Síðan er öllum opin, ókeypis og gagnvirk. Þar er
einnig að finna próf sem reykingafólk getur tekið til að finna
hvar það er statt í fíkn sinni3. Þar er meðal annars Fagerström
prófið sem metur nikótínfíkn einstaklings og hefur reynst
gagnlegt4. Mest upplýsandi spurning um nikótínfíkn er: Hvað
líður langur tími frá því þú vaknar þar til þú reykir fyrstu
sígarettuna? Reykingar innan 30 mínútna benda til mikillar
nikótínfíknar og þörf fyrir meiri stuðning'.
Krabbameinsfélagið hefur um árabil boðið upp á nám-
skeið fyrir þá sem vilja hætta að reykja, auk þess að bjóða
einstaklingsmeðferð og fræðslu5. Námskeið hafa einnig
staðið til boða í heilsustöðinni Heilsuborg6. Á Reykjalundi
eru reykleysisnámskeið einnig í boði7. Margar heilsugæslu-
stöðvar bjóða einstaklingsmeðferð við reykingum með
stuðningsviðtölum og hægt er að fá reykleysisaðstoð á sjúkra-
húsum og sjúkrastofnunum. Þá er ótalin aðstoð til reykleysis
sem boðin er í fyrirtækjum og eflaust á fleiri stöðum.
Lyf geta hjálpað til að losna úr viðjum fíknarinnar.
Nikótínlyf fást í lausasölu og eru þau til í ýmsum formum og
þarf hver einstaklingur að finna það form sem hentar honum.
Mælt er með að nota nikotínlyf í að minnsta kosti átta vikur
en þau má nota lengur. Meðferð með tveimur lyfjaformum
eykur meðferðarárangur, til dæmis er nikotínplástur og
nikótíntyggigúmmí vinsæl samsetning'.
Á markaðnum eru nú tvö lyfseðilsskyld lyf fyrir þá sem
vilja hætta að reykja, Búprópíon og Varenicline. Þau geta verið
gagnleg meðferð. Ákvörðun um notkun lyfjanna fer eftir
óskum viðkomandi sem og frábendingum og varúðartilmælum
um notkun lyfsins. Nánari upplýsingar er að finna í klínískum
leiðbeiningum landlæknis1 og á vef Lyfjastofnunar, www.
lyfjastofnun.is.
Það má einnig velta fyrir sér hvort meðferð við reykingum
ætti að vera öflugri hér á landi en hún nú er. Undanfarin ár hefur
European Network for Smoking Prevention - ENSP (http://
www.ensp.org/) sent frá sér samantekt um árangur hinna
ýmsu Evrópulanda, þar á meðal íslands, í tóbaksvörnum á
hverju ári8. ísland kemur vel út úr þeim samanburði nema hvað
varðar framboð á meðferð við reykingum sem er samkvæmt
samantektinni takmörkuð hér á landi. Á læknadögum í
janúar siðastliðnum kynnti læknirinn Richard Hurt hvernig
unnið er að meðferð við tóbaksfíkn á Mayo-sjúkrahúsinu í
Minnesota í Bandaríkjunum. Þar er boðin bæði inniliggjandi
meðferð og göngudeildarmeðferð við tóbaksfíknh Bætt
meðferð við tóbaksfíkn telst því meðal annars til áskorana
sem heilbrigðisstarfsmenn standa frammi fyrir. í klínískum
leiðbeiningum Landlæknis er að finna tilvísun í margar góðar
greinar og ítarefni um reykingar sem er þess virði að rýna
betur í.
Reykleysi er hluti af heilbrigðum lífsstíl. Margir óttast að
fitna þegar þeir hætta að reykja og alltaf ætti að leggja áherslu
á heilbrigða lífshætti samhliða reykstoppi meðal annars til
þess að hindra þyngdaraukningu en einnig sem hluta af
almennri heilsueflingu. Áhersla á heilbrigðan lífsstíl á heima
í samskiptum heilbrigðisstarfsfólks við skjólstæðinga sína á
hvaða þjónustustigi sem er. En hvað er þá heilbrigður lífsstíll?
Ég ætla að rekja hér í stuttu máli hornsteina að heilbrigðum
lífsstíl eins og við leggjum verkefnið upp í Heilsuborg og á
Offitu- og næringarssviði Reykjalundar.
• Regla í daglegu lífi. í grunninn má segja að heilbrigt
líf snúist um reglu í daglegu lífi. Að skoða sjálf okkur,
taka ábyrgð á heilsunni og finna að við erum við
stjórnvölinn í lífi okkar.
• Mataræði. Þar er regla máltíða og tímasetning þeirra
mjög mikilvæg. Borða ávallt morgunmat, hádegismat
og kvöldmat auk tveggja-þriggja millibita. Huga þarf
að innihaldinu og gæta þess að við fáum nauðsynlega
næringu úr fjölbreyttu fæði. Því minna sem matvælin
eru unnin, því betra. Við hvetjum allt okkar fólk
til að borða mat, ekki duft. Magn þarf að vera við
hæfi. Hægt er að fá aðstoð til að reikna út orkuþörf.
Líkaminn er gerður til að lifa af hungursneyð en ekki
ofgnótt og því þurfum við að gæta okkar í nútíma
samfélagi og skoða hvernig við umgöngumst mat.
• Hreyfing. Líkami okkar er gerður til að hreyfast.
Hreyfing hefur áhrif á andlega sem líkamlega líðan.
Mikilvægt að finna hreyfingu við hæfi og vera
minnugur þess að hvert skref telur. Það er aldrei
of seint að byrja en ráðlegt er að fara hægt af stað í
upphafi.
• Svefn. Góður svefn er gulls ígildi. Heilbrigðar
svefnvenjur skipta miklu og þar sem annarstaðar þarf
að gæta að reglu. Það sem við höfumst að á daginn
hefur áhrif á svefninn og því mikilvægt að byrja á að
laga daglegar venjur.
• Andleg líðan. Góð andleg líðan er grunnur þess
að við náum árangri með önnur verkefni og finnum
jafnvægi í daglegu lífi. Til þess þurfum við að tileinka
okkur jákvætt hugarfar. Við þurfum að finna innri
sátt og byggja upp sterka sjálfsmynd. Mikilvægt er
eiga góð samskipti við fjölskyldu og samstarfsfólk,
lágmarka streitu og ytra áreiti og vinna úr áföllum
sem kunna að hafa hent okkur á lífsleiðinni.
• Reykleysi og hófleg notkun áfengis er mikilvæg
forsenda þess að við höldum góðri heilsu.
• Vera sem næst kjörþyngd. Offituvandinn fer hratt
vaxandi og þekkt er að heilsuvá sú sem starfar af
reykingum er mun meiri ef sami einstaklingur er
einnig of feitur. Fjölmargir sjúkdómar fylgja of-
fitunni auk hættu á andlegri vanlíðan og félagslegri
einangrun. Hægt er að ná miklum árangri í barátt-
unni við offitu með þvi að breyta lífsstílnum til batn-
aðar og hér gildir sem fyrr að forvarnir eru besta
leiðin. Snemmtæk íhlutun á vandanum er sú næst
besta en þó er aldrei of seint að leita sér aðstoðar.
Nokkrar forsendur eru fyrir því að breytingar á lífsháttum
takist, hvort sem við erum að kljást við reykingar, offitu eða
annað mein sem ógnar heilsunni. Hver einstaklingur þarf að
viðurkenna vanda sinn og í kjölfarið gera sér grein fyrir hverju
þarf að breyta. Grunnforsendan er siðan sú að VILJA BREYTA.
Því næst þarf að huga að aðstæðum til að geta breytt því sem
þarf að breyta og fá til þess aðstoð. Það er síðan í okkar höndum
sem heilbrigðisstarfsfólks að finna hvar hver einstaklingur er