Bændablaðið - 21.09.2023, Blaðsíða 43

43Bændablaðið | Fimmtudagur 21. september 2023
gefa mönnum að smakka, sem fallið
hefði í góðan jarðveg.
Ólíkt mörgum öðrum hryggdýrum
hafa hákarlar ekki þvagkerfi.
Ferskt kjöt hákarls er því eitrað en
efnasambandið trímetýlamínoxíð
finnst í því auk þvagefnis. Hafa
m.a. hvítabirnir drepist eftir að éta
ferskt hákarlakjöt. Verkunaraðferðin
til að gera hákarlinn ætan er fólgin
í að kæsa hann, áður fyrr í moldar-
eða sandgryfju en nú í kari, og láta
gerjast uns hann er hengdur upp í
hjöllum til þurrkunar í 4–5 mánuði.
Fer alveg eftir tíðarfari hvernig
til tekst með lokaafurðina, nema
menn eigi sérstaka þurrkklefa. Við
kæsinguna umbreytist þvagefnið
í ammoníak og efnasambandið
brotnar niður í trímetýlamín en þetta
tvennt til samans veldur bæði stækri
lykt og bragði. Afurðin glerhákarl
verður til úr kviðnum en skyrhákarl
úr bakinu.
Elsta íslensk heimild um
verkaðan hákarl er í skrá um eignir
dómkirkjunnar á Hólum í Hjaltadal
1374 og hefur hann að líkindum
verið kæstur og þurrkaður, rétt eins
og í dag.
Langlífasta hryggdýr heims
Hákarl hefur beinagrind úr brjóski
og hann gýtur lifandi ungum, um
40 cm löngum, allt að 10 í einu.
Hann vex mjög hægt, allt niður í
½–1 cm árlega, er fullorðinn jafnan
um 4 metrar að lengd en getur orðið
allt að 6–7 metrum. Litur hans er
rauðgrár, dökkgrár eða blágrár og
jafnvel svartur að ofan en ljós á
kviðinn.
Líkur eru til að hákarl geti náð
óvenjulega háum aldri eða hæstum
aldri allra hryggdýra, jafnvel allt
að 4–500 árum. Rannsókn sem
gerð var á um 245 ára gömlum
hákarli, veiddum í haustralli
Hafrannsóknastofnunar djúpt vestur
af landinu árið 2017, leiddi í ljós að
heili hans sýndi engin þekkt merki
öldrunar né taugahrörnunar.
Leitt er líkum að því að umhverfi
og atferli séu ástæður þess hversu
lengi hákarl lifir án sýnilegra áhrifa
öldrunar á heila. Hákarl er talinn
hægsyndur og heldur að mestu
til í stöðugu en köldu umhverfi á
tiltölulega miklu dýpi í sjó sem er um
4°C heitur. Þetta valdi því að líklega
séu efnaskipti hæg og vísbendingar
eru um að blóðþrýstingur hákarls
sé mun lægri en hjá öðrum
hákarlategundum. Lykillinn að háum
aldri virðist því vera að hreyfa sig
lítið og halda sig í kulda og myrkri,
a.m.k. fyrir hákarl. / sá
Jón Svansson, hákarlaveiðimaður og skipstjóri á Norðurljósi NS frá
Vopnafirði, veiðir hákarl norðaustan af Bjarnarey á Héraðsflóa og hafa
gæftir verið með besta móti í sumar. Myndir / Jón Svansson.
Goðanes 16 • 603 Akureyri • Sími 5191800 • rafos@rafos.is
Opið virka daga milli 08:00 – 16:00
RAFÓS
r a f v e r k t a k a r / h e i m i l i s t æ k j a v i ð g e r ð i r
RAFÓS
Sími 519 1800 rafos@rafos.is
Þjónustum allt landið - Verið velkomin
Raflagnir - viðhald og nýlagnir
Hleðslustöðvar fyrir rafbíla
Uppsetning og sala
Viðgerðir og sala
á öllum gerðum heimilistækja
Varmadælur - uppsetning og sala
Smiðjuvellir 9 300 Akranes 430 6600 akur@akur.is
AKURShús - timbureiningahús
íslensk hönnun
& framleiðsla
Afhent uppsett á byggingarstað eða í einingum
– Við allra hæfi –
„
Kynntu þér
húsabæklinginn
okkar á akur.is
og fáðu
verðáætlun í
húsið þitt
Margar gerðir og
stærðir
LANDVÉLAR | SMIÐJUVEGI 66 | 580 5800 | LANDVELAR.IS
Pressur
Skrúfu- og stimpil loftpressur,
loftkútar, slöngur, tengi og
aðrir fylgihlutir.