Úrval - 01.07.1965, Blaðsíða 30

28
ÚRVAI
áður en hans er neytt. Flestar hin-
ar skyndilegu og ferlegu veizlueitr-
anir stafa af þessu eitri. Sýnt hef-
ur verið fram á, að eiturefnið getur
jafnvel þolað 30 mín. suðu. Það,
sem gerist þegar maturinn verður
eitraður á þennan hátt, er eftir-
farandi:
1. Maturinn mengast klasasýkl-
um, sem geta myndað eitur-
efni.
2. Maturinn fullnægir þcim skil-
yrðum, sem sýklarnir þurfa til
vaxtar, þ. e. hæfilegan raka,
rétt sýrustig og nægilegt af
aminosýrum, polypeptíðum o.
fl.
3. Hitastigið þarf að vera hæfi-
tegt til þess að sýklarnir geti
vaxið (vanalega 10—40°C).
4. Nægilega langur tími þarf að
líða til þess að sýklunum gef-
ist tækifæri til þess að mynda
eiturefni.
Mótefni hafa vcrið framleidd
gegn eitri þessu, en af ýmsum á-
stæðum er ekki tatið ráðlegt að nota
þau. Þar sem uppköst eru oftast
fyrsta einkennið, cr magaskolun
venjulega óþörf og' getur verið
skaðleg. Hins vegar getur verið þörf
á að bæta upp vökvatap líkamans
með því að gefa sjúkl. saltvatn
undir húð eða í æð. Þegar sjúkl.
fá slik ótviræð losteinkenni, er
nauðsynlegt að þeir séu fluttir á
sjúkrahús.
Til þess að korna í veg fyrir
eitranir af völdum klasasýkla, ber
að forðast að snerta mat með hönd-
um, sérstaklega ef maturinn á að
geymast, t. d. má ekki snerta kæfu
eða sviðasultu með höndum eftir að
suðu lýkur. Annað atriði er að
geyma ætíð í kæliskáp allan kjöt-
mat, sem hefur verið soðinn eða
ætlazt er til að sé soðinn skemur
en 30 mín. Ef hiti er undir 10 stig
Celcíus, er talið að klasasýklar
myndi ekki þetta eiturefni, eða
a.m.k. ekki nema á mjög löngum
tíma. Hafi kjötmatur mengazt af
eiturmyndandi klasasýklum, getur
maturinn orðið eitraður á 4 klst.
eða jafnvel skemmri tíma, sé hit-
inn 30—37 stig. Það hefur valdið
erfiðleikum við rannsóknir á enter-
otoxini klasasýkla, að venjuleg til-
raunadýr eru ekki næm fyrir eitr-
unum. Auk manna virðist eitur
þetta verka einungis á apa.
nótiílismus.
Onnur vel þekkt matareitrun af
völdum sýkla er bótúlismus. Þetta
er alvarlegasta matareitrun, sem
þekkist og orsakast af bakteríum,
sem heita clostridium botulinum,
og ern það jarðvegsbakteríur. Þær
vaxa ekki, ef súrefni er til staðar.
Við óhagstæð skilyrði mynda þær
gró, sem ern mjög lífseig og þola
langa suðu. Af sýklum þessum eru
til sex tegundir, sem eru auðkennd-
ar með bókstöfunum A til F. Ilver
teg'und myndar sérstakt eiturefni,
en eituráhrif á menn og dýr eru
svipuð, en þó mismunandi sterk.
Mótefni hafa verið framleidd gegn
öllum þessum tegundum eiturefna,
og þarf sérstakt mótefni gegn hverri
tegund. A-efnið er algengast og
hættulegast fyrir menn. Það hefur
verið framleitt, sem hreint, krist-
allað eggjahvítuefni og er algeng'-
ast þessara eiturefna. Talið er, að