Ársrit Torfhildar - 01.11.1990, Blaðsíða 69

Kristján B. Jónasson
"Á mér þá alltaf að Iíða illa?"
- Þarsem djöflaeyjan rís og endalok nýraunsceis.
INNGANGUR
Þær breytingar sem urðu á íslenskri skáldsagnagerð í upphafi
síðasta áratugar eru ákaflega mikilvægar fyrir þróun þessarar
bókmenntategundar á undanförnum árum. Þannig hefur
meirihluti skáldsagna sem komið hafa út frá og með árinu 1984
byggt fagurfræði sína að einhverju leyti á þessum umskiptum og
mynda verkin heild sem greinir sig skýrt frá nýraunsæum verkum
áratugarins á undan. Segja má að breytingarnar fari af stað um
1980 og séu að mestu gengnar um garð 1984 en eftir
bókavertíðina það ár hafa táknsæu i verkin verið að heita má
einráð á markaðnum. Á þessu tímabili tekur táknsæið á sig viss
einkenni sem gera aðgreiningu þess frá nýraunsæinu mögulega
en lítið hefur þó verið kannað hvort þau einkenni sem talin eru
lýsandi fyrir táknsæið séu í raun aðgreinandi þættir.
Einkennanna má sjá stað í umfjöllun gagnrýnenda um leið og
fyrstu nýraunsæu verkin sem eitthvað kveður að eru komin út og
má heita að þau myndi lykilorðin í allri umfjöllun um bókmenntir
níunda áratugarins síðan. Viðfangsefni þessarar greinar er fyrst
og fremst að velta því fyrir sér hvað gerir aðgreiningu nýraunsæis
og táknsæis mögulega og þá í framhaldi af því að athuga hvaða
jarðvegur var táknsæinu búinn. Ljóst er að táknsæu
skáldsögunum voru ætluð viss einkenni en þau eru hins vegar oft
á tíðum ónothæf í greiningu á þessum verkum því það skortir
67