Ársrit Torfhildar - 01.11.1990, Blaðsíða 74

aðferðir til þess að koma raunveruleikanum á framfæri sem
ófullnægjandi og tóku því að breyta þeim án þess að varpa sjálfu
raunsæishugtakinu fyrir róða. Fremur en að láta andstæðu
raunsæis og módernisma lýsa þessari þróun notast Matthías við
hugtökin raunsæi og óraunsæi sem ættuð eru frá austurríska
rithöfundinum Peter Handke. Samkvæmt Handke er aðferð til
að gera raunveruleikanum skil í skáldskap raunsæ þegar henni
er beitt í fyrsta skipti en óraunsæ þegar hún hefur verið notuð í
annað sinn 7. Þessi hugtök gera því ekki ráð fyrir einni tiltekinni
aðferð til að brjóta upp raunsæið, heldur fela þau í sér að allar
aðferðir, sama hverjar þær eru, séu nýskapandi svo lengi sem þær
eru ekki endurtekning fyrri aðferða. Matthías er því ekki kominn
til með að halda því fram að róttæk tilraunaverk séu eini
valkosturinn andspænis óraunsæi nýraunsæisins, heldur séu öll
verk raunsæ svo lengi sem þau bryddi upp á nýjungum, skapi nýja
sýn. En Matthías leggur mjög ríka áherslu á að nýraunsæið sé í
eðli sínu óraunsætt því form þess sé staðnað og tungumálið löngu
orðið sjálfgefið, líkingamálið sótt í staðnaða hefð. Þar sem
tungumálið sé miðlægt í mannlegu samfélagi hljóti formið að
standa í miðju höfundastarfsins og sé ekki tekið á því á skapandi
hátt hljóti inntakið jafnframt að líða fyrir það, inntakið verði
óhjákvæmilega óraunsætt. Þetta atriði í gagnrýni Matthíasar er
mjög athyglisvert því það felur í raun í sér að litið er á róttækni
hins félagslega erindis nýraunsæju verkanna sem blekkingu,
inntak þeirra sé í raun íhaldssamt og borgaralegt. Ástæðan fyrir
því er að þeirri ómeðvituðu hugmyndafræði sem fólgin er í
tungumálinu; goðsögum nútímans, eins og Roland Barthes
nefndi þetta fyrirbæri, er viðhaldið með formum sem ekki skapa
neitt nýtt og hún hlúir í raun að slíkum goðsögum, elur á þeim og
breiðir yfir þær. Þannig eigi borgaraleg heimssýn greiða leið inn
í verkin og þau megi nánast lesa sem birtingarmyndir þessa
staðnaða lífsskilnings. Gegn þessari tegund af skáldskap teflir
Matthías fram öðru veruleikahugtaki, hugtaki sem fólgið er í
möguleika vitundarinnar á skynjun sem er ný á hverju augnabliki
en hefur ekki augljósan tilgang eins og hin efnislega heimsmynd
nýraunsæisins. Sköpunin er ekki fólgin í því, að áliti Matthíasar,
72