Ársrit Torfhildar - 01.11.1990, Blaðsíða 81

hluta verksins mundi því fremur fara fram á sviði nafnhverfs
merkingarauka en myndhverfs. Samband andstæðna og vensl
þeirra innan formgerðarinnar hljóta að styðja sig við Gulleyjuna
sem framhald atburða þar sem hún einkennist mjög af táknsærri
skýrskotun. Samt mundi slíkur lesháttur ekki sýna fram á að staða
Djöflaeyjunnar innan bókmenntakerfisins væri á nokkurn hátt
nýstárleg og þar með hin nýja fagurfræði ekki heldur. Ef
eingöngu væri litið á Djöflaeyjuna sem verk er einkenndist af
myndhverfu sambandi merkingarkjarna og merkingarauka væri
hægt án nokkurra vandkvæða að flokka hana með raunsæum
skáldsögum Halldórs Laxness, Indriða G. Þorsteinssonar,
Gunnars Gunnarssonar og fleiri höfunda. Vafalaust er það að
nokkru leyti rétt, en ljóst er engu að síður að Þar sem djöflaeyjan
rís skipar sér ekki einfaldlega á bekk með hinu "hefðbundna
raunsæi. Ástæðan er sú að tilvísandi (referent) hins nafnhverfa
samhengis merkingarkjarna verksins er ekki "konkret" veruleiki
heldur söguheimurinn í textanum sjálfum; það rými sem skapað
er utan um persónur og atburði í verkinu.
SÖGUHEIMURINN
Eins og áður segir er samsömun lesandans við textann
ófrávíkjanlega bundin nafnhverfum ási tungumálsins, en þar með
er ekki sagt að veruleikablekkingin byggi ætíð á sama tilvísanda
táknanna í textanum. í Einkamálum Stefaniu var reynt að
samsama í skynjun lesandans veruleikann sem birtist í
listaverkinu og veruleikann utan þess með því að endurskapa
röklegt samhengi raunverunnar í verkinu. í grundvallaratriðum
er farið eins að í Djöflaeyjunni, nema hvað ekki er reynt að endur
skapa veruleikann heldur er þess freistað að skapa sjálfstæðan
veruleika sem myndar röklegt samhengi innan verksins. Þessi
veruleiki hefur hér verið nefndur söguheimur verksins og mætti
skilgreina sem rými innan textans, afmarkað af honum sjálfum
og slitið úr beinu samhengi við raunveruna. Veruleikinn er þar
ekki framandgerður eða brotinn upp sem merkingarbær heild,
79