Ársrit Torfhildar - 01.11.1990, Síða 72

akurinn fyrir þau íslensku skáldverk sem seinna komu út og
byggðu á svipuðum forsendum. Þannig eru þau einkenni sem
Heimir og Gunnlaugur sjá á þessum Reykjavíkursögum í stórum
dráttum þau einkenni sem táknsæu verkunum hafa verið eignuð.
Listinn má heita tæmandi nema hvað þeir minnast ekki á tvö
atriði sem reyndar voru þegar komin inn í umræðuna í tengslum
við ljóðgerð Einars Más Guðmundssonar og eru mjög
einkennandi fyrir bókmenntir síðari ára. Það er í fyrsta lagi tengsl
lág- og hámenningar og í öðru lagi samband lesandans við
skáldverkið, en afleiðing þessara tveggja þátta er
markaðsaðlögun skáldsögunnar, trúin á að hægt sé að skrifa
metsölubækur sem jafnframt eru krefjandi listaverk.
(Ó)SIGUR (NÝ)RAUNSÆISINS
Erfiðleikarnir sem rísa þegar nota á þessa þætti til greiningar
á sérstöðu verkanna felast einkum í hve fræðilega ónákvæmir
þeir eru og að þeir skýra í sjálfu sér ekki ástæðurnar fyrir því af
hverju táknsæu verkin eru ólík þeim nýraunsæu. Það hlýtur að
vera markmið greiningar sem snýst um mun á tveimur
bókmenntastefnum að varpa ljósi á ástæður þróunarinnar. í
þessu sambandi hlýtur að skipta máli af hverju áhugi höfunda á
félgslegum vandamál þvarr og þeir fóru inn á þá braut sem
framantaldir þættir marka. Sé ekki reynt að svara þessum
spurningum nemur greiningin staðar við yfirborðslega
upptalningu á fáeinum þáttum sem reyndar geta átt við næstum
hvaða bókmenntaverk sem er. Það gæti því orðið örðugt að gera
grein fyrir því af hverju ekki mætti telja til dæmis skáldsögur
Gunnars Gunnarssonar til bókmennta níunda áratugarins
samkvæmt framantöldum atriðum. Er Aðventa ekki verk sem
skilja má víðtækari skilningi en liggur í augum uppi sökum þeirra
tákna og tilvísana sem finna má í textanum? Eða er hægt að
greina hana á annan hátt frá Djöflaeyjunni eða Vængjaslætti í
þakrennum? Fæst þá fyrst svarið við þessum spurningum að
sjónarhornið sé fært frá hinum almennu einkennum til atriða
sem að vísu eru einnig mjög almenn, en eru engu að síður betur
70