Mímir - 01.09.1968, Síða 9

mjög ríkur). Hafi Brynjólfur gert út skip til ís-
lands, er víst, að hann hefur unnið konungserindi
þar allt það gagn, er hann mátti, og nú fylgir
hann Þorgilsi til konungs, sem strax bannar
Þorgilsi að fara til íslands (Þ.s. skarða 111).
Þorgils dvelur átta ár í Noregi. Síðasta vet-
ur sinn þar dvelur hann í Þrándheimi „með
Eysteini hvíta, ok höfðu þeir sveit mikla af nor-
rænum mönnum ok íslenzkum mönnum. Ey-
steinn var bóndi góðr. Margt var annarra manna
handgenginna með honum í bænum, bæði hirð-
menn ok gestir. Konungr var eigi í bænum”
(Þ.s. skarða 115). Þeir Þorgils og Eysteinn
lentu í hinum mestu deilum við Knut jarl son
Hákonar galins (dótmrsonar Sverris konungs
og lengi valdamesta manns Noregs), og virðast
þeir Þorgils hafa haft forysm fyrir konungs-
mönnum í fjarveru konungs. „Eysteinn bóndi
var svá vinsæll, at engi af bóndum var vinsælli"
(Þ.s. skarða 117). Bóndi þótti virðulegur titill á
þessum tíma (Dagfinnur bóndi, Sighvatur
bóndi). Jarl vildi sjálfdæmi, en Þorgils neitaði
og „Eysteinn segir, at Þorgils myndi vilja kon-
ungsdóm á málinu" (Þ.s. skarða 117). Kon-
ungur var ánægður með frammistöðu þeirra
Þorgils og Eysteins. Vorið eftir 1252 sendi kon-
ungur Þorgils, Gissur, Heinrek biskup og Finn-
björn Helgason til Islands á skipi með Eysteini
hvíta. Þórður kakali var eftir og Sigvarður. Ey-
steinn hvíti bjó á Hólum um vemrinn hjá
Heinreki (ísl.s. 477).
Eysteins hvíta er fyrst getið hér á landi árið
1246, og fylkir hann þá liði Brands Kolbeins-
sonar til Hauganesbardaga (Þ.s. kak. 75),* en
síðan ekki afmr fyrr en nú, er hann kemur út
1252. Heinrekur biskup sýndi Eysteini hina
mestu virðingu (Þ.s. skarða 139). Um þessar
mundir voru helztu fulltrúar sjálfstæðis og
* Til samanburðar má benda á, að Árni óreiða fylkir
liði Snorra „á norrænu", þ. e. að norskum sið, ár-
ið 1234 (ísl.s. 375). Hefur þótt akkur í að fá
Eystein, norskan mann, til þessa starfs. Það er þó
furðulegt, að Eysteinn eindreginn konungsmaður,
skyldi taka að sér að fylkja liði gegn Þórði, hirð-
manni, (sem Þórir tottur átti að reyna að koma
utan). Eins og kunnnugt er vann Þórður sigur í
þjóðveldis eða e. t. v. fremur helztu andstæð-
ingar konungsafskipta, þeir Sturla Þórðarson og
Hrafn Oddsson og deildu við Þorgils um Borg-
arfjörð. Heinrekur biskup stefndi til sættafund-
ar við Hrafn og Sturlu og kvaddi með sér Brand
ábóta og Egil Sölmundarson í Reykholti, en
hann var norskur í föðurætt. Með Heinreki fór
Eysteinn hvíti. Þorgils hafði áður boðið mál
þeirra á konungs dóm. „Þeir neituðu því skjótt"
Sturla og Hrafn (Þ.s. skarða 131—2). Þegar
komið var til sættafundarins hjá Armótsvaði í
byrjun 1253, kölluðust Hrafn og Smrla „eigi
konungsskipan vilja hafa á herðum. Eysteinn
mælti: „Eigi mynduð þér þora þat at mæla, ef
þér sætið jafnnær konungi sem nú biskupi. Mun
þá sætt yðar sæmiligust, ef þér leggið allt á
konungsvald ok færi hvárir tveggja útan". Þeir
neimðu því þverliga, — „muntu eigi, Eysteinn,
ráða sætmm manna, þótt þú þykkist góðr kaup-
maðr..."" (Þ.s. skarða 145). Hefur konungs-
erindi aldrei verið svarað jafn einarðlega og
hér, svo að getið sé. Eysteinn talar eflaust af
reynslu, er hann segir, að Hrafn og Sturla þyrðu
eigi að mótmæla afskiptum konungs, ef þeir
væru á hans fundi. Þetta hafa Hrafn og Sturla
greinilega vitað, því að þeir urðu ekki hand-
gengnir konungi, fyrr en eftir lok þjóðveldis.
Haustið 1253 hélt Eysteinn utan á skipi sínu,
en það brotnaði og fórst hann.
Tímabilið 1252—56 einkenndist mjög af
áköfum erindrekstri Heinreks biskups á Hól-
um, sem var útlendur líklega norskur. Hann
beitir mjög þeirri aðferð að etja mönnum sam-
an, en kemur svo fram tillögum um, að menn
leggi mál sín í dóm konungs og sættist. Yndi
Heinreks og eftirlæti var Eyjólfur ofsi, og þyk-
ir víst að Heinrekur hafi verið í vitorði með
þessum bardaga, vegna þess, að menn í liði Brands
höfðu verið fengnir til að flýja og koma af stað
flótta sem þeir gerðu. Vaknar þá sá grunur, að
Eysteinn hafi verið í vitorði um þetta og komið
flóttamönnum Þórðar fyrir í fylkingu Brands, en
þeim hefur verið nauðsyn að vera framarlega af
eðlilegum ástæðum.
9