Víðförli - 01.09.1947, Page 32

158
VTOFÖRLI
eyðingarfýsn, sem hyljist undir stakki ".mr allra. Sé þetta
síðasta svarið við spurningunni um mauninn, er þá annars
að vænta en öld hinnar takmarkalausu tæknigetu verði
síðasta öld mannsins?
Eg vitna í annan frægan nútímamann, ennþá frægari en
Freud, Albert Einstein. Hann ræðir við stúdenta fyrir
nokkrum árum. líann segist mundu eiga hægt með að
syngja lofsöng um hinar glæsilegu framfarir hagnýtra vís-
inda, en það vilji hann ekki gera. Hann dregur í efa, að líf
ómenntaðs Indíána sé síður auðugt og ánægjulegt en venju-
legs manns meðal menningarþjóða. Hann spyr, hvers vegna
þessi glæsilegu, hagnýtu vísindi, sem spara mönnum vinnu
og létta þeim lífið, færi svo litla hamingju. „Svarið er ein-
falt“, segir Einstein. „Af því að vér höfum ekki enn lært
skynsamlega notkun þeirra. I stríði og styrjöldum notum
vér þau til þess að limlesta hvern annan. í friði gera þau
líf vort allt of ónæðisamt og hættulegt. í stað þess að láta
þau létta af oss að miklu leyti allri sáldrepandi vinnu, er
verið að gera mennina að þrælum vélanna, sem með ógeði
vinna liðlangan daginn einhæf verk og mega þó stöðugt
óttast um hina lélegu lífsafkomu sína.------Umliugsun-
in um manninn sjálfan og örlög hans verður jafnan að vera
aðaláhugamál allra hagnýtra vísinda . . . svo öll nýsköpun
anda vors geti orðið til blessunar en eklri bölvunar fyrir
mannkynið“.
Sjálfsagt er hinum mikla vitmanni Ijóst, að þetta svar er
ekki eins einfalt á borði eins og í orði. Og hvernig mannfræði
sálfræðingsins Freuds kemur heim við hugsjón eðlisfræð-
ingsins Einsteins, það er ein þeirra spurninga, sem vert er
að velta fyrir sér. Það skyldi þó aldrei vera, að lífsskoðun
samtíðarinnar stangist í veigamiklum atriðum við hugsjón-
ir hennar, þær, sem góðir menn eru enn að hylla á hátíðleg-
um stundum, þegar þeir mega vera að því að líta upp úr
formúlum sínum og galdrastöfum? „IJmhugsunin um mann-
inn sjálfan og örlög hans verðui að vera aðaláhugamálið . . “