Búreisingur - 15.05.1902, Blaðsíða 4

72
Uppfostran
er ring, hevur verið sterkast framm hildin í teologiuni (Guds-
frøði); henda vitskapsgrein kendi tann lærdóm, at barnið, ið
borið verður í heim, er ikki sakleyst. I dauska ríkinum var tað
tí siður i teirri tíðini, at prestur manaði hin ónda anda út úr
barninum, áðrenn hann doypti tað, — ein siður, sum tó ikki
hevur verið nýttur hesi seinastu stórthundrað árini. Ivaleyst er
kristindómurin tað besta grundarlag fyri uppfostran; men kirkju-
menninir sogdu, at uppfostran var ikki mogulig á nðkrum oðrum
grundarlagi, hvat ið hóskaði væl við teirra áskoðan á manna-
natúrina og teirra lyndi til at vera nakað langt við aðra síðuna.
Tað gav at bíta á dðgum biskups Balles; tá vóru teir komnir
so langt, at ein tilkomin maður, sum hevði skrivað nakrar
ólíkligar sðgur, var noyddur at ganga til prests at fáa sær meiri
kristnikunleika. Teir hildu, at hann mátti hava gloymt sín
barnalærdóm, annars kundi hann ikki skriva nakað ólikligt;
og fyri at fólk skuldi skapast burtur úr honum, vildu teir hava
hann at konfirmerast uppaftur.
ímeðan mannanatúrin av kirkjumonnunum og mongum
við teim var hildin at vera so ring, sum omanfyri er frágreitt,
kom fransurin Jean Jacques Rousseau við eini aðrari áskoðan
á hana. Hann segði: »Alt er gott av natúrini, men tað spillist
undir manna hondum«. Sjálvur hevði hann onga góða upp-
fostran fingið; og hann, sum livdi í eini tíð, tá hin franski
samfunds bygningurin var farin at ridla av rotinskapi, og
adilsmanna frillur og kongs frillur vóru á oddanum fyri ðllum,
ið »fínt« skuldi eita, ikki einans í Frakklandi, men í heila
Evropa, — hann hevði ikki verið mentur at hildið seg úr
streyminum, men livdi eitt lív, ið ikki dugir til fyridømis. Men
munurin var tann, at meðan adilsmenn og kongur við teirra
frillum fegin vildu hava kristninavnið og gingu dúgliga í kirkju,
har tey fingu signing prestanna, so vildi Rousseau væl viðganga,
at hann í sinum lívi var farin skeiva leið. Hini vildu fegin í
útsjónd vera dygdargóð, tó at tey ikki hovđu átrúna á nakra
dygd; hann legði ikki lag í at visa seg ððrvísi enn hann var:
syndarfullur og spiltur av manna ósiðum. Men hann bar í hjarta
sínum livandi átrúna á tað góða í natúrini, og hann hevði tær
vónir. at so skjótt mannanatúrin varð beint røkt, so vildi ein
betri tíð koma fyri mannaættina. Av teirri grund, at Rousseaus
samtíðar kultúrlív var farið so langt burtur av allari natúrligari