Búreisingur - 15.05.1902, Blaðsíða 16

Útheimurin.
84
hvðr av teim nógvu týsku smáfurstunum slóg fast tað, ið trúgvast
skuldi á hansara landi.
Sum áður nevnt bleiv Frakkland, táið hin innlendis
kirkjubardagin har endaði, eitt máttmikilt ríki. I Frakklandi
hðvdu kongarnir leingi átt næstan alla maktina. Um tað bilið,
triatiárabardagin i Týsklandi endaði, fekk Frakkland í Ludviki
hinum fjúrtanda ein stóran kong, ið stýrdi land sitt aldeilis
einveldigt. Hann segði um seg sjálvan: »Minni enn Gud,
men størri enn verðin« og »Kongarnir eru føddir til at eiga alt
og herska yvir ollum. Tað er G-uds vilji, at ein og hvor skal
akta teir, utan sjálvur at hugsa«. Men Ludvíkur hin fjúrtandi
var ein ógviliga dúgnaligur og arbeiðsamur maður, og land
hansara kom i stóran blóma undir hansara hendi, verkarbeiði
og handil kom sær gott upp, og Frakkland vann sær stór nýlond
yvir í Norð urámerika. Og Ludvíkur hin fjúrtanđi førdi fleiri
bardagar og tók í teimum stórar landspartar frá Spanjalandi og
Týsklandi. Frakkland átti ongan javnlika í ðllum
heiminum. Franskur siður og franskt tungumál varð víða
hvar hildið at vera tað »fínasta«. Nógvir fremmandir kongar
og furstar tóku sær uppá at stýra londum teirra einveldigt
eftir fronskum mynstri; og teir »fínu« i ðllum londum lðgdu sær
eina við at tala franskt ístaðinfvri móðurmál teirra. Ludvikur hin
fjúrtandi var kongur í 72 ár, men áðrenn hann doyði sum gamal
maður var tað farið at merkjast i Frakklanđi, at fólkið bleiv
útarmað av teim nógvu bardðgunum og teim stóru treytum, ið á tað
lðgdust. Ein stórur missur fyri Frakkland var tað, táið Ludvíkur,
ið var altráur katólikkur, tók av aftur ta trúarfrælsi, ið landið hevði
átt; ti hópar av protestantunum, ið javnliga vóru teir fremstu
handaverksmenn í landinum, rýmdu burt til onnur lond, har teir
vórðu væl fagnaðir, av tí teir vóru so dugandi arbeiðsmenn.
Meðan Ludvíkur á ungum aldri var nógv elskaður av fólki sínum,
đoyði hann hataður. Eftirmenn hans stýrdu eisini landinum
einveldigt. Men fólkið varð alt meiri og meiri fátækt; Ang-
land tók nýlondini frá Frakklandi, hin franski sjóhandilin min-
kaði, og landaskuldin vax; og býmenn, bøndur og arbeiðsmenn
máttu betala, av tí at teir riku adilsmenn og kirkjumenn nærum
einki skattaðu. Fólkið var enn tigandi og tolið; men klókir
menn dugdu á at skyna, at soleiðis kundi tað ikki leingi ganga.
Til so at endanum hin stóri bresturin kom, revolutiónin, kolvel-
tingin.