Fróðskaparrit - 01.01.1961, Síða 109

Óðalsrstturin í Føroyum
115
Vástgotalagen yngru ljóðaði treytin soleiðis, at jarðarvirðið
skuldi ásetast av serligum metingarmonnum, og sambart
Upplandslagen (Jordabolk 1) skuldi ein mork í reinum
silvuri gjaldast fyri hvønn »ørtug« ella »attung« av jørð,
t. e. '/» av »hundradland«; tað er lendi, sum stórthundrað
bundi kundu fáast av. Sambart norsku Gulatingslógina
(gr. 266) skuldi jørðin metast til loysing.
»Løgboðsskylda« og »loysingarrættur« eru soleiðis tvinnar
síður av sama málevni, men loysingarrætturin verður tó ikki
altíð treytaður av, at løgboðsskyldan verður lúkað. Sum
áður nevnt høvdu ættfrændirnir rætt sambart J.L. 1 — 34
at krevja skeytið aftur, um jørðin var skeytað burtur, áðrenn
løgboð var farið fram. Ein líkan rætt høvdu frændirnir
sambært Vástgótalagen yngru, ja, sjálvt í tí føri, at teir
høvdu sýtt fyri at keypa jørðina fyri tann virðismetta prísin.
í slíkum føri kundu teir, um jørðin var vorðin seld fyri
ein lægri prís loyst hana fyri ta hædd, sum tann, ið var
burtur úr ætt, hevði boðið at gjalda. I Gulatingslógini
gr. 265—69 standa greiniligar fyriskipanir um óðalslausn
(óðalsloysing) hjá tí fremmanda, ið hevði ognað sær slíka
jørð, og líkar skipanir eru at finna í Frostatingslógini (XII
— 6). í hinum norrønu Iandslagslógunum er rætturin til at
fáa jørðina aftur frá honum, ið møguliga hevur ognað sær
hana, helst ókendur, men her má vera havt í huga, at nakrar
av teim svensku lógunum bannaðu jarðarsølu, burtursæð
frá tí føri, har neyðin noyddi til tess. 1 Skánalóg stendur
tyðuliga og greitt, at ættarmenninir ikki kunnu ogna sær
jørðina aftur frá keyparanum, men Anders Sunesen til*
skilar kortini í parafrasu síni (gr. 19), at summir hava ta
uppfatan, at keyparin ikki kann sita við jørðini, uttan selj*
arin við tólvmannaeiði førir prógv fyri, at ættarmenninir
hava sýtt fyri at keypa jørðina ti! rættan prís.
Forkeypsrætturin hjá slektini til jørðina er kendur frá
mongum ymsum fólkasløgum. í Bíbliuni standa í 3. Mós.
25, 24 og út eftir greiniligar fyriskipanir um loysingarrætt,
smbr. eisini Rutarbók 4, 1 ff. í gomlum fronskum rætti er