Helgarpósturinn - 11.05.1979, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 11. maí 1979 —he/garpósturinn..
Hvaö er fátækt?
En er fátækt algeng i henni
Reykjavik? Fátækt hvað er nú
það eiginlega? Er það fátækt að
hafa ekki þak yfir höfuðið svo
mánuðum skiptir og svelta heilu
hungri dögum saman? Og er það
sama fátæktin að geta ekki unniö
af einhverjum orsökum og fá litla
sem enga styrki frá hinu opin-
bera og þurfa að draga fram lif
sitt og sinna á kannski 60—70
þúsund á mánuði. Fyrra dæmið
gæti verið frá einhverju vanþró-
uöu riki þriðja neimsins, en það
siðara frá riki valferðar-
þjóðfélagsins t.d. hér>i Reykjavik.
Það að vera fátækur er þvi i eðli
sinu afstætt. Það fer eftir þvi hvar
á jarðarkringlunni þú ert stadd-
ur og þá um leið hvaða kröfur þú
gerir til lifsins.
En færum okkur nær kjarnan-
um. Reykjavik og fátæktinni i
henni.
Helgarpósturinn gerði menn út
af örkinni og leitaði fátæktar hér i
borginni. Það var rætt við starfs-
fólk á ýmsum stofnunum sem
umgengst og styður við bak fólks
sem litið hefur til að bita og
brenna, — sumt bókstaflega
fátækt í efnahagslegu tilliti.
Félagsmálastofnunin var sótt
heim, dagheimili i Breiöholtinu
og mæðrastyrksnefnd svo
eitthvað sé nefnt.
Að segja sig
á sveitina
Það var samdóma álit flestra
þeirra, sem komið var að máli
við, að aðeins sú staðreynd að
hjálparstofnanir af þessu tagi
þyrftu að vera fyrir hendi, væri
ákveðin sönnun þess að i
þjóðfélaginu væri fólk sem þyrfti
á efnahagslegri aðstoö að halda.
Og svo er þaö hitt fólkið sem
þarf á aöstoð að halda, en neitar
sér um hana stoltsins vegna.
Neitar aö segja sig á sveitina eins
og sumir kalla það. En láta sig
hafa þaö að lifa viö sult og seyru.
En hvaða möguleika á fólk sem
hefur varla ofan i sig né á? Getur
þaö rétt sig við? Hvaða hjálp fær
það frá samfélaginu?
Þessu svarar starfsfólk félags-
málastofnunar i Breiðholti.” Þeir
sem hafa unniö i eitt ár og missa
vinnuna eiga kost á atvinnu-
leysisbótum. Þær eru miðaðar við
Dagsbrúnartaxta og eru um 5
þúsund á dag. 1 öðru lagi fá þeir
sem geta ekki stundaö atvinnu
sina vegna timabundinna veik-
inda svokallaöa sjúkradagpen-
inga. Þeir eru um 60 þúsund á
mánuði. 1 þriðja lagi eru greiddar
örorkubætur og þær hljóða upp á
123 þúsund á mánuði ef
viðkomandi er óvinnufær. Sumir
eru ákvarðaðir meö skerta
örorku og fá þá kannski um 40
þúsund. Það er til ætlast aö þetta
fólk geti stundaö einhverja létta
vinnu, en sannleikurinn er sá að
mjög erfitt er fyrir þetta fólk að
fá vinnu við sitt hæfi og þar af
leiðandi gengur það atvinnulaust
i stórum stil og hefur aðeins sin 40
þúsund til að lifa af.”
„Þetta eru þeir föstu styrkir
sem fólki stendur til boða. Þetta
er öryggisnet þjóöfélagsins til aö
sjá svo um aö enginn standi á
köldum klaka enda þótt illa viðri.
En það er bara svo með þetta
öryggisnet okkar aö á þvi eru
mög göt og ofan i þau detta
margir.
1 þessi göt dettur fólk^sem hefur
mjög lágar tekjur, of lagar til aö
hægt sé aö lifa af þeim, en þaö
hefur um leiö ekki rétt til þeirra
bóta sem við nefndum áðan, þ.e.
atvinnu- örorku- eða sjúkratrygg-
ingabóta. Þá kemur til okkar
kasta hér á Félagsmálastofnun-
inni að reyna að greiða úr vanda
þessa fólks.”
Er hægt aö þekkja
fátæklinga?
Hernig skyldu fátæklingar lita
út? Ætli það sé hægt aö þekkja þá
úr á götu? Ganga þeir um i
lörfum og betla? Er þetta
einhvern veginn öðruvisi fólk, en
ég og þú?
Samkvæmt þeim upplýsingum
sem Heigapósturinn aflaöi sér, er
það fólk sem aðstoðar leitar
undantekninga að til stofnunar-
innar kæmi fólk sem þyrfti ekki
nauðsynlega á aostcð að balda.
Eða eins og starfsfólkið orðaði
það: „Fólk leitar ekki til okkar
fyrr en allt er komið i kaldakol
hjá þvi. Það er ofarlega i hugum
margra sem leita aðstoðar okkar,
að það sé að segja sig á sveit. En
þetta fólk sér ekki önnur úrræði
og kemur til okkar, enda þótt þvi
þyki oft stolti sinu misboðið pen-
ingunum er vel varið — það er
ekki drukkið brennivin fyrir
bæturnar.”
/,Fátækrahverfi búin til"
Við höfum aðeins kannað hvaða
fólk það er helst sem striðir við
fátækt og örbirgð og einnig það
hvernig þessi fátækt litur út i
neysluþjóðfélagi okkar. Þá hefur
það og verið skoöað hvernig okk-
ar velferðarþjóðfélag hlúir að
þeim þjóðfélagsþegnum sem
standa höllum fæti f lffinu. En
hvar er þetta fólk helst aö finna?
Þeirri spurningu leituðum við
svara við.
„Þvi verður ekki neitað að
vissan hluta Breiðholts mætti
kalla fátækrahverfi. Og þar er
um að ræða skipulegt fátækra-
hverfi. Það er vegna þessað i
Breiðholtinu eru langstærsti hluti
borgarhúsnæðis, þ.e. íbúðir sem
borgin hefur á sinum vegum,
fyrir fólk sem er illa statt félags-
lega og peningalega. Þá er og I
Breiðholtinu mikill fjöldi verka-
mannabústaða. Það að safna
svona saman ákveðnum
láglaunahópum þýðir ekkert
annað en myndun fátækrahverfis
og mögnun stéttaskiptingar.”
Þetta hafði starfsfólk Félags-
málastofnunarinnar i Breiðholti
að segja um hvar fátæktina væri
helst að finna. Helgarpósturinn
gekk fast eftir þvi við við-
mælendur sina að þær gæfu upp
nöfn aðila sem ættu við fátækt aö
striða og hægt væri að leita til.
Þessari beiðni var svarað
neitandi og skýringin var góð og
gild: „Við erum bundnir þagnar-
eiði og auglýsum ekki eymd þessa
fólks.”
„Fátækt meiri
en nokkurn grunar"
Það er þvi ljóst af framansögðu
að fátækt finnst I Reykjavik, enda
þótt velferðarþjóðfélagiö hafi
tilhneigingu til að. sveipa hana
hulu. En viðmælendur okkar sem
starfa við að liðsinna fátækling-
um segja: „Fátækt i Reykjavik
er meiri en nokkurn grunar. Hinn
almenni borgari lifir i sinum fila-
beinsturni og neitar að gera sér
grein fyrir ástandinu. Sá sem
ekki þekkir þessi mál til hlitar
getur ekki órað fyrir þvi hve
ástandiö hjá mörgum er i raun-
inni slæmt. Þaö er hald margra
að hungur sé óþekkt fyrirbrigði á
íslandi, en þvi fer viðs fjarri. Að
visu deyr enginn úr hungri.en
margir eru aftur vannæröir
vegna lélegrar og litillar fæöu.
Svelta stundum heilu dagana.”
Það liggur fyrir að þjóðfélagið
gerir ekki mikið til að uppræta
fátækt eins og hún liggur fyrir i
Reykjavik. Það gerir hins vegar
ráðstafanir til þess að fólk geti
haldið i sér lifinu. Það er aftur
litið gert til þess að fátækt fólk
geti endurhæft sig og komið undir
sig fótunum til að rlfa sig upp úr
þvi eymdarástandi sem það er i.
Konurnar hjá mæðrastyrksnefnd
kunnu frá sliku dæmi að segja:
„Það hringdi hingað maöur
fyrir stuttu, öskureiður og sár.
Konan hans er sjúklingur og
börnin hafa veriö tekin frá hon-
um.Hann hafði lengi verið
drykkjusjúklingur en nú ákveðið
að rifa sig upp úr þessum ræfil-
dómi. Hann fékk sér vinnu. En
hvaö tók við? Hann fékk einfald-
lega i hausinn allar þær skuldir
sem hlaöist höfðu upp. Launin
voru þau að hann réð ekki við
þetta. Hvernig á svona maður að
geta byrjað nýtt lif. Honum finnst
þjóðfélagið bregðast sér, þvi að i
hvert skipti sem hann ætlar að
hætta að drekka þjarma
skuldirnar svo að honum að hann
geturekki borið byrðarnar. Hann
gefst upp.”
HP-mynd: Friöþjófur
t Breiöholti hefur risiö upp skipulagt fátæktarhverfi, segja starfsmenn félagsmálastofnunar og oft er
illa búiö aö öldruöum og einstæöum.
..Það kom hingað kona til okkar á Þorláksmessu, mjög illa útlítandi og veikluleg.
Hún hafði verið á sjúkrahúsi, en fengið að fara heim fyrir jólin. Þessi kona átti
bókstaflega ekkert nema fötin sem hún stóð í. Konan var þriggja barna móðir og
börnin höfðu verið i fóstri hjá vinum og kunningjum meðan á sjúkrahúsvistinni
stóð. Húsnæði það sem konan hafði til afnota var leiguíbúð sem hún hafði fengið á
vegum félagsmálastofnunar. Nú vildi þessi kona reyna að halda jólin hátíðleg með
börnum sínum. Það var hins vegar ekki hlaupið að því, þar sem ibúðin var galtóm
og hún átti enga peninga. Við reyndum að hjálpa henni með fatnað og peninga svo
hún gæti haldið upp á jólin með börnum sínum. Konan varð svo glöð og ánægð með
þessa litilvægu hjálpokkar að húntók aðvatna músumþarnaá skrifstofunni. Bara
það að geta haldið jól með börnum sínum þótti henni svo stórkostlegt, að hún grét
gleðitárum."
Þetta segir Aldis Benediktsdóttir formaður mæðrastyrksnefndar og lýsir þarna
einu dæmi af mörgum, þar sem illa sett og fátækt fólk sér ískalda veröldina fallri
sinni eymd blasa við. Vera kannski fatalaus, peningalaus og í raun húsnæðislaus
með þrjúbörná framfæri — og það um jólin.
vegna fátæktar, fólk á öllum aldri
og af öllum tegundum. Oftast er
þó um að ræöa einstæða foreldra
einatt mæður, eða fólk meö
skerta vinnugetu af einhverjum
orsökum. Það má nefna það I
framhjáhlaupi, að sá sem er lik-
amlega fatlaður fær bætur vegna
örorku, en sá er getur ekki starf-
að vegna sálrænna vandamála af
einhverju tagi er látinn reka á
reiöanum — nýtur engrar sjálf-
sagðar aðstoðar. Ekki má gleyma
gamla fólkinu þegar rætt er um
tekjulitið fólk. Það hefur aðeins
sinn ellilífeyri og þarf að vera
mjög nægjusamt til að endar geti
náð saman.
Börn fátækra verr
á sig komin.
Nú er ljóst aö börn efnalitils
fólks finna fyrir fátæktinni ekki
siður en þeir fullorðnu. Selma
Þorsteinsdóttir, forstööumaður
dagheimilisins Fellaborgar i
Breiðholti tjáði Helgarpóstinum
að oft mætti glögglega sjá þaö á
börnunum hvort þau kæmu frá
heimilum þar sem fátækt rikti
eða ekki.Hún sagði að ýmis börn
einstæðra foreldra þar sem
foreldrið þyrfti kannski aö sinna
4—5 börnum sinum og vinna jafn-
vel langan vinnudag, sýndu að
þau skorti umönnun. Þau væru
mun verr likamlega á sig komin,
orðaforöi þeirra væri lélegri og
sjóndeildarhringur allur mun
þrengri en hjá öðrum' börnum.
Þetta kæmi einfaldlega til af þvi
aö foreldrið hefði ekki tima til að
sinna barninu eins og skyldi, þar
sem endar þyrftu að ná saman á
efnahagslegá sviöinu. Það væri
aðalatriðiðhjá þessu fólki að hafa
mat fyrir morgundaginn þaö
heföi forgang, en uppeldið kæmi
þar á eftir. Og stundum kæmi það
alls ekki vegna timaleysis.
Oft hefur það verið haft á orði
að alls kyns bótum væri bókstaf-
legadælt út til fólks skipulagslftið
og misnotkun væri stórkostleg.
Fólk fengi peninga frá stofnun-
um, peninga skattgreiðenda, og
eyddi þvi siðan i svall og svinari.
Þetta fólk nennti ekki að vinna og
lifði á þessum ölmusum og fitnaði
vel. Skyldi vera sannleikskorn i
þessu?
„Þaö er ekki drukkið
brennivin fyrir bæturnar"
Starfsfólk félagsmálastofn-
unarinnar taldi misnotkun* af
þessu tagi mjög fátiöa.-Það væri.
staöreynd að fólk kæmi ekki til
þeirra og biði um hjálp fyrr en
allar bjargir væru bannaðar. Þá
væru mjög skýrar og strangar
reglur sem bótum væri veitt eftir.
Væri gengið út frá ákveðnum
viðmiðunarkvarða. Fólk þyrfti
peninga fyrir mat, fyrir strætó,
sjónvarpi, sima, fötum og svo
framvegis. Sem dæmi má nefna
að einstætt foreldri með tvö börn,
en án atvinnu fengi um 97 þúsund
krónur á mánuði. Það heyrði til