Helgarpósturinn - 11.05.1979, Blaðsíða 23

—he/garpásturinrL- Föstudag
ur 11. maí 1979
Sennilega munu sagnfræöingar
framtiöarinnar brjóta mjög heil-
ann, þegar þeir fara aö glugga i
stjórnmálasögu landsins yfir-
standandi tlmabils og undanfar-
inna missera. Af nógu veröur aö
taka — þaö er áreiöanlegt. Þetta
hefur veriö timabil óöaveröbólgu
og efnahagslegrar upplausnar,
tlmi voldugra þrýstihópa og
máttvana framkvæmdavalds,
skeiö nýfrar áróöurstækni á
stjórnmálasviöinu og meiri pólí-
tiskra sviptinga, en þjóöin hefur
átt aö venjast.
Samtimamaöur skyldi ekki
ætla sér þá dul aö setja jafn flókiö
mál isögulegtsamhengi á þessari
stundu, þaö hlýtur aö koma til
siðar, en hins vegar má ljóst vera
aö rauöi þráöurinn i Islenskum
stjórnmálum siöari tima er
barátta þriggja siðustu rikis-
stjórna viö að ná tökum á kaup-
gjaldsmálum i þvi skyni að ná
aftur tökum á veröbólgunni.
Stjórnarandstöðuflokkar
Það er áreiðanlega rétt hjá
Tómasi Arnasyni, fjármálaráð-
herra, sem hann lét falla eftir aö
úrslitin I atkvæðagreiðslu BSRB
um aukin samningsrétt á móti
niöurfellingu 3% áfangahækk-
unarinnar, að það rikir verulegur
trúnaðarbrestur milli hins al-
menna launamanns I landinu og
stjórnvalda. Ástæöurnar liggja að
verulegu leyti i eðli Islenskrar
stjórnmálabaráttu hin slðari ár,
sem heíur virkað eins og olla á eld
hins sveiflukennda eínahagsiífs
hér á landi.
Rikisstjórnin sem nú situr, er
þriðja rikisstjórnin i röð sem fær
að kenna á þessu. Raunar má
með rökum sýna fram á að rangt
sé aö tala um rikisstjórn I þessu
sambandi — hér hafi ekki rikt
rikisstjórn heldur stjórnarsam-
starf þriggja flokka, en niður-
staða BSRB-atkvæðagreiösl-
unnar er mesta áfallið, sem það
hefur oröið fyrir frá því þaö hófst
og hefur þó gengið á ýmsu áður.
uanuaiagsiiiaiina ao amuga. peir
eru vantrúaðir á að þakiö nái til-
gangi sinum nema rétt innan
BSRB en á hinum almenna vinnu-
markaði verði ekkert tillit til þess
tekið og að algjör veröstöövun
hljóti fyrr eða sfðar að leiöa til at-
vinnuleysis. Þeir telja grundvöll-
inn brostinn nú þegar. „Menn eru
I alvöru farnir að tala um þriggja
stafa tölu varðandi verðbólg-
una”, sagði einn þeirra.
Alþýðubandalagsmenn gefa i
skyn, að varla veröi af þeirra
hálfu gefiö mikiö svigrúm til
málamiölunar, þótt að einhverju
leyti megi semja um nánari út-
færslu tillagna þeirra. „Herinn er
kominn inn fyrir borgarvirkið,
svo að nú eru síöustu vorvöö að
snúa vörn I sókn og yfirstlga
þennan vanda — ella er allt búið”,
segir einn áhrifamanna I þeim
flokki.
Eftir
Björn
Vigni
Sigurpálsson
Eftir
Magnús
Torfa
Óiafsson
komulaginu og heildarstefaunni
með einleik og kjarakapphlaupi
fyrir sína félaga sérstaklega. Há-
marki náöi upplausnin i vetur,
þegar margvisleg opinber þjón-
usta lá niðri langtímum saman
vegna hvartvitugrar launadeilu. í
þeirrideilu voruörlög Callaghans
og flokks hans I kosningunum
ráöin.
í Austurrlki er eins og komið sé i
annan heim i stjórn efnahags-
mála og sambúð rikis og verka-
lýðsfélaga. Siðasta tólf mánaða
timabil hefur verðbólga i Austur-
rlki verið 3.7 af hundraöi, og eru
aöeins Vestur-Þýskaland ogSviss
lægri af Evrópulöndum, munar
þó litlu. I engu Evrópulandi hefur
orðið önnur eins aukning á kaup-
mættitekna iðnverkafólks siðasta
fimm ára tímabil sem skýrslur ná
yfir og I Austurriki. Atvinnuleysi
erhverfandi litið og verkföll nær
óþekkt fyrirbæri. Byggist þessi
einstæði vinnufriður meöal Aust-
urrikismanna á þrlhliða sam-
komulagi um skipan kjaramála,
sem gert var meöan landsmenn
áttu enn I stimabraki að losna
undan hernámi, sér i lagi sovét-
manna. Þá var ákveðiö aö fulltrú-
ar verkalýðsfélaga, atvinnurek-
enda og rikisins skyldu hafa með
sér sifellt samráð um hagþróun i
landinu. A niðurstöðum kannana
eru geröar þjóðhagsspár, og á
þeim eru byggöar breytingar á
launum, verölagi, rikisfjármál-
um og peningamálum. Með árum
og aukinni reynslu hefur þetta
fyrirkomulag eflst svo, að enginn
aðUa hefur minnstu tilhneigingu
til að hverfa frá þvi. Og niður-
staöan af kjarasáttmálanum
austurriska, evrópumetinu I aö
halda veröbólgu niðri og kaup-
mætti verkamannslauna uppi, er
glæsilegur kosningasigur Sóslal-
istaflokks Austurrikis og Bruno
Kreisky.
Alþýöuflokksmanna fyrr I þessari
viku. Þessi hópur talar enn um
kosningar i sumar eöa haust, sem
er svo sem ekki ný bóla, en full-
yröa nú að ýmsir úr hófsamari
arminum séu að snúast á sveif
með þeim og allt geti gerst.
Pramsóknarmenn þinguðu um
viðhorfin, sem upp eru komin
eftir BSRB-kosninguna sl. mið-
vikudag, og gefið var I skyn að
þat hefðu komið fram ákveðnar
tillögur sem ráöherrum flokksins
var falið aö fara með fyrir rikis-
stjórnina sem hélt fund um máliö
i gær og málið skyldi leyst innan
hennar. Engu að siður biður
þeirra enn sennilega hlutskipti
málamiðlarans.
„Þaö er bara beðið eftir Al-
þýðubandalagsmönnum”, sagði
einn alþýðuflokksmaöurinn I
samtali. Alþýöubandalagsmenn
voru fljótir að bregðast viö þegar
úrslitin lágu fyrir, og degi siðar
KJARASÁTTMáLI
GERÐI GÆFUMUNINN
innan borgarvirkis
Barist
hverju sinni berjast hins vegar
gegn þvi að stjórnirnar nái mark-
miöum sinum og beita áhrifum
sinum I launþegahreyfingunni til
að gera þeim Hfið ieitt. Um þetta
snýst nú pólitikin einu sinni — en
þetta veldur aftur þvi að þegar
stjórnarandstaðan hefur náð tak-
marki slnu að komast I stjórn,
stendur hún jafn ráðalaus gagn-
vart viöspyrnu stjórnarandstöð-
unnar nýju og hennar brögðum
eða þá stendur föst I fyrri yfirlýs-
ingum og slagorðum.
Almenningur, sem svo óheppi-
lega vill til að er jafnframt kjós-
endur þeir, sem flokkarnir eiga
allt undir, lætur sér fátt um
finnast og stigur aöeins ölduna I
verðbólgusjónum eftirbestu getu.
Hann hefur lært að lifa með verö-
bólgunni, vill hana sjálfsagt feiga
en telur það ekki sitt heldur
annarra að taka á sig þær byrðar
sem þvi eru samfara.
Um siðustu helgi fóru fram
þingkosningar I tveim Evrópu-
löndum, Bretlandi og Austurriki,
með þriggja daga millibili. i báð-
um löndum áttu jafnaðarmanna-
flokkar völd sin að verja fyrir
ákafri sókn ihaldsflokka. Forsæt-
isráðherrarnir. báðir, Bruno
Kreisky I Austurriki og James
Callaghan i Bretlandi, eru menn
við aldur, þrautreyndir I stjórn-
málum og vinsæiir með þjóðum
sinum.
Þar sem svona margt er sam-
eiginlegt með höfuðdráttum
stjórnmálaátaka og flokkaskipt-
ingar i Austurriki og Bretlandi,
lék mönnum forvitni á, hvern lær-
dóm yrði unnt að draga af kosn-
ingaúrslitunum. Þeir sem ábyrgð
bera I stjórnmálum Vestur-Ev-
rópu fylgjast grannt með þvi,
hvort rikjandi sé meö þjóðum álf-
unnar sveifla bil hægri eða vinstri
ellegar jafnvægisástand, og haga
sinum málum I samræmi við það,
allt þó eftir þvi hvaða málstaö
hver og einn á að verja.
Eftir góðan sigur Ihaldsforingj-
ans Margaret Thatcher i Bret-
landi yfir James Callaghan ráku
ihaldssinnaöir stjórnmálamenn
og málgögn upp fagnaðaróp og
sögðu engum blöðum um þaö aö
fletta, að öflug hægri bylgja væri
aðri'sa. Töldu þeir ekki þurfa um
það frekari sannindamerkja en
líta á stefnumörkun sigurvegar-
ans annars vegar og muninn á
lýöhylli hennar og keppinautsins
hinsvegar. Um það fer enginn i
grafgötur, að Margaret Thatcher
er fulltrúi miklu hreinræktaöri
ihaldsstefnu en nokkur for-
ustumaöur fiokks hennar hefur
boriö fram siðust þrjá áratugina.
Og um þessa stefnu er hún ekki
ein, í forustuliði Ihaldsflokksins
er verulegur meirihluti fylgjandi
róttækri ihaldsstefnu, enda þótt
Thatcher hafi tekiö þann kost aö
skipa rikisstjórn sina af nokkru
Þessi úrslit — að BSRB-menn
felldu aö gefa eftir 3% áfanga-
háekkunina — hafa eðlilega valdið
mestum titringi I röðum alþýöu-
flokksmanna. Þeir settu ákveðna
efnahagsstefnu á oddinn, sem
miöaöi að þvl að ná verðbólgunni
niður á tiltölulega skömmum
tima en hafa siðan orðið að gefa
verulega eftir I málamiðlunarþófi
við hina flokkana tvo, svo mjög að
innan flokksins hefur verið frá
upphafi áhrifamikill hópur
manna, sem ekki hefur haft
nokkra trú á að efnahagsstefna
flokksins næðist fram I efnahags-
málamarkmiðum rikisstjórnar-
innar og viljað slita samstarfinu.
Úrslit BSRB-kosninganna eru
endanleg jaröarför þessara efna-
hagslegu markmiða og nú má
búast viö þvi að þessum andófs-
hópi innan flokksins vaxi veru-
lega ásmegin, eins og reyndar
kom fram á flokksstjórnarfundi
jafnræði fulltrúum beggja arma
flokksins.
Ekki er heldur um aö villast, að
Jim Callaghan stendur mun nær
hjarta meðalkjósandans I Bret-
landi en Margaret Thatcher.
Hann er allra manna alþýölegast-
ur og eðlilegastur I framkomu en
hún afar stirö og styðst i sjón-
varpsframkomu við utanaölæröa
takta. Var þaö lika sú staöreynd
bresku kosningabaráttunnar sem
öllum skoðanakönnunum bar
saman um, að vinsældir Callag-
hans væru tvöfaldar á viö þær
sem Thatcher naut. Var þar ekki
aðeins um að ræða vinsælda-
keppni milli þeirra, heldur einnig
mat aðspuröra á hæfileikum
þeirra til að stjórna landinu.
Þrátt fyrir það að frúin reyndist
ekki hálfdrættingur I vinsældum á
við forsætisráðherrann, vann
flokkur hennar kosningasigur
með meirihluta sem á að gera
ihaldsmönnum fært að stjórna út
kjörtimabilið. Hvað gat verið
rækilegri vitnisburður um hægri
sveiflu en þessu úrslit, spurðu
stjórnmálafræöingarnir.
Kosningaúrslitin i Austurriki
þrem dögum slðar urðu Bruno
Kreisky kanslara tilefni til að
draga sundur og saman i háöi þá
talsmenn andstæöinganna, sem
reynt höfðu á siöustu dögum
kosningabaráttunnar að fleyta
Þjóðflokknum, flokki austur-
riskra íhaldsmanna, fram til
sigursá meintri hægri bylgju með
Bretland sem fordæmi. Kreisky
er kominn hátt á sjötugsaldur og
hefur stjórnaö Austurriki i þrjú
kjörtimabil samfleytt, fyrst i
minnihlutastjórn en siðan með
afar naumum meirihluta Sósial-
istaflokksins á þingi. Nú sóttist
hann eftir völdum fjóröa kjör-
timabilið I röð og var talinn eiga
undir högg aö sækja, ekki sist
vegna sakargifta um fjármála-
spillingu áhrifamikilla flokks-
manna, en hún er landlæg I báð-
um stóru flokkunum I Austurriki
siðan á helmingaskiptatímabili
þeirra fyrst eftir striöiö.
Kosnigaúrslitin komu rækilega á
óvart. Flokkur Kreisky bætti við
Bruno Kreisky
sig sex þingsætum, sem er gifur-
leg sveifla miöað viö kosninga-
venjur Austurrikismanna, og hef-
ur þægilegan meirihluta til að
stjórna næstu fjögur árin. Er því
sýnt að enginn skákar Kreisky
fyrir lengstan samfelldan stjórn-
arferil i landi sinu og Vestur-ev-
rópu allri þeirra sem nú fara með
völd.
Gerólik afdrif stjórna jafnaðar-
mannaflokka i London og Vínar-
borg vekja spurningar sem rista
miklu dýpra en yfirboröslegt hjal
um vinstri- eða hægribylgju.
reifaði Lúövlk Jósepsson
ákveðnar hugmyndir við leiðtoga
hinna stjórnarflokkanna sem
siöan hafa veriö útfærðar nánar
og voru lagðar fyrir rikis-
stjórnarfund i gær. Þegar þetta er
ritaö liggur litið fyrir um við-
brögð samstarfsflokkanna við
þessum tillögum, sem fela aðal-
lega I sér að 3% veröi látin ganga
yfir llnuna, sett verði á vlsitölu-
þak miöað við tvöföld verka-
mannalaun eða á bilinu 350-400
þúsund, ströng veröstöövun og
siðan ákveðnar tillögur um fyrir-
komulag áfangahækkana til ára-
móta.
Fyrir liggur að alþýðuflokks-
menn margir hverjir amk. hafa
sitthvað viö tillögur alþýðu-
OlfOtnfelnXs]
yfirsýn
otKtefticd]
Hvað er þaö sem skiptir svona
rækilega sköpum hjá flokkum
sem aðhyllast sömu grundvallar-
stefnu?
Og þar þarf ekki lengi að leita
til að finna málaflokk, og hann
þýðingarmikinn, þar sem ferill
Verkamannaflokksins breska
annars vegar og Sósialistaflokks-
ins austurriska hins vegar er eins
og dagur og nótt. Þar er um að
ræða frammistöðu rikisstjórna
flokkanna i baráttunni við verð-
bólgu og atvinnuleysi I samhengi
viö það sambúðina milli verka-
lýðsflokksins og verkalýðsfélag-
anna i löndunum tveim.
Ferill Callaghans og stjórnar
hans er alkunnur eftir ófremdar-
ástandið I Bretlandi I vetur.
Margaret Ihatcher
Stjórninni hefur tekist að lækka
verðbólgu úr 30 af hundraði 1 um
bað bil 10 af hundraöi á ári, en
hún hefur engan bug getaö unnið
á atvinnuleysi, sem slagar upp í
milljón þegar verst lætur. Til-
raunir til aö koma á kjarasátt-
mála milli rikisvalds, atvinnu-
rekenda og verkalýðsfélaga hafa
allar farið út um þúfur. I þau
skipti sem Callaghan tókst að ná
samkomulagi um meginatriði i
kjarastefnu við heildarstjorn
verkalýðssambandsins TUC, leið
ekki á löngu að eitthvert sérsam-
band eöa félag kollvarpaöi sam-