Helgarpósturinn - 11.05.1979, Blaðsíða 13

12
Föstudagur 11. maí 1979
—he/garpósturínrL.
—he/garpósturínrL. Föstudagur 11. maí 1979
Fyrri hluti.
Staður: Galleri SÚM við Vatnsstig i Reykjavik.
Staður: Port á bakvið Alþýðubankann., ,
Hiutir: Heilí helíingur af öskutunnum, sem
standa i snyrtilegri röð við einn vegginn. Lengst
til hægri er tréstigi inn i helgidóminn.
Vegvisar: Andspænis undirganginum inn i portið
stendur stórum stöfum með hvitri málningu StJM
og ör visar til hægri. Liggur hún þvert (lárétt). A
veggnum við stigann er önnur ör sem visar ská-
hallt upp á við og enn SÚM málað hvitum stöfum.
Ég geng inn og þar er annar
stigi upp á viö. Varla er ég
kominn upp i hann hálfan, þegar
Mágnús kemur inn úr kuidanum,
i kuldaúlpu meö kuldahúfu á höföi
og brúnan bréfpoka i hendi. Ég
geng til móts viö hann og segi:
Magnús Tómasson myndlista-
maður geri ég ráð fyrir.
„Þakka þér fyrir og fáöu þér
sæti”.
Við göngum upp stigann i ein-
faldri röö og inn i vinnustofu
hans, sem jafnframt er
sýningarsalur, ef svo ber undir.
Klukkan er 14.05.
Sýniljóö hima undir veggjum
eða hanga á, tigrisdýr aö borða
‘ eiturslöngu og snigill á ferö í-
landslagi, vor, sumar, haust og
vetur.
Úr pokanum er dregin búlgörsk
hvitvinsflaska og úr flöskunni fer
tappinn og viniö i glös.
— Er þaö rétt Magnús, aö þú
sért dæmdur bruggari?
,,Þaö var alla vega gerö viö mig
dómssátt”, segir hann og fær sér
reyk og/eða sýpur úr glasi.
„Þaö var eitt kvöld, aö ég var
vel mjúkur og ætlaði aö leggja
land undir fót meö kút af heima-
brugguöu hvitvini. Löggan stopp-
aöi mig fyrir utan bilinn minn og
vildi meina aö ég ætlaöi aö setjast
undir stýri. Ég þrætti fyrir þaö,
en þá tóku þeir eftir kútnum og
spuröu hvaö i honum væri. Ég
sagöi þeim sem var og var þá
fluttur upp i Hverfistein. Sam-
kvæmt áfengislöggjöfinni mun
vera bannað aö brugga sterkara
en tvö og kvart prósent, svo ég
var sektaður um 50-60 þúsund
krónur. Þarna var að minu viti
Viðtal: Guðlaugur Bergmundsson
Myndir: Friðþjófur
'Þegar hér er komiö sögu, er
flaskan oröin tóm og öskubakkinn
fullur. Slikt ástand er óþolandi,
svo ég hle.yp I Lindina handan viö
hornið til að kaupa aöra.'
Líf í tuskunum
— Hvað geturöu sagt mér um
SÚM?
Guömundsson sýndi hér svo
fyrstur manna. Siöan syndum viö
hver af öörum, þaö voru haldnar
samsýningar og hér var mikiö llf I
tuskunum. A þessum árum og
fram til 1970 var ég meö annan
fótinn I Kaupmannahöfn, en
fannst voðalega gaman að koma
heim og hitta kollega og vini. í tvö
ár var mikið aktivitet hérna, en
eftir það fór hópurinn aö dreifast.
Menn fóru til útlanda og sumir
hafa verið þar siöan.
Ástæöan fyrir þvi að galleríiö
var stofnaö, var sú að viö vildum
koma okkur upp eigin aöstööu.
FIM var þá eini aöilinn sem stóö
að sýningum, einu sinni á ári, og
þeir vildu ritskoöa myndir okkar.
Viö töldum okkur hins vegar full-
færa um að ákveða hvaö viö
vildum sýna.
Það voru ýmsir sem hneyksl-
uöust á portinu, fannst það sóöa-
legt og óhrjálegt' að sjá, með
öllum þessum öskutunnum. Éf>
Auövitað er ég húölatur egóisti”
„Þetta er bara Kaaber úr hörðu pökkunum”.
,Þar voru allir hlutir „hvorki-né-hlutir”.”
/ -V T»W ♦
Þetta er nú I hálfgerri biðstöðu”.
Myndröðin býöur upp á marga
fagurfræöilega skemmtilega
hluti, og spaugilega. Þaö er hægt
að prjóna óendanlega viö hana.
Ég hef gert nákvæm módel af
flugvél Wright bræðra, væng
Leonardo da Vinci og svifflugu
Lilienthals. Einnig set ég önnur
kvikindi sem fljúga. Núna vantar
mig til dæmis leöurblöku. Þá kem
'ég lika með persónulegar athuga-
semdir. Þetta er póetisk lýsing á
sögu flugsins, hugrenningar færö-
ar yfir i myndverk”.
— Hvaö meö fiörildin?
„Ég er i eðli minu
rómantiker og fagurkeri.
Fiörildin sameina þaö
tvennt, aö geta flogiö og svo
taka þau miö af blómunum og eru
ákaflega litskrúðug. t myndum
litu hlutirnir ööruvisi út. Fólk
hefur hreinlega ekki tima til að
þroska smekk sinn, það er allt of
vinnulúiö.”
— En þín eigin myndlist?
, ,Ég hef ákveöiö aö vera frjáls
myndlistamaður og hafa lifi-
brauðiöaf öðrum störfum. Éghef
selt þrjár til fjórar myndir á
siðustu tuttugu árum, en hef að
éta með aöstoð konu minnar. Ég
kannast velviösögu Þórbergs um
slitnu skósólana, en nenni ekki að
vera aö barma mér. Ég vil gera
allt mögulegt annað en aö vera
mella I myndlist. Ég geri myndir
eftir minni sannfæringu og frá
minu sjónarhorni. Annarra
sjónarmið koma mér ekki viö.
Mér kemur ekkert viö hvaö kon-
una i vesturbænum vantar á
langt þvi frá. Þaö gengur meira
aö segja svo langt, aö endemis
klaufar, sem geta ekkert meö
höndunum, gætu oröiö fyrirtaks
myndlistarmenn, ef þeir gætu
fundiö sér farveg til að tjá þaö
sem þeir vilja segja meö mynd-
inni. A hinn bóginn sakar það ekki
aö menn séu vel aö sér til hand-
anna. Þaö væri líka ágætt aö
þjálfa sigíaövinnameðfótunum,
ef ske kynni aö maöur missti
hendurnar.
Þessi afstaöa manns til mál-
verksins i gamla daga, minnir
mig á sjimpansamálarann. Þeir
kenndu sjimpönsum i dýra-
göröum aö mála. Þaö varö aö
passa sig aö láta þá hafa bara
eina málningartúbu I einu, þvi
annars blönduðu þeir öilu saman.
, smakka. Þaö endaöi meö þvf, aö
allt hverfið fékk drullu”.
■ Klukkan er 18:53 þegar ég geng
út.
Siðari hluti
Staður: Bakkastigur 2
i Reykjavik. Heimili
Magnúsar.
Vegvisar.* Engiri
sjónmáli.
Staður: Stofa Magnúsar,
þar sem mjög hátt er til
lofts.
Klukkan er 10.07.
Þegar ég geng inn, sitja þeir og
drekka kaffi, Magnús og Friddi
urnar. Magnús fær þaö hjá
honum og segir. „Mér finnst vera
svo vond lykt af þessum blööum
nú orðiö”.
Eitt af þvi sem er i stofu
Magnúsar er stóll nokkur, ef stól
skyldi kalla. Hann er nefnilega
samansettur úr tveim slikum.
Það kemur I ljós aö hann er hlutá
úr leikmynd, sem Magnús geröi
viöleikritið Kaspar, sem sýnt var
i Þjóöleikhúsinu.
„Þaö getur veriö bæði
skemmtilegt og leiöinlegt aö
vinna aö leikmyndagerö. Þaö fer
eftir verkinu sem veriö er aö
vinna oghve mikinn tima maöur
hefur tilumráöa. Mér heftir likaö
vel aö vinna i Þjóö
leikhúsinu, en það vfersta er aö
timinn er heldur naumur.
eins
„Mig vantar leöurblöku”.
um hreina hefnigirni aö ræöa, þar
sem þeim tókst ekki aö sanna á
mig ölvun viö akstur. Þvi ég hef
sjálfur séö löggur I úniformi fara
inn I Ámu og kaupa sér bruggefni.
Ég sé I anda hálfa Islensku þjóö-
ina lokaða inni á Laugardalsvelli.
Ef hver maður yröi rukkaöur,
myndi borga sig fyrir rikiö aö
gera út á bruggara. Svona lagað
stafar ekki af ööru en aö lögin eru
brjáluö. Þegar lögin falla i
óviröingu hjá alm.enningi, þá eru
þau brotin”.
„Það var fyrst farið aö tala um
þaö áriö 1968, en galleríiö komst
ekki i gagnið fyrr en rétt eftir
áramótin ’68-’69. Kristján
Guömundsson haföi fundið þetta
lókal, sem áöur var trésmiöa-
verkstæöi. Okkur fannst þetta
heldur subbulegt og illa á sig
komiö, en viö tókum höndum
saman, dálitill hópur, og hreins-
uðum til og innréttuðum. Þetta
varallt gert af vanefnum, en okk-
ur tókst aö koma upp þokkalegri
sýningaraöstööu. Siguröur
man þegar sjónvarpið kom hér
einu sinni og eyddi meiri tima I aö
mynda öskutunnurnar og inn-
ganginn, en myndlistina sem var
inni fyrir. 1 þaö hafa þeir ekki eytt
nema einum fjóröa eöa einum
fimmta af timanum. Mörgum
þótti þaö undarleg frétta-
mennska. Þar aö auki eru þaö
margir sem eiga portiö.”
— Var nokkuö svallaö hér á
þessum árum? Magnús skenkir
okkur i glösin.
„Þaö var oft mjög skemmtilegt
hérna og glátt á hjalla. Hópurinn
kom saman og drukkiö var rauö-
vln og hvitvln, og matur var á
boöstólum. Lengi vel var til plagg
meö reglum um galleríiö. Þar
stóö aö áberandi ölvun væri
bönnuö. Ég held ab mikiö til hafi
veriö fariö eftir þvi. Menn voru
kannski áberandi ölvaöir einir
sér, en aldrei I samkvæmum. Hér
var ekkert svall svo mér sé kunn-
ugt. Annars var ég aö moka út
skít hér um daginn og datt þá
niöur á alls konar lik, allt frá
Napoleon koniaki niður I Eau de
Portugal. Ekki veit ég nú hvort
þaö var drukkið eöa notaö sem
rakspiri.”
— Hvernig er staðan núna hjá
Galleri SÚM?
„Þetta er nú i hálfgerri bið-
stööu. Ég nota þaö sem vinnu-
stofu þessa stundina og hef séö
um rekstur þess undanfarin eitt
til tvö ár. Þaö er meiningin aö ég
hliöri til ef okkur býöst frambæri-
leg sýning. Um slíkt hefur ekki
veriö aö ræða að undanförnu. Viö
höfum heldur ekki f jármagn til að
leita eftir sýningum hjá erlendum
eða islenskum aöilum.
Fólk hefur veriö aö hnýta i þaö
aö galleriið starfaöi ekki, en hér
hafa alltaf verið sýningar af og
til. Það hefur hins vegar alltaf
mætt á einum manni aö sjá um
þetta. Og þegar þvl er þannig
háttaö með myndlistamenn á
Islandi, aö þeir verði flestir aö
vera I fullu starfi, þá gengur þetta
ekki nógu vel. Þaö þýrfti mann á
launum til aö reka gallerliö.”
Við rísum úr sætum og göngum
um gólf litla stund. Stöldrum öðru
hvoru fyrir framan einhverja
myndina á veggnum, virðum
hana fyrir okkur og drögum reyk
úr logandi vindlingum. Ein
myndanna er af nashyrningi inni i
grfsku hofi, gerö á tirha herfor-
ingjanna I Aþenu. Heitir hún
„Astand og horfur I Grikklandi”.
Draumar og matur
— Svngur þú i baöi, Magnús?
„Ég geri það nú ekki, en ég
flauta stundum og skvampa mik-
iö.Mér varsagt ungumaö égværi
laglaus, og hefur slílkt tal haft
djúpstæö áhrif á mig. Ég væri
sennilega hljómsveitarstjóri i
dag. Viltu að ég syngi fyrir þig?”
— Já takk.
„Ég er oft I þvl aö gera drauma
mina aö veruleika. Nærtækt
dæmi er húsiö mitt. Þegar ég
keypti það, var það óhrjáleg og
ónýt fúin grind meö bárujárni.
Áður fyrr var þetta hlaða. Þar
inni var allt fullt af drasli, m.a.
var svoná eitttonn af gömlum bil-
fjöörum. Allir héldu aö ég væri
brjálaður aö ráöast I þetta, en ég
er stundum bjartsýnismaöur. Ég
hélt að þaö tæki ekki nema þrjá
mánuöi aö koma þvl I stand og
myndi kosta sextiu til hundrað
þúsund. Þaö tók mig hins vegar
tvö og hálft ár aö byggja þaö og
kostnaðurinn var fimm hundruð
þúsund plús verðbólgan.
Aðrir draumar minir eru annað
hvort pornógrafiskir eða varöa
við lög. Einhver sagöi einhvern
tima aö allt sem hann langaöi aö
gera væri ósiösamlegt, ólöglegt
eöa fitandi. Þetta passar viö
mig”.
— Hvað finnst þér um eldhús-
borðið heima hjá þér?
„Mér finnst allt gott um þaö,
því ég smiðaði það sjálfur.
Annars er ég mikill matmaöur og
spara ekki viö mig I mat eöa
drykk. Mér þykir gaman aö búa
til góöan mat og sérl lagi aö boröa
hann. Það er afskaplega ánægju-
legt að bjóða fólki sem kann aö
meta þaö sem maður hefur búiö
til. Það getur tekiö heilan dag aö
upphugsa einhvern mat, sérstak-
lega ef á aö imponera elskuna
slna eöa einhvern góðan vin. Mér
finnstmjög gaman að bjóöa vini
minum Tryggva Ólafssyni I mat.
Hann er smekkmaöur og er
ekkert ánægjulegra en aö sjá
hann taka hraustlega til matar
síns. Aö sjá Tryggva boröa
'þannig er mikiö kompliment.”
Flugmenningarmyndlist
Magnús hefur undanfarin ár
verið að vinna aö seriu mynd-
verka.sem hann nefnir „Agrip úr
sögu flugsins”.
„Sem barn dreymdi mig flug-
drauma, mér fannst ég geta
flogiö. Aö minu áliti er þaö einn
merkasti viðburður I sögu
mannsandans, er manninum
tókst aö lyfta sér upp af jörðinni.
Þvi var haldiö fram aö engum
tækist að fljúga af eigin vöövaafli,
en þaö tókst I Bandarlkjunum I
fyrra. Það var fótstigin flugvél
meðvænghaf á borö viö Viscount,
en vó aöeins þrjátiu og fimm kíló.
mínum velég þaueftir litum, eins
og málari velur málningu. Mér
finnst allt fallegt sem flýgur.
Ég er að hugsa um aö láta
veröa af þvi að taka flugpróf. Þá
iangar mig lika til aö smlöa mér
: litla flugvél, til dæmis girókopta.
| En ég er sennilega of latur til aö
koma þvi i framkvæmd”.
j — Hvaö með menningarlífið?
i „Menningarlífiö, hvaö er nú
| það?”
1 Þá er flaskan orðin tóm og
öskubakkinn fyllri. Viö stöldrum
viölitla stund.Éghef oröá því viö
Magnús að hann sjáist oft á
í Mokka. Hann segir mér aö það sé
einungissiöanhannfóraðvinna á
Vatnssti'gnum, aö hann komi
þangaö reglulega. Aöur fyrr liöu
kannski mánuðir á milli þess aö
hann kom þar.
„Eigum viö ekki aö fá okkur
eina flösku í viöbót af þessu ljúfa
hvitvini”?
„Er um nokkuð annað aö
ræöa”.
Magnús fer þvi enn í yíir-
höfnina og skreppur i Lindina.
^Ég er aö vissu marki ákaflega
ánægöur með menningaráhuga
hjá almenningi. Myndlista-
sýningarerumjögvel sóttarogef
miðaö er viö þessa frægu höföa-
tölu, erum við fremstir i heim-
inum hvaö þaö snertir. A hverja
sýningu koma kannski tvö til
tuttuguþúsund manns. Miðað við
stórborgir erlendis, eins og
London, þá ættu aö koma þar um
tvær og hálf milljón. Það er ýmis-
ilegt hægt aö gagnrýna, en áhugi
islensks almennings er lofs-
veröur. En það er ekki hægt aö
ætlasttil aö fólk sem vinnur tíu til
tólf tíma á dag hafi tima til aö
sinna menningunni. Ef vinnudag-
urinn væri almennt átta stundir,
.-'J
...
„Ég væri sennilega hljómsveitar*
stjóri I dag”.
vegginahjá sér, eða Pétur og Pál i
Breiöholti.
Um tvitugt hélt maöur aö mynd
væri betri, þvf stærri sem hún
var. En núna er þessu öfugt farið.
Þvl minni sem myndin er bvi
betrier hún. Aöur hélt maöur að
ekkiþyrfti aöhugsa, heldur mála
i mismunandi öflugum strokum.
Núna er þaö hugsunin I myndinni
sem ég erað fástviö. Myndlistar-
maöurinn er ekki nýkominn ofan
úr trjánum með allt sitt i
puttunum. Þaö er i heilabúinu
sem hlutirnir gerast. Fólk hefur
allt of mikiö komiö fram viö
myndlistarmenn sem einhverja
sérvitringa sem hafi allt miÚi
þumals og visifingurs. Það er svo
— rætt við Magnús Tómasson, myndlistarmann
Þeir máluöu alvegfyrirtaksgóöar
myndir og gagnrýnendur tóku feil
oghéldu aö þetta væri eftir mann-
skepnuna. Sá frægasti af þessum
öpum hélt sýningu undir dulnefni
og var hrósaö I hástert. Siðar kom
svo i ljós hver haföi veriö þama
að verki”.
Of mikið gráfíkjusúkkuiaði
„Mér hefur alltaf þótt sjarm-
erandi erlendis aö finna íyktina i
stórborgunum. Þaö er ekkert
gaman þegar þetta hreina
islenska loft blæs margra ára
gömlum skit i nasirnar á þér,
þegar göturnar hafa ekki veriö
sópaöar. Svo er Gvenda-
brunnavatniö lftið saösamt. Þaö
var einu Sinni á Eyrarbakka, aö
sérfræöingur frá heilbrigöiseftir-
litinu athugaöi drykkjarvatniö
þar. Hann komst aö þeirri niður-
stööu að þaö væri eitrað. Þá kvaö
viö I niræöri kerlingu: Þaö hlýtur
þá að vera seigdrepandi”.
Nú fer aö siga á siöasta drop-
ann og naglann.
„I frumbernsku ætlaöi ég að
veröa skáld, en materialisminn
náði yfirhöndinni og ég fór að
smiöa senditæki, útvörp og flug-
módel.
Viö bjuggum I míglekum
timþurhjalli viö Hverfisgötu.
Þetta var afskaplega töff milieu,
þarna voru eldri strákar sem
þurfti aö hafa i fullu tré viö. Ég
man aö einu sinni brutust þeir inn
i Efnagerð Reykjavikur og
stálu miklu magni af gráfikju-
súkkúlaöi. Þegar þeir voru búnir
aö éta nægju sina, gáfu þeir
okkur litlu strákunum að
ljósmyndari. Kaffiö sem Magnús
lagar meö gamalli
expreso-maskfnu er meö þvi
besta sem hægt er aö fá. Þó notar
hann bara Kaaber kaffi úr höröu
pökkunum.
— Hvað viltu segja um póli-
tikina?
„Pólitfkusar minna mig alltaf á
skólastráka sem halda áfram i
einhverjum leik. Sumir gerast at-
vinnumenn i' knattspyrnu, en
aðrir ... ég get ekki annað en
brosaö þegar ég heyri þá ávarpa
hvern annan „háttvirtan”.
Veröbólgan viröist lika hafa
hlaupiö í titlana”.
— Ertu latur?
„Auövitaö er ég húðlatur
egóisti. Þaö er öllum eölilegt aö
vera latir. Flest öll dýr hreyfa sig
einungis til aö afla sér matar.
Þetta er hins vegar engin pató-
gógisk leti. Ég er latur meö
köflum, en þess á milli tek ég
skorpur. Annars . er ég likur
sniglinum i' verkinu „Hugleiöing
um tima” (kemst þó hægt fari.
Innskot mitt.) Þaö er hreint egó-
tripp að vera myndlistarmaöur.
Aö halda aö maöur eigi eitthvaö
erindi til annarra meö þvl sem
maöur er að gera. Alla vega er
þaö egósentrismi. Egóismi er
annars nauösynlegur aö vissu
marki, en hann er ekki skemmti-
legur ef hann fer út i öfgar. Viljið
þið meira kaffi strákar?”
„Já takk”, segjum viö i kór.
A meöan Magnús lagar kaffiö
skoöar Friddi bækur um ljós-
myndir, en ég ráfa um stofuna og
lit á þaö s em er á vegg jum. Þegar
kaffiö kemur er Friddi kominn
meö tiskublaðiö Vogue I hend-
Ég hef annars vegar gert leik-
myndir viö fullkomlega natúral-
iskar sýningar, svo og viö tvö
verk, I absúrdkantinum. Þau eru
miklu skemmtilegri, þvi þau gefa
miklu frjálsari hendur meö efnis-
val og meöferö. Þá veröur leik-
myndin miklu fremar mitt verk
en til aö styöja einhvern texta.
Annaö þeir ra absúrd verka sem
éghef unniöviö er „Kaspar” eftir
Peter Handke. Þaö var mjög
skemmtileg reynsla. Leikritiö
fjafiarmikiðum oröogmeiningar
leysi þeirra. Ég byggöi leik-
myndina upp á speglum og þaö
var mjög gaman aö sjá margföld-
unina sem þannig myndaöist.
Allir hlutir i leikmyndinni voru
„hvorki-né-hlutir”. Sem dæmi get
ég nefnt sambland af boröi og
ruggustól. Búningarnir voru lika
samsettir. Annar helmingurinn
var kannski jakkaföt, en hinn
hvítur samfestingur.”
Dagur i lífi Magnúsar
Tómassonar
„Ég fer á fætur milli klukkan
átta ogniu á morgnana. Þá fæ ég
mér kaffi og sígarettu. Er heima
fyrir hádegi sem barnapia. Eftir
hádegi er ég i Galleri SÚM og
reyni aö prjóna viö myndirnar
minar ■ Það er misjafnt hvaö ég
geri á kvöldin. Ég les, horfi á
sjónvarpið, eiginlega allt of
mikið, ég sé alltaf eftir þvi (á
sumrin er ég meira úti við). Ég
fer sjaldan aö sofa fyrir klukkan
tvö á næturnar”.
Klukkan er 12.17 þegar viö
stígum upp i leigubilinn.
13