Helgarpósturinn - 06.06.1980, Blaðsíða 12

12
Föstudagur 6. júní 1980.
helgarpósturinn
UPPREISNARÆSKAN 1970 - DISKÓÆSKAN 1980 eftir Guðlaug Bergmundssonr
HVAÐ HEFUR BREYST?
Ariö 1968 veröur lengi i minnum
haft i sögu Vesturlanda. Þetta ár
geröu stúdentar i Frakklandi og
viöar í Evrópu uppreisn gegn
rikjandi viöhorfum og fengu
verkalýöinn meö sér i sumum til-
fellum. Þannig lá t.d. viö byltingu
i Frakklandi og höföu valdhafar
herinn i viöbragösstööu, og sagt
er aö uppi hafi veriö áætlanir um
aö nota iþróttavelli landsins á
svipaöan hátt og Pinochet geröi
eftir valdarániö i Chile áriö 1973.
A þessum tima liföu hipparnir
sitt blómaskeiö i Bandarikjunum,
þar sem þeir höfnuöu bandarisku
neysluþjóöfélagi og öliu sem þvi
fylgir, efnalegu og siöferöilegu,
Heföbundnir „hornsteinar” þjóö-
félagsins eins og fjölskyldan og
karrrérismi voru látin lönd og
leiö. Hernaöarbrölti var kröftug-
lega mótmælt og slagorö eins og
„elskist en heyiö ekki striö”
voru i algleymingi.
Nú, 10-12 árum siöar, heyra
þessiratburðiraö miklu leyti sög-
unni til. Franskir stúdentar lita til
baka og sjá mai ’68 i einhvers
konar goösögulegum hillingum.
Þeir lita á þetta ártal sem ein-
hvers konar vendipunkt i baráttu
sinni gegn rikjandi þjóöskipulagi
og talaö er um fyrir og eftir mai
’68. Bandarisku hipparnir sem
hreyfing eru liönir undir lok.
Bandariskir unglingar ku vera
orönir miklu vinnusamari og
farnir að sætta sig viö neyslu-
kapphlaupiö.
Þaö varö ekki komist hjá þvi aö
þessar hreyfingar bærust til
Islands, þó sumir séu þeirrar
skoöunar aö 68-hreyfingin hafi
farið framhjá landinu. Hinu er þó
ekki aö neita, að á árunum kring-
um 1970 var mikiö um pólitiska
umræöu i menntaskólum landsins
og bera fór á ýmsum fylgifiskum
hippahreyfingarinnar, einsog t.d.
neysla kannabisefna, sem var
einn liöurinn I andófinu gegn
neysluþjóöfélaginu. Ungt fólk á
þessum tima lét mikiö i sér heyra
og var hávært i gagnrýni sinni á
þjóðfélagiö en hvernig er þetta 1
dag. Hugsar ungt fólk áriö 1980
svipaö og ungt fólk áriö 1970, ef
tekiö er tillit til breytinga á þjóð-
félaginu á þessum tima, eöa hefur
átt sér staö einhverskonar hugar-
farsbreyting?
Borgaraleg sveifla
frekar en hægri?
„Þegar ég byrjaði hér áriö 1970,
var aldan frá 68 I hámarki um
þær mundir og þaö er enginn vafi
á að hún er horfin, eöa að hverfa
núna”, sagði Heimir Pálsson
kennari i Menntaskólanum viö
Hamrahliö.
„Aftur á móti hefur kannski
annaö komiö 1 staöinn. Þaö er
dálitið erfitt aö gera sér grein
fyrir hvaöa áhrif græna bylgjan
hefur haft. Mér finnst maöur
merkja þaö, aö fólkiö er núna, al-
mennt talaö, og meö þess konar
alhæfingum, sem aldrei standast,
meövitaöra um umhverfi sitt
meöal annarsjsem eru ugglaust
áhrif m.a. frá grænu bylgjunni.
Þaö er sifellt aö brjótast i mér,
hvort einhver náttúruvernd hefur
ekki komiö i staöinn fyrir ein-
hvers konar róttækni, aö þaö hafi
tekist að beina henni yfir I ein-
hverskonar grasrótarhreyfingu i
eiginlegri merkingu.”
Hefur þá orðiö einhver hægri
sveifla hjá ungu fólki á mennta-
skólaaldri? Kennari viö Mennta-
skólann á Akureyri sagöi i sam-
tali við Helgarpóstinn aö sér virt-
ist hiklaust vera minni áhugi á
pólitik en áöur. Hann sagði, aö
frjálshyggjumenn þar í skóla
hefðu sagt sér, aö þeir liföu mikiö
blómaskeiö. Vinstri hreyfingin
væri ekki eins öflug og áður var
og þetta væri kannski þessi al-
menna hægri sveifla i vestrænum
þjóöfélögum.
Heimir Pálsson sagöi, að á yfir-
boröinu, kæmi þetta fram i þvi
sem hann vildi miklu frekar kalla
borgaralega sveiflu, og þá væri
hann eingöngu aö tala um yfir-
bragö. Um hitt þyröi hann ekkert
aö segja. Sin vegna gætu þessir
nemendur veriö nákvæmlega
jafnróttækir eöa jafn borgaraleg-
ir I hugsun og þeir voru því þaö
Helga Sigurjónsdóttir
væri svoerfitt aö átta sig á hvaö
þetta ristir. Hann væri mjög hik-
andi að telja þetta merki um
hægri sveiflu.
Undanfarinn áratug hafa orðiö
einhverjar breytingar á þjóð-
félaginu og þar sem hugsana-
gangur fólks mótast alltaf að ein-
hverju leyti af rikjandi aðstæðum
hverju sinni, er ekki óeölilegt aö
ungt fólk i dag hugsi ööruvisi en
fyrir 10 árum. En hafa þær breyt-
ingar oröiö I samræmi viö þjóö-
félagsbreytingar, eöa hafa þær
oröið meir.i en tilefni gaf til?
Kennarinn frá Akureyri sagöi,
aö þaö væri óhætt aö segja aö þær
væru meiri en breytingar á þessu
þjóöfélagi gæfu tilefni ti^, þvi I
raun og veru væri ekki margt,
sem heföi breyst 1 islensku þjóö-
félagi á þessu tiu ára timabili.
Hann nefndi það, aö Marcuse,
sem heföi mikiö veriö lesinn fyrr
á árum, væri núna gleymdur og
grafinn, en öörum postulum væri
hampað núna og af öörum.
„Mér finnst aö breytingin á
þessu þjóðfélagi gefi ekki tilefni
til þessara sveiflna en þetta eru
náttórulega eins og hverjar aörar
yfirborössveiflur, aö þær þurfa
auövitaö ekki aö eiga beinlinis
rætur að rekja til djúpstæðra
þjóöfélagsbreytinga. Þaö eru
vissar tiskusveiflur og þetta er
meira held ég i þeim stil,” sagöi
hann
Um þetta sagöi Heimir Páls-
son: „Hvaö þjóöfélag breytist á
þessum tima, er svo mikið spurn-
ing um hvaö viö metum sem
breytingu. Hvað er bara yfir-
borösbreyting og hvaö ristir
raunverulega eitthvaö? A
bölsýnisstundum er ég nú alls
ekki viss um aö þaö hafi breyst
nokkuö. 1 nemendum minum hér,
finnst mér ég ekki sjá neina djúp-
tæka breytingu.”
Heimir sagöi ennfremur, aö i
kringum 1970 hafi það veriö tiska
aö láta mikiö i se'r heyra. Þaö
væri miklu siöur tiska núna og þá
yröu menn miklu siöar varir viö
pólitiskan áhuga nemenda. „Ég
Sigmar Pétursson
veitekkert almennt um pólitiskar
skoöanir nemenda, ég veit ekkert
i hverja áttina þær stefna. Þó ég
heyröi miklu meira um þær 1970,
þá vissi ég kannski fjarska lltiö
um þær lika”, sagöi hann.
Klondyke
Heimir var spurður að þvi
hvort nemendur væru jafn
gagnrýnir nú og áöur.
„Ég vona þaö. Já, ég held aö
þau séu þaö og ef ég á aö vera
svolitiö bjartsýnn, finnst mér
kannski gagnrýni þeirra núna
vera betur rökstudd engagnrýni
nemenda á menntaskólastigi um
1970. Mér finnst hún byggja á
meiri þekkingu, mér finnst hún
vera traustari og betri gagnrýni.
Þaö ber r kannski minna á þvi, aö
menn gagnrýni hávært einhver
yfirborösatriöi, eins og okkur
hætti mjög til aö gera þá, einfald-
lega vegna þess aö maður skynj-
aöi illa samhengi hluta og geröi
sér ekki grein fyrir þvi hvaö var
orsök og hvaö var afleiöing. Nú
eru þau reiöubúin aö velta þessu
almennilega fyrir sér og reyna aö
ráöast á rætur hlutanna. Mér
finnst þau vera ekki síður
gagnrýnin og mér finnst þau ekki
láta bjóða sér hvaö sem er”,
sagöi Heimir Pálsson.
Þaö er oft sagt, aö glöggt sé
gestsaugað, og viö höfum fregnir
af þvl, aö erlendur maöur, sem
hér var viö störf fyrir nokkrum
árum, lét þau orð falla er hann
kom aftur til landsins fyrir
skömmu, aö hann tæki eftir mikl-
um breytingum hér og aö islenskt
þjóölif beri æ meiri Klondyke-ein-
kenni. Þessi skoöun hans byggist
á þvi, aö mannlifiö hér snúist um
peninga, eyðslu og neyslu, og lif
ungsfólks ekki siöur. 1 þjóðfélags-
legri hegöun ungs fólks bæri mik-
ið á hundingshætti og tómlæti, og
manni þessum ofbauö
skemmtanamunstriö. Þar leituöu
menn ekki aö afþreyingu á venju-
legan máta heldur væri þetta
örvæntingarfull leit, og helst aö
gereyöingu.
Heimir Pálsson
Helgarpósturinn haföi sam-
band viö Sigmar Pétursson veit-
ingamann i Sigtúni og bar þetta
undir hann. Sigmar sagði aö sér
fyndist þetta nú orðum aukiö.
Hann gæti ekki séö mikla breyt-
ingu á skemmtanalifinu, þaö væri
frekar minna um læti á skemmti-
stööum nú en áöur. Aö hans áliti
er þaö aöallega klæöaburöur
fólksins, sem hefur breyst og þá
til hins verra. Aðrar umgengnis-
venjur heföu ekkert breyst.
Meira bissnessbragð
Þegar rætt er um
skemmtanalifiö, veröur ekki
komist hjá þvi að minnast á
feguröarsamkeppnir alls konar,
sem skipa oröiö veglegan sess I
skemmtanalifi landsins og virö-
ast njóta mikilla vinsælda meöal
almennings. Skoðanir manna á
slikri keppni hafa alltaf veriö
skiptar. Andstæöingum finnst
þetta vera niöurlæging fyrir kon-
una og vera ekkert annaö en ein-
hverskonar gripasýning. Rauö-
sokkahreyfingin hefur alla tiö
gagnrýnt feguröarsamkeppnir,
og á timabili greip hún til ýmissa
aðgerða til aö vekja athygli á
málstaö sinum og náöi nokkrum
árangri, en á siöustu árum hefur
ekki eins mikið boriö á gagnrýni
hreyfingarinnar. Helgarpóstur-
inn hafði samband viö Helgu
Sigurjónsdóttur, sem starfaö hef-
ur meö Rauðsokkahreyfingunni
og innti hana eftir þessu.
„Ég held að Rauðsokkahreyf-
ingin sé jafn mikið á móti þessu
og hún var. Starfsaðferðirnar
sem viö beittum fyrst þóttu ný-
stárlegar, en þaö er ekki enda-
laust hægt að endurtaka þetta
sama, og umræðan hefur lika I
seinni tiö meira fariö inn á fræöi-
legar hliöar,” sagöi hún.
Helga var spurð aö þvi hvort
hún áliti aö þaö væri eitthvaö
samhengi i þvi, að Rauösokka-
hreyfingin léti ekki aö sér kveöa i
mótmælum gegn feguröarsam-
keppni og þaö að vinsældir keppn-
innar virtust fara vaxandi.
Elisabet Traustadóttir
„Ég hugsa aö þaö myndi ekki
auka þær, en mér finnst þessi feg-
uröarsamkeppni sem nú er i
gangi enn hrikalegri en þessar i
gamla daga. Mér finnst bissness-
bragðið aö þessu enn meira. Ég
hugsa aö þaö heföi einhver áhrif
ef hreyfingin beitti sér eitthvað i
mótmælaaögeröum. ”
Helgarpósturinn haföi sam-
band viö Elisabetu Trausta-
dóttur, nýkjörna feguröardrottn-
ingu tslands og spuröi hana
hvernig stemmning væri fyrir
slikri keppni i hennar skóla, en
Elisabet er nemandi i Mennta-
skólanum viö Hamrahliö.
Hún sagöi, aö mörgum fyndist
þetta vitleysa, en hún héldi aö al-
mennt væri viöhorfið frekar,