Helgarpósturinn - 28.11.1980, Síða 12

12
Föstudagur 28. nóvember 1980 tiplrjc^rfirí^tl irinn
O' o
. ao-

ttiss

(K
Sæmundur Guðvinsson,
Vísi: „E: menn eru ekki
tilbúnir að- iáta starfiö
ganga fyrir öllu ööru, er
miklu nær fyrir þá aö
fara aö sortera miöa á
skattstofunni.”
„Við höfum
komist að þvi, að
meðal ekki mjög fjarlægra for-
feðra minna, voru nokkrir miður
þekkilegir. Sumir voru
hrossaþjófar og aðrir voru drepn-
ir á helgarfyllerium. Þvi miður
reyndist jafnvel einn ættingi minn
hafa verið viðriðinn blaðabrans-
ann”.
Þannig mælti Carter Banda-
rikjaforseti, þegar honum var
færteintak af ættartré hans, þann
3. júni 1977, og gantast með al-
menningsálitið______ á blaða
mönnum.
En eins
og
máltækið
segir, þá
^fylgir öllu
gamni
nokkur
alvara.
m^rdÓ^rhafaÓwikVÖ
Viiborg " aftamenn ^
anow- lU h'ms "el
preyst, & _—r
Atli Steinarsson, Dagblaðinu:
„Mér finnst starfiö svo skemmti-
legt, að eftir tæplega 31 ár, hefur
enn ekki hvarflaö aö mér aö
hætta.”
(Xrthúrssom a eí eins

Þótt þeir
séu ekki skipaöir i
flokk meðhrossþjófum
eða öðrum mis-
yndismönnum, eru blaðamenn oft
litnir hornauga af yfirvöldum og
almenningi og jafnvel með ótta-
blandinni virðingu i bland.
En hvaða augum skyldu blaða-
menn lita starf sitt sjálfir? Hvers
vegna völdu þeir blaðamennsk
una fremur en annað starf?
Helgarpósturinn ræddi við
nokkra blaðamenn, sem eiga
mislangan starfsferil að baki, og
kannaði viðhorf þeirra.
„Þetta er afskaplega þreytandi
ogstressandi starf, en mér finnst
það svo skemmtilegt, að eftir
tæplega 31 ár, hefur enn ekki
hvarflað að mér að hætta.”
Svo mælti Atli Steinarsson á
Dagblaðinu, en hann er með elstu
starfandi blaðamönnum i dag,
handhafi skirteinis númer 6. Atli
hóf starfsferil sinn á Morgunblað
inu um mánaðarmótin júni-júli
1950 og var þar næstu 25 ár, eða
þartilhannfórá Dagblaðið þegar
þaðvar stofnað fyrir fimm árum.
Þaö var eiginlega fyrir til-
viljun, að Atli fór út i blaða-
mennsku á sinum tima. Þegar
hann var i stúdentsprófum, þurfti
hann aö skrifa ritgerð um skóg-
rækt á tslandi frá upphafi. Til
þess að afla sér uppiysinga,
leitaði hann til Valtýs Stefáns-
sonar, sem var ritsjóri Morgun-
blaðsins. Valtýr tók honum vel,
en gegn þvi skilyrði, að hann
fengiaðlesa ritgerðina, sem hann
ogfékk. Það varö til þess, að hann
bauð Atla sumarstarf sem blaða-
maður. „Það sumar stóö i 25 ár”,
sagði Atli.
Blaðamenn alsælir?
Það virðist nokkuð ljóst, að
starfandi blaöamenn hafi gert sér
fremur óljósar hugmyndir um
starfið, áður en þeir byrjuðu.
Sæmundur Guðvinsson, blaða-
maður á VIsi, sagðist hafa litið
miög upp til blaöamanna og rit-
stjóra. „Eg taldi þá menn alsæla,
sem hefðu tækifæri á að starfa við
blöö eöa viö útvarpið”,
sagöi hann.
En hvernig kom þá raunveru-
leiki starfsins heim og saman
við þær hugmyndir, sem menn
höfðu þó gert sér um
blaðamennskun'a?
„Hann var dálitið
öðruvlsi”,
Dýrðarljóminn
Starf blaðamannsins hefur
löngum verið sveipað einhvers
konar goðsögulegum dýrðar-
ljóma. Þær eru ófáar kvikmynd-
irnar, sem gerðar hafa verið um
ævintýri þeirra út um allan heim,
I eltingarleik við skúrka og aðra
glæpamenn, eða i leit að týndu
fólki, eins og nýlegt dæmi sýndi,
þegar blaðamaöur hafði upp á
Agötu Christie, þegar hún lét sig
hverfa. Ekki má heldur gleyma
öllum bókunum, sem skrifaöar
hafa verið um þessa stétt. Ein
uppáhaldshetja
barna okkar,
Tinni sjálfur,
er t.d.
blaðamaður.
Af hverju stafar
þessi ljómi?
„Hann stafar sjálfsagt ekki sist
af því, að það kemur i hlut blaða-
manna að segja frá stórfréttum,
sem vekja athygli allra”, sagði
Sæmundur Guðvinsson, og bætti
þvi við, að blaðamenn fengju
tækifæri til að vera viðstaddir at-
burði, sem almenningur fær ekki.
„Hins vegar er fátt ömurlegra en
blaðamaður, sem fer að vinna við
blöð til að gera eitthvað. Ef menn
hafa ekki brennadi áhuga og eru
ekki tilbúnir að láta starfiö ganga
fyrir öllu öðru, er miklu nær fyrir
þá að fara að sortera miða á
skattstofunni.”
Þrátt fyrir öll þau ævintýri
blaðamanna, sem menn lesa um
eöa sjá á hvfta tjaldinu, eiga þau
ekki nema litla stoö i raunveru-
leikanum, og eiga þá kannski
aðallega við þá, sem eldri eru i
hettunni. Við bá*um Rannveigu
M. Nielsdóttur, sem hefurstarfað
á Morgunblaðinu i rúm tvö ár, að
segja frá venjulegum starfsdegi
hjá henni.
„Eg kem hingað kl. 13. og þá er
fundur”, sagði hún. ..Þar fæ ég
dthlutað verkefnum, sem ég á
annað hvort að vinna yfir daginn,
eða i vikunni. Þegar fundi lýkur,
tek ég til viö það, sem ég á aö
gera, en ég er aðstoðarvakt-
maður i erlendum fréttum.
Einnig skrifa ég greinar eða tek
viötöl. Um kvöldmatarleytið er
fundur, þar sem efni er raöað i
blaðið. Vinnudegi lýkur siðan kl.
20.” sagði Rannveig.
Sæmundur Guðvinsson sagði,
að daglegt amstur hjá honum
væri talsvert breytilegt. „A
morgnana kl. 8-10 fer timinn I að
ná inn fréttum fyrir blaðiö þann
daginn, og það er misjafnt
hvernigfiskast.Maðurer kannski
með tvö til þrjú mál, sem þarf að
sækja og skrifa á einum eða
einum og hálfum tima. Við
hringjumheim ifólk á morgnana,
hvort sem það eru ráðherrar eða
aðrir. Ef vel gengur, nær maður
aðskrifa 2-3góðarfréttir, en enga
ef illa gengur.”
Þd sagöi Sæmundur, að mikill
timi færi i simann, þvi að i
gegnum ti'öina hefði hann lagt
mikiö kapp á að koma sér upp
samböndum. Einnig væri mikið
um að fólk hringdi til að gefa
ábendingar um fréttaefni.
Vinnutími hvað er nú
það?
Eins og annars staðar i þjóö-
félaginu, hafa orðið miklar breyt-
ingar á störfum blaðamanna i
gegnum árin. Kemur þar til ný
sagði Sæmundur. „Ég býst við, aö
maður hafi Imyndaö sér að geta
skrifaö meira frá eigin brjósti, og
ekki sist rak maöur sig á hvað
maður var vankunnandi um
margt I þjóöfélaginu. Það má
segja að maður hafi verið að læra
allar götur siðan. Ég held, að
maður hefði ekki getað fengið
tækifæri til sliks lærdóms i öðru
starfi.”
„Veruleikinn er náttúrlega sá,
að blaöamennska er eins og hver
önnur launavinna”, sagði Helgi
Már Arthúrsson, blaðamaður við
Alþýðublaðiö, en hann lagði stund
á fjölmiðlafræöi sem hluta af bók-
menntanámi viö Kaupmanna-
hafnarháskóla. „Að visu sérstök
tegund launavinnu, þar sem
venjulega er gengið út frá þvi, að
fjöliniðlar hafi skoöanamyndandi
áhrif. Þetta er þvi eins konar
launavinna i vitundariönaði,
standist kenning manna um
áhrif fjölmiðla. Praxisinn og
teorianfara nokkuð vel saman, ef
við gerum ráð fyrir þvi, að það
séu ákveðnir mekanismar, sem
eru stýrandi og takmarkandi
fyrir það, sem birtist á prenti.”
prenttækni og fleira. Þá er þess
ekki langt að biða, að bylting
verði d starfsháttum blaða-
manna, þegar tölvutæknin heldur
innreið sina f islenska fjölmiðla,
en Morgunblaðið hefur þegar
tekið þessa nýju tækni i notkun,
að einhverju leyti.
Vilborg Haröardóttir á Þjóð-
viljanum hefur starfaö meira og
minna við blaöamennsku i tutt-
ugu ár. Hún sagði, að áður fyrr
hafi blaöamenn starfað i nánu
samstarfi við prentsmiðjuna og
sakni hún þess.
Vilborg hóf feril sinn á Þjóö-
viljanum sem erlendur frétta-
maður. Þá byggðist fréttaöflunin
á þvi að hlustað var á BBC og
sænska útvarpiö og fréttir skrif-
aðar niður.
„Við sem vorum i erlendum
fréttum, vorum þrisvar i viku á
kvöldvakt. Raunverulega þýddi
ekki að byrja aö skrifa fréttirnar
fyrr en kl. 20 á kvöldin og þvi lauk
um kl. 22 eða 23. Þá fór maður að
setja þær inn i blaöiö með prent-
urunum. A daginn vorum við að
vinna erlendar siöur, þar sem
ekki var byggt á dagsfréttum.
Núna er vinnutiminn reglu-
legri. Kvöldvaktir eru að meðal-
tali þrjár I mánuði, en ég og rit-
stjórarnir skiptum með okkur
umbrotsvöktum. Þessar kvöld-
vaktirkoma inn i almennan vinn-
tima.”
Vilborg nefndi einnig að gifur-
legar breytingarhefði átt sér stað
hvað varðar alla vinnuaðstöðu á
Þjóðviljanum, þegar flutt var i
húsnæði, sem sérstaklega var
hannað fyrir þessa starfsemi.
Starfsaðferðir og starfsaðstaða
blaðamanna er ekki það eina,
sem hefur breyst, heldur hafa
blaðamenn sjálfir breyst.
„Þá var I hálfan annan áratug,
sem hugtakið vinnutimi var ekki
til. Það var ekkertnema aðkoma
út blaði. Það skipti engu máli
hvort það tók tiu, sextán eða átján
tima, og aukagreiðslur voru
engar. Núna er allt talið i min-
útum, og menn fá fjóra tíma fyrir
útkall”, sagði AtliSteinarsson um
sina reynslu. „Svona breytingar
hafa gifurleg áhrif á þá, sem
vinna við þetta. Andinn verður
allt annar. Áður fyrr var eins og
menn væru að vinna fyrir sjálfa
sig.”
Atli sagði, að það væri ekki vafi
áþvi, að þó hafi menn verið meiri
á hugsjónarmenn, menn hafi gef-
ið sig á vald þvi apparati, sem
þeir unnu hjá.
Vilborg Haröardóttir er sam-
mála þvi, að blaöamenn hafi
breyst mikið, og til hins betra.
Þegar hún hafi byrjað hafi aðeins
verið tvö H i stafrófi blaðamanna,
hvenær og hvar, en núna væru
komin tvö H til viöbótar, hvers
vegna og hvernig.
Þrýstingur og völd
Flest eða öll dagblöð á Islandi
eru á einhvern hátt tengd
ákveðnum stjórnmálaflokki. Það
má þvi með nokkurri sanngirni
ætla, að blaðamenn liggi undir
pólitiskum þrýstingi, hvort sem
hann er beinn eða óbeinn. Helgi
Már Arthúrson haföi þetta að
segja um það:
„Ég geri ráð fyrir að flestir
blaðamenn geti skrifaðundir það,
að þrýstingur hvað varöar efnis-
val og meðferö sé verulegur. Nú
vinn ég sjálfur á flokkspólitiskú
málgagni, sem hefur þann skil-
greinda tilgang aö vinna að út-
breiðslu jafnaðarstefnu á Islandi.
Ég geri ráð fyrir þvi, að stangist
minar hugmyndir á við stefnu
jafnaöarmanna I einstökum
málum, þá ráði stefnan yfir
minum skoðunum, þá sé hún ráð-
andi. Þetta gildir um öll pólitisk
blöð, það liggur f hlutarins eðli.”
Þá sagði Helgi, að blaðamenn
„frjálsra og óháðra fjölmiðla, og
rikisfjölmiölanna væru einnig
takmarkaðir. Annars vegar af
markaöshugmyndum útgefenda
og hins vegar vegna þess, að
rikisfjölmiðlar væru fyrir alla
þjóðina, en ekki fyrir einn ákveð-
inn stjórnmálaflokk.
„Þegar ég tala um mig sem
blaðamann á pólitisku málgagni
sérstaklega, þá geri ég mér ljósar
þessar takmarkanir, og þegar ég
tala almennt um blaðamenn og
blaðamannsstarfið, þá kemst ég
að raun um aö
takmarkanimar eru
algildar, i
mismunandi myndum,”
sagði Helgi Már.
Rannveig M.
Nielsdóttir á