Helgarpósturinn - 16.10.1981, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 16. október 1981 holíj^rpn^fl irinn
Þótt fátækt sé ekki opinberlega viðurkennd á ts-
landi lifir verkafólk þúsundum saman á launum,
sem fara ailt niður i rúmiega 4500 krónur á mánuði
fyrir 40 stunda vinnuviku. Þá er þó eftir að draga
frá félagsgjöld og skatta.
Þetta er fóik, sem á ekki kost á neinskonar
ákvæðisvinnu, litium sem engum kaupálögum og
mjög takmarkaðri yfirvinnu. Kauptaxtarnir sem
það fær greitt eftir eru aiit niður i annan launaflokk
BSRB, áttunda og niunda flokk samkvæmt iauna-
töxtum Iðju, féiags verksmiðjufólks, og samsvar-
andi flokka annarra verkalýðsfélaga, svosem
Dagsbrúnar, Framsóknar og starfsstúiknaféiagsins
Sóknar. Þetta fólk skiptir þúsundum bara á höfuð-
borgarsvæðinu, að mati kunnugra, i BSRB og flest-
um ef ekki öllum verkalýðsfélögunum.
,,Með þessi laun getum við ekki ieyft okkur neinn
munað, og munað teijum við alit sem er framyfir
matarkaup”, segir verkakona í samtali við Helgar-
póstinn.
Og önnur verkakona á Iðjutaxta segir, að frekar
en þau hjónin leyfi sér einhvern munað noti þau
peningana tii að hjáipa 18 ára dóttur sinni tii
mennta.
,,Svo hún þurfi ekki að standa í verksmiðju alla
sína ævi eins og mamma”, segir þessi verkakona.
4500-5000 króna
mánaðarlaun
eru algeng
Afkastahvetjandi
launakerfi halda
lægstu
laununum niðri
Þúsundir skrímta á sultariaunum
Samkvæmt úttekt nefndar á
vegum BSRB og rikisins á launa-
dreifingu rikisstarfsmanna fá
2490 starfsmenn hins opinbera
laun samkvæmt tiu neðstu launa-
flokkum BSRB. Þar af fá 193 laun
samkvæmt fimm neðstu flokkun-
um.
Lægstu laun sem greidd eru
fyrir störf i þágu rikisins eru kr.
4.486 á mánuði. 1 þeim i'lokki eru
þó aðeins skráðir tveir einstakl-
ingar. Strax i öðrum launaflokki
eru skráðir tiu launþegar, og eru
laun þeirra frá kr. 4.654 i fyrsta
þrepi upp i kr. 4.912. En það er i
fimmta launaflokki sem fjöldinn
fer að verða svo einhverju nemi,
en þar eru 284, og laun samkvæmt
honum eru frá kr. 4,970 upp i kr.
5.453.
ÁTVR „vandræðabarn”
Helmingurinn af þeim sem
skipa annan launaflokk rikis-
starfsmanna vinna á lager ÁTVR
við Stuðlaháls. „ATVR er vand-
ræðabarnið okkar”, segja þeir
hjá BSRB.
Sé farið ofar i launastiga BSRB
kemur i ljós, að i fimmta launa-
flokki koma ýmsir i heilbrigðis-
stéttum, þeirra á meðal gæslu-
menn á Kleppi og vaktmenn á
Landspitalanum. I sama flokki
eru næturferðir og húsverðir i op-
inberum byggingum.
Efst i þessum láglaunahópum
hinsopinbera (ef strikið er dregið
fyrir ofan tiunda launaflokk, en
vitanlega eru áhöld um það), er
siðan talsverður hópur fólks, en
hæstu laun samkvæmt þeim
flokki éru kr. 6.425.
Lægstu verkamannataxtar,
miðað við dagvinnu eina saman,
eru mjög svipaðir neðstu iauna-
flokkum BSRB. Stórir hópar
verkafólks i öllum verkalýðsfé-
lögum eru i áttunda og niunda
flokki. 1 fyrrnefnda flokknum
eru hámarkslaun samkvæmt
kauptaxta Iðju, félags verk-
smiðjufólks kr. 4934 eftir fjögur
ár, en i þeim siðarnefnda kr. 5032.
Þar situr fólkið siðan, kjara-
samningarnir gera ekki ráð fyrir
„Veltir fyrir
sér hverri
krónu”
Karen Vilhelmsdóttir er ekkja,
sem heldur heimili með stálp-
uðum synisinum.t ellefu ár hefur
hún unnið i eidhiísi Borgarspital-
ans. Eftir þennan tima er fasta-
kaup hennar kr. 5.139 á mánuði.
En vegna þess hvernig vinnutil-
högun er hleypa vaktaálög mán-
aðarlaununum upp i nærri 6000
krónur.
— Þetta er ekki neitt neitt, rétt
slefar upp i 6000 krónur með
þfessu álagi. Samt fékk ég ekki
4000 krónur i launaumslagið fyrr
en núna fyrsta september, eftir
siðustu visitöluuppbót. Þar sem
ég hef engan frádrátt fékk ég
tvær milljónir I skatta á siðasta
ári, segir Karen við Helgarpóst-
inn.
Karen á eigin ibíð, en flutti sig
Karen Vilhelmsdóttir — „Maö-
ur getur ekkert leyft sér”.
um set fyrir fáum árum og keypti
ibúð viö Hæðargarð, fyrst og
fremst til að geta gengið til vinnu.
— Ég hef alls ekki efni á að
kaupa bi'l. Það sem hjálpaði mér
til að kaupa þessa ibúð hérna er,
að égfæ þúsund krónur á mánuði
úr lifeyrissjóði eftir manninn
minn. Það legg ég beint á banka
frekari hækkunum. Að þvi leyti
lita taxtar verkalýðsfélaganna
verr út en launakerfi BSRB, en
þar á sá sem byrjar i öðrum
flokki möguleika á að komast i 7.
launaflokk, með 5.784 krónur á
mánuði, eftir 15 ára starf.
Flestir á lægstu launun-
um
1 þeim hópum sem fá laun sam-
kvæmt 8. og 9. flokki Iðjutaxtans
er fyrst og fremst fólk, sem vinn-
ur við færibandavinnu allskonar,
kjötvinnslu, i hreinlætisiðnaðin-
um, i sælgætisiðnaðinum og á
saumastofum.
— 1 Iðju eru um 3000 félags-
menn, en yfir 4000 fara i gegnum
lifeyrissjóðinn. Stærsti hluti
þessa fólks er i þessum launa-
flokkum, áttunda og niunda
flokki, segir Bjarni Jakobsson hjá
Iðju við Helgarpóstinn.
— Auðvitað höfum við heyrt um
yfirborganir. En það er mjög erf-
itt að fá upplýsingar um þær. Það
er helst að við heyrum um slikt
frá fólki, sem kemur til okkar og
kvartaryfir að vera á iægri laun-
um en einhverjir sem það hefur
heyrt um,og kemur i ljós að er yf-
irborgað. Það er ljóst, að á stór-
um vinnustöðum eins og efna-
blöndunum, i sælgætisverksmiðj-
unum og kexverksmiöjunum er
litið um yfirborganir, og þar er
engin bónusvinna, segir Bjarni
Jakobsson.
Hvernigfer fólk að þvi að lifa af
launum sem eru um og undir 5000
krónum á mánuði — brúttó, þ.e.
áður en af eru tekin félagsgjöld,
greiðslur til lifeyrissjóða, skattar
og útsvar? Helgarpósturinn
heimsótti nokkra vinnustaði þar
sem fólk á þessum launum er i
meirihluta og leitaði svara við
þvi.
„Rétt hægt að iifa á
þessu”
— Ég vinn svolitla eftirvinnu,
og það bætir fastakaupið dálitið
upp. Samt er rétt hægt að lifa á
þessu með þvi að konan hjálpar
til — og þó er varla hægt að segja
það, segir Stefán Guðmundsson
hjá ATVR. Hann hefur unnið i niu
mánuði við að þvo áfengisflöskur,
og þar sem hann er orðinn rosk-
inn fær hann laun samkvæmt
þriðja þrepi i öðrum flokki, en það
eru kr. 4.914 fyrir dagvinnu.
— Aður en ég kom hingað var
ég lengst af sjómaður, en vann i
18 ár i trésmiðjunni Viði og þykir
dálitið snúið að lenda i öðrum
launaflokki þegar ég kem hingað,
segir Stefán.
Þau eru aðeins tvö i heimili,
hjónin, eiga tvær uppkomnar
dætur. Eiginkonan vinnur hálfan
daginn við húshjálp, og saman-
lagterutekjur þeirra um kr. 7.700
á mánuði. En af þvi greiða þau 11
- 1200 krónur i opinber gjöld i
hverjum mánuði svo ekki séu
nefnd gjöld af blokkaribúðinni
þeirra.
— Við leyfum okkur að eiga bil,
og við höfum farið til Norðurland-
anna á tiu ára fresti, með þvi að
safna fyrir ferðunum á milli. Hér
áður fyrr náði ég mér stundum i
aukavinnu, en ég er nú að verða
65 ára og er farinn að letjast við
það. Ég gæti hugsanlega verið
ánægður ef ég hefði 8000 kr. á
mánuði, segir Stefán Guðmunds-
son.
Með ýtrasta sparnaði
— Hjá mér ná endar alls ekki
saman. Það eina sem bjargar
mer er, að ég er i friu húsnæði
meðan ég leita mér að eigin hús-
og nota til að greiða lán. Og ef
eitthvað kemur uppá aukalega
verðég að taka þennan varasjóð.
— Hvernig tekst þér að lifa á
þessum launum?
— Maður verður að veita fyrir
sér hverri krónu, og þaö er ekkert
hægtað ieyfa Sér. Eg fer aidrei út
(')skar Þórðarson er 61 árs gam-
all rafvirki. Hann vann i 20 ár við
iðn si'na en varö að hætta vegna
heilsubrests. Fyrir fimm arum
fór haim að vinna I vöruliúsi inii-
flutniiigsdeildar SIS viö Holta-
garða. Laun hans þar eru kr. 5.551
á manuöi samkvæmt taxta VR.
— Ég hef eftirlit með afgreiðslu
á vörum á palla, þaöan sem þær
siðan eru settar á bila og fluttar
út um land. Þarna er ekki um
neina bónusvinnu að ræða og
eftirvinnu vinn ég ekki. Þegar
menn eru orðnir svona fuliorðnir
að skemmta mér, þetta er ekkert
annað en vinna, og um helgar er
maður heima.
Ég hef þennan lifeyrissjóð, en
ég veit, að margar konurnar
þarna i eldhúsinu redda sér á þvi
að prjóna segir Karen Vilhelms-
dóttir.
eiga menn ekki að vinna eftir-
vinnu, ég er á móti þvi. Hinsvegar
fæ ég borgað fyrir að skreppa frá
vegna vinnunnar, en það er ekk-
ert annað en endurgreiðsla, segir
Oskar.
Óskar og fjölskylda hans hafa
búið i Blesugrófinni um áratuga
skeið. Húsið þeirra var eitt
þeirra, sem fór undir Breiðholts-
brautina á sinum tima. Borgin
keypti það af þeim, og þau keyptu
i staðinn ibúð í blokk i Breiðholt-
inu. En Óskar lét ekki þar við
sitja, heldur byggði hús skammt
vestan viö Breiðholtsbrautina,
þar sem nú heitir Blesugróf, að
mestu með eigin höndum.
— Núorðiö höfum við mjög
góðar aðstæður þar sem börnin
eru ekki heima, nema yngsti
strákurinn, hann er hér ennþá,
segir óskar.
— Hvernig gengur að lifa af
þessum launum?
— Það gengur náttúrlega ekk-
ert vel, maður verður að neita sér
um ýmislegt sem er eftirsóknar-
vert, svosem bió, leikhús og
skemmtanir. Það er ekki einu
sinni hægt að leyfa sér að kaupa
bækur eða menningarleg blöð
þóttég feginn vildi. Það eru ekki
peningar til þess, og það verður
fyrst að hugsa um að borga skatt-
ana og hita og rafmagn. Það
siðastnefnda er bara hvorki
meira né minna en 400 krónur á
mánuði samkvæmt áætlún i sum-
ar.
Það veröur að hafa mikla að-
sjálni til þess að þetta gangi.
Samthefur okkur tekist að koma
upp þessu húsi og maður heldur
útigömlum bil. Það er greinilegt,
„Þarf mikla aðsjálni til
að þetta gangi”