Helgarpósturinn - 16.10.1981, Blaðsíða 19

r^r- . í»vr; Jl&sffii
~inn_____Föstudagur 16. október 1981
19
Hér þjarma ribbaldarnir að Auöi Vésteinsdóttur og GuOriði ambátt.
Útlaginn kemur tit byggða
í iok mánaðarins
Kvikmyndin (Jtlagiiin, sem
Agút Guömundsson geröi í sumar
eftirGisla sögu Súrssonar, veröur
frumsýnd hinn 31. októb. næst-
komandi, en um þessar mundir
cru Agústog klipparinn Bill Diver
aö leggja siöustu hönd á frágang
hennar úti f London.
Útlaginn er lang stærsta kvik-
myndaverkefni, sem íslenskir
kvikmyndagerðarmenn hafa lagt
út í til þessa og nemur kostnaður
við gerð hennar um sex milljón-
um króna. Þaö er kvikmyndafyr-
irtækið tsfilm, sem stendur á bak
við gerð myndarinnar, og var
framkvæmdastjóri þess, Jón
Hermannsson, spurður að þvi
hvernig fjárhagur fyrirtækisins
væri.
„Skuldabagginn er um fjórar
milljónir, eða samsvarandi þrem
einbýlishúsum”, sagði hann.
Jón sagði, að stærsti einstaki
pósturinn í þessum kostnaði væri
launagreiðslur, en aö myndinni
vann þrjátiu og þriggja manna
starfslið, auk leikara, sem voru
vel á annað hundrað. Þá tengjast
myndinni tvö hundruð manns
með einum eða öðrum hætti
vegna margvislegrar fyrir-
greiðslu. Næst dýrasti liðurinn i
kostnaðinum a- leikmyndin, þar
sem allt var smiðað, bæði stórt og
smátt. Sagði Jón, að þessir tveir
liðir væru vel yfir helmingur
heildarkostnaöar myndarinnar.
„Myndin er af þeirri stærðar-
gráðu, að það má nokkurn veginn
telja það Utilokað, að við náum
henni inn hér”, sagði Jón, þegar
hann var spuröur hvernig þeir
ætluðu að ná inn kostnaði mynd-
arinnar.
„Þessi mynd er beinlinis hugs-
uð til dreifingar erlendis, og það
erein af ástæðunum fyrir því, að
hún er tekin basöi á ensku og is-
lensku.”
Jón sagði, aö þegar hefðu kom-
ið tilboð um að sýna myndina i
;Þýskalandi, en þeir ætluðu að
halda að sér höndum þar til
myndin hefur verið sýnd á kvik-
myndahátiðinni i Berlin í febrúar
næstkomandi.
Jón sagði, að miðaverðinu væri
haldið i þvi lágmarki, sem mögu-
legt væri.og væri þaö vel undir
verði aðgöngumiða i leikhús.
Sagði Jón það sitt álit, aö bfó-
bransinn væri hið eiginlega þjóð-
leikhús, en ekki Þjóðleikhúsið,
sem væri landshlutabundin stofn-
un. Kvikmyndagerðarmenn gætu
hins vegar komið svona verki á
hvern einasta stað á landinu, þar
sem möguleiki er á að sýna, á
fjórum mánuðum.
Aðalhlutverk myndarinnar eru
i höndum Amars Jónssonar,
Ragnheiðar Steindórsdóttur,
Benedikts Sigurðssonar, Tinnu
Gunnlaugsdóttur, Sveinbjarnar
Matthiassonar, Þráins Karlsson-
ar, Hdga Skúlasonar, Bjarna
Steingrfmssonar og Kristinar
Kristjánsdóttur.
Drunur í trumbum
„Drunur i tmmbu, skellir i
trjábút eða glamur imálmi hafa
tónlist. Fischer viðurkennir
áhrifamátt slikra hljóða, en
segir að það hafi ekki orðið fé- lagslegt hlutverk tónlistarinnar ,,að birta neinn veruleika”.
Tóniist
eftir Tómas R. Einarsson

ekki neitt inntak”! Svo komst Hann skrifaði að visu þjóðfé-
Kantötunni á 30 ára dánaraf-
mæli Lenins, en texti Brechts
hefur sjálfsagt auðveldaö hon-
um verkið.
A slagverkstónleikunum á
Kjarvalsstöðum þann 14. októ-
ber var boöið upp á drunur i
trumbum, skelli i trjábútum
(marimbu) og glamur i málmi
(vibrafónn o.fl.). En þeim verk-
um fylgdu hvorki hetjulegir titl-
ar né lýsandi textar sem visað
gætu veginn til hins margróm-
aða inntaks.
Emst heitinn Fischer að orði er
hann reit um form og inntak i
lagslega greiningu á sorgar-
þemanu i verxi Hans Eislers,

Ben Gazzara (til hægri) leikur framúrskarandi vel I mynd Peter
Bodanovich, Saint Jack, sem Austurbæjarbió sýnir um þessar
mundir.
Siðferðið í soranum
Austurbæjarbió: Gleöikonu-
miðlariun (Saint Jack). Banda-
risk. Argerö 1979. Handrit:
ich sem kvikmyndaleikstjóra.
Hann vakti fyrst verulega at-
hygli þegar hann i samvinnu við
Roger Corman gerði myndina
Targets. Skömmu seinna kom
önnur góð: „The Last Picture
Kvikm ync/ir
ettir Guðjón Arngrimsson
Howard Sackler, Paul Theroux,
Peter Bogdanovich, eftir skáld-
sögu Paul Theroux. Aöalhlut-
verk: Ben Gazzara, Denholm
Elliot, James Villiers. Leik-
stjóri: Peter Bogdanovich.
Þaö hafa skipst á skin ogv
skúrir á ferli Peter Bogdánov-
cg Björn Vigni Sigurpálsson
Show”. Sú mynd var sýnd hér
sem annarstaöar við miklar
vinsældir og er af flestum talin
besta mynd þessa leikstjóra enn
þann dag i dag. Siðan hefur
Bogdanovich
fiktað við ýmis-
£
Barnaguii fyrir fuiiorðna
Háskólabió: Supermaun II.
Bandarisk. Argerð 1981.
Handrit: Mario Puzo og Tom
Mankiewicz Leikstjórn:
Richard Lester. Aðalhlutverk:
Christopher Reeves, Margot
Kidder og Gene Hackman.
Börn eru besta fólk. Það er til
að mynda alveg gráupplagt
fyrir okkur hina fuilorönu að
geta gripiö til þeirra og notaö
sem afsökun fyrir barnalegu at-
hæfi sinu eins og þvi að hafa
gaman af Andrési Ond og nýju
biómyndinni um Súpermann.
Hvort tveggja er auðvitaö hrein
peningasóun og timaeyðsla
fyrir sæmilega þroskað fólk, en
hvað gerir það til, ef manni
leiðist ekki á meöan og-sér að
börnum mannser skemmt?
öllu meira er eiginlega ekki
hægt aö segja um framhaldið af
kvikmyndinni Súpermann I.
Þetta er eins og hver önnur
iðnaðarframleiðsla, svosem
ekkert meira tækniafrek en
gerist og gengur i þeirri frómu
borg Hollywood og með
þvilikum söguþræði að maöur
hálf skammast sin yfir þvi að
fylgjast með ævintýrum Súper-
manns af óskiptri athygli frá
upphafi til enda. Ýmsir lausir
endar i handriti hverfa eins og
dögg fyrir sólu vegna þess að
maður veit að þetta er allt
saman tóm endalaysa og skiptir
engu máli.
Svona eftir á undrast maður
að þetta skuli allt saman hafa
gengiö upp. En þá er þess aö
gæta að myndir af þessu tagi
eru orðnar sérgrein Richard
Lesters. Aðglæða teiknimynda-
seriu lifi svo að fullorðið fólk
trúi þvi að figúrurnar séu holdi
klæddar verur er i sjálfu sér
ekki ómerkilegtleikstjómarlegt
afrek. _Bys
Soiti og
Gustav Mahler (1860—1911):
Sy mfónia nr. 2,
„Auferstehung” (Upprisan)
Flytjendur: Sinfóniuhljómsveit
Chicago-borgar.Sinfóniu-
kóriuu iChicago,
undir stjórn Margaret Hillis.
Einsöngvarar: Isobel
Buchauan (sopran) og
Mira Zakai
Stjórnandi: SirGeorg Solti
Útgefandi: Decca,D229D2
digital (2LP), 1981.
Dreifing: Fálkinn
Þessi útgáfa er spánný, kom
út siðastliðið vor. Það er ætlun
Soltis að endurtaka allan
Mahler og hljóðrita á piötur,
symfóniur tónskáldsins með
einni og sömu hljómsveitinni,
Sinfóniuhljómsveitinni i Chic-
ago. Erþessi „digital” útgáfa á
2. Symfóniunni, liður i þeirri
áætlun.
Hægt er að fullyrða að full-
komnun þess verks, sé beðið
með eftirvæntingu af þeim sem
þekkja til fyrritúlkunar Soltis á
Mahler. Astæðan fyrir vali
stjórnandans á Chicago-hljóm-
sveitinni, eru hin löngu kynni.
Solti hefur stjórnað hljómsveit-
Mahier
inni næstum 600 sinnum og ætti
þvi að þekkja mætavel styrk
hennar.
Arangurinn lætur ekki á sér
standa, eins og hver hlustandi
getur heyrt af þessum tveimur
plötum. Solti leggur mikla
áherslu á kraftinn sem fólginn
er i verkinu. Fyrstu tónarnir
gefa til kynna næsta taumlausa
orku. Hér hjálpar hin nyja digi-
tal-tækni, þvi það er spurning
hvort slikt „fortissimo” sem
þenja hátalarana, af og til
meðan á flutningi stendur,
hefðu náð eyrum manns jafn'
djúpt og hreint i venjulegri
hljóðritun.
Það er ávallt spurning hvort
ein túlkun sé annarri fremri,
þegar slikri stórsmið sem 2.
Symfóniu Mahlers er hleypt af
stokkunum hjá þekktum útgef-
endum. Solti er ekki sá eini sem
stjórnað hefur þessu risaverki i
upptökusal, I seinni tið. Þaö má
þvi lengi deila um einstaka
þætti i túlkun hans, sé hún borin
saman við framlag annarra
stjómenda og flytjenda.
Solti reynir hér að brúa bilið
milli hljóðritunar i upptökusal
og konsertflutnings fyrir lifandi
eyru. Þótt ótrúlegt sé, var
hljóðfæraleikurinn allur tekinn
upp I eitt skipti, án þess að
leiðrétta þyrfti svo mikið sem
nótu. Aðeins þurfti að endurtaka
nokkur söngatriði, kórs og ein-
söngvara. Þetta sýnir kannski
betur en flest annað, öryggið og
þekkinguna sem að baki þessari
upptöku liggur. Þannig reynir
Solti að brjóta af sér klafa
stúdiósins, um leið og hann fær-
ir sér i' nyt alla fullkomnustu
tækni þess.
Þáspyrja menn sig hvortSolti
takist þetta. Þvi er til að svara,
að aldrei hef ég fundið jafn veí
fyrir nálægð flytjenda á hljóm-
plötu. Hvert hljóðfæri fær sitt
eigið pláss, án þess að þvi sé
þrengt. Þetta flytur verkið
óneitanlega nærmanni og er þvi
likast að maður sitji mitt á
meðal hljóðfæraleikarannar,
hver þeirra öölist sina persónu-
legu stöðu sem einleikari, en sé
ekki eining i stórum ópersónu-
legum massa.
Þetta undirstrikar Solti með
konsertkenndri stjórnun sinni.
Þunginn og breiddin i fyrsta
kafla, er drifin áfram, nánast
knúin áfram á áleitinn hátt.
Þessiflókni kafli, „Jarðarfarar-
ritúal”, var saminn fimm árum
áður en Andante og Scherzo-
köflunum var bætt við. Þeir (2.
og 3. kafli) litu dagsins ljós um
sumar, þegar tónskáldið var i
sumarleyfi i Steinbach-am-
Attersee, árið 1893.
1 Andante-kaflanum gefur
Solti verkinu rikulegt hljómfall,
en hægt. Þriðji kaflinn (Scher-
zoið) ersannarlega meistaraleg
ur i meðferð hans og hljóm-
sveitarinnar. Þetta „rólega
flæðandi” Rondo, er ákaflega
ljóðrænt enjdramati'sktisenn og
undirbýr hlustandann fyrir
„Hiðfyrsta ljós”úr ljóðaflokkn-
um „Des Knaben Wunderhom”.
Þetta ljóö, 4. kafla symfóni-
unnar, syngur Mira Zakai (alt)
af mikilli innlifun og hátiðleik.
Mahler hafði gengið frá og út-
sett þennan kafla fyrir hljóm-
sveit, á árunum 1892—93. Hann
er þó allt öðru visi Utfærður i
symfóniunni sjálfri.
Lokakaflinn byrjar með mikl-
um hamagangi.og er hápunktur
verksins, sjálfur Dómsdagur og
upprisa hinna dauðu. Þetta er
Scherzo, nokkurs konar fram-
hald af þriðja kaflanum. Mahler
sjálfur, likti þessu við
„angistaróp”. Þessi kafli er
reyndar hlaðinn
prógrammatiskum hugmynd-
um um Upprisuna og Útskúfun-
ina, enda er kaflinn byggður
utan um ljóð Friedrich Gottlieb
Klopstock (sem var þýskt
ljóðskáld og samdi mikla episka
og trúarlega ljóðabálka,
(1724—1803). Það er einkum
kringum orðin „O glaube” (Ó
trúðu), sem hverfipunktur
verksinssnýst. Mahler hafðium
vorið 1894, heyrt drengjakór
syngja Upprisuljóð Klopstocks,
undir stjóm Hans von Búlow.
Þetta kveikti hugmyndina um
Upprisuna, sem lokakafla
Annarrar Symfóniunnar.
Hér riður á að túlkun söng-
vara og hljóðfæraleikur sé sem
persónulegastur og fyllstur.
Solti gefur kraftmikið niðurlag,
nokkurs konar klimax þessa
mikilfenglega verks. Isobel
Buchanan og kór Sinfóniu-
hijómsveitarinnar i Chicago,
gera þessum lokakafla eftir-
minnanleg skil.
Eins og ég gat um áður, er
erfitt aö gera upp á milli hinna
ýmsu útgáfna á þessu verki.
Varla held ég þó, að nokkur
hljóðupptaka nái þessari i tær-
leik hljóðfæra og kraftmiklu
innsæi, sem þakka veröur Solti
öðrum fremur.
Lengi má um það deila,
hvort túlkun hans sé of kraft-
mikil og dramatísk á kostnað
núansa og innri rökfræði i
stjórnun Persónulega finnst
mér slik gagnrýni vafasöm.
Maður þarf vart annað en setj-
ast og hluta á þessa nýju útgáfu
frá Decca, til að skynja hversu
djúpan skilning Solti hefur á
þessu verki Mahlers.
gp|
Hljómplötur - Klassík
eftir Halldór Björn Runólfsson
,.sW