Helgarpósturinn - 13.11.1981, Síða 18

Illur fengur í Alþýöuleikhúsinu:
„Gamanleikur út í
segir Þórhallur Sigurðsson leikstjóri
Alþýöuleikhúsiö frumsýnir á
sunnudag 22. nóv. leikritiö
Illur fengur, eöa Loot, eins og þaö
heitir á frummálinu, eftir breska
leikritaská ldiö Joe Orton, i
þýöingu Sverris Hólmarssonar.
Leikendur eru Arnar Jónsson,
Heiga Jónsddttir, Bjarni
Steingrimsson, Guömundur
Ólafsson, Borgar Garöarsson og
Bjarni Ingvarsson. Leikmynd er
eftir Jdn Þdrisson, og leikstjdri er
Þdrhallur Sigurösson.
í samtali viö Helgarpóstinn
sagöi Þórhallur, aö leikritiö heföi
veriö frumsýnt i Bretlandi áriö
1965 og veriö valiö besta leikrit
ársins 1966.
„Tfu mánuðum siöar var höf-
undurinn myrtur af sambýlis-
mtmni sinum, en þessir tiu mán-
uöir höföu veriö mjög afkasta-
mikið timabil. Á þessum tima
haföi Orton skrifaö annaö leikrit,
What the Butler saw, auk þess
sem hann vann aö kvikmynda-
handriti fyrir Bítlana”, sagöi
Þörhallur.
Illur fengur er ekki eina
veröiaunaleikrit Joes Orton, þvi
áriö 1964 skrifaði hann Entertain-
ing Mr. Sloane og á þeim þrem
árum sem hann átti ólifað
veröur hann mjög þekktur. Verk
hans eru leikin á Broadway og i
Þýskalandi, og Bretar jöfnuöu
honum við Oscar Wilde. Hugtakiö
„ortonskur” komst einnig inn i
leikhúsoröaforöann i Bretlandi,
og þaö, sem einkennir þennan stil
mest.er „frábær orðfimiog kald-
hæðni krydduð mergjaöri gam-
ansemi”, eins og Þórhallur oröar
þaö.
Þettta er ekki i fyrsta sinn, sem
leikritOrtons sjást á tslandi, þvi i
fyrra eöa hitteöfyrra sýndu
nemendur Menntaskólans viö
Sund einþáttunginn Erping-
hambúðimar. Sá einþáttungur,
ásmt Good and faithful Servant
var fluttur i'i'sienska sjónvarpinu
endur fyrir löngu.
En um hvaö fjallar svo Illur
fengur?
„Leikritiöbyrjar á þvi, aö heiö-
viröur kaþólikki er aö kveðja
konu sina ihinsta sinn. HUn liggur
gegn"
i kistu og jarðarförin er aö hefj-
ast, þegar leikritiö byrjar. Rétt
eftir aö kistan hefur veriö borin Ut
úr húsinu, bankar uppá maöur i
frakka og meðhatt, og segist vera
frá vatsveitunni og aö hann sé aö
gera vettvangskönnun i hverfinu.
Eftir ýmsa óvænta atburði lokar
hann fyrir vat niö og tekur simann
úr sambandi, og atburöarásin
tekur mjög óvænta stefnu”, sagöi
Þórhallur en vildi ekki gefa upp
nánar söguþráð verksins.
Hann sagöi aö þetta væri
gamanleikur út i gegn, verkiö
væri dúndrandi fyndið. Um
boöskapinn sagöi hann, aö ráöist
væri á skinhelgina i trúnni, en
fyrst og siðast á þaö vald, sem
gefiö væri heimskum mönnum,
vald sem þeir beittu óspart.
Þórhallur sagöi, að þegar
verkiöheföi voriö sett upp ifyrsta
sinn, heföi [>að veriö mjög
stiliseraö, en þaö heföi ekki geng-
iöm jög vel, þviOrton heföi marg-
tekiö það fram, aö gera yröi
persónurnar trUveröugarjtil þess
aö fólk tæki trúanlegt þaö sem
ylti upp úr þeim.
Frá æfingu á Illum feng i Alþýöuleikhúsinu.
GM
Gunnar Þóröarson —
Himinn og jörð
Þetta verða bakþankar. Eftir
aö hafa orðið persónulega fyrir
miklum vonbrigðum við aö
hlusta á þessa piötu var ég sest-
ur viö ritvélina meö neikvæöu
um finnist nú, og þám. mér,
þetta vera sóun á miklum tón-
listargáfum. Ég veit að hann fil-
ar diskópopp i „grand” útsetn-
ingum og ljúfar ballööur, —
plötur sem pluma sig ágætlega i
næstum hvaðápartii sem er. Og
hvaö sem ööru liöur, þá veröur
Gunni sjaldan sakaöur um slæ-
leg vinnubrögö. Og Björgvin,
Pálmi og Ragga Gisla eru söm
viö sig. Og Shady Owens kallar
frasana efst i huga, — þið vitiö:
gamaldags! steingelt! stöönun!
hvaö er maðurinn aö pæla? er
diskóiö ekki fyrir bi? osfrv.
osfrv...
Þá flaug mér semsagt i hug
hvort það væri bara ekki best að
taka plötuna fyrir einsog hún er.
Ég veit að á þessari plötu er
Gunni Þóröar aö gera það sem
hann filar sjálfur, — þóaö sum-
sjálfsagt fram góöar gengnar
stundir hjá mörgum. Það má
lika hafa lúmskt gaman af þvi
hve Þorgeir Astvalds likist Eng-
ilbert Jensen á köflun i sinu lagi
(ekki leiðum aö likjast i sjálfu
sér, þvi Jensen var lengi einn
fremsti söngvarinn i islensku
poppi). Eirikur Hauksson er
kannski stærsti söngplúsinn á
plötunni i Læknisráði. Hljóö-
færaleikur baksöngur og útsetn-
ingar eru mjög I anda stjórn-
andans, og textarnir eru skárri
en við eigum aö venjast á svona
plötu (enda eiga bræðurnir
Ólafur Haukur og Birgir Svan 6
af 10).
Er þá Himinn og jörð bara
ekki vetrargleði þegar allt kem-
ur til alls?
Mezzoforte-------Þvílfkt
og annaðeins
Mezzoforte er eina islenska
hljómsveitin sem spilar bræöing
(e. fusion), en þaö er sú tónlist
sem kemur útúr þvi þegar
diskói, djassrokki, fönki og suö-
ur-amerlskri (einkum brasil-
Iskri) tónlist er blandað saman.
Þessi tónlistarstefna á sér langa
og margbreytilega þróunarsögu
aö baki, en hápunkturinn, amk.
meö tilliti til áhrifa og almennra
vinsælda, held ég hafi verið áriö
1979, — býst þó ekki viö aö allir
séu mér sammála um það.
En þóað bræöingurinn sé á
niöurleiö i tónlistarheiminum
sem stefna er óhætt aö fullyröa
aö Mezzoforte sé á uppleið sem
hljómsveit. Einsog allir vita er
hún nú á góðri leiö meö aö skapa
sér nafn I Bretlandi, — ástæöa
er þó til aö vara viö stjörnutali
enn sem komiö er, þetta er væg-
ast sagt hverfull bransi.
Þvilikt og annaö eins er þriöja
breiöskifa Mezzoforte og hik-
laust sú besta. Sem fyrr ber
mest á stofnendum hljómsveit-
arinnar, Frissa og Eyþóri. Þeir
semja allt efni plötunnar, að
undanskildum hinum stutta og
smellna Uppstúf, sem allir eru
skrifaöir fyrir, og eru fremstir i
hljóöfæraleiknum. Annars ligg-
ur styrkur Mezzoforte aö min-
um dómi fyrst og fremst i
styrkri og vel samstilltri heild,
þeir þekkja greinilega mjög vel
inná hvor annan og tekst oft aö
flétta lögin þannig saman að
bestu eiginleikar hvers og eins
nást fram. Þetta kemur etv.
betur i ljós þegar hlustaö er á
Mezzoforte á hljómleikum en á
plötu.
Ég held — ef Frissi, Eyþór,
Bjössi, Jói og Gulli springa ekki
á samstarfslimminu — aö nú
fyrst sé Mezzoforte komin i
startholurnar og geti farið að
gera virkilega góöa hluti....
Hver var Jóhanna af Ork?
Nem endaleikh ús Leiklistar-
skóla tslands:
Jóhanna frá örk.
Leikgerö byggö á handriti eftir
önnu Seghers.
Samin af Mariu Kristjánsdóttur
og nemendum 4.bekkjar L.í.
Þýöing söngtexta: Þorsteinn frá
Hamri.
Leikstjóri: Maria Kristjáns-
dóttir.
Leikmynd og búningar: Guörún
Svava Svavarsdóttir.
Ljósahönnun: David Walters.
Tæknistjóri: ólafur örn Thor-
oddsen.
Leikendur: Fjóröi bekkur
L.t.: Arnór Benónison, Ellert A.
Ingimundarsson, Erla B. Skiíla-
dóttir, Kjartan Bjargmundsson,
PálmiA. Gestsson, Ragnheiöur
Tryggvadóttir, Sólveig Pals-
dóttir, örn Arnason.
Saga Evrópu á siðmiööldum
er full af undarlegum ævintýr-
um og af þeim er sagan af Jó-
hönnu frá örk eitt hiö undarleg-
asta. Yfir stendur svokallaö
hundraöára striö milli Frakka
og Englendinga sem varaöi frá
þvi uppúr 1320 og framum 1450.
Striöið stóð um yfirráö enskra
yfir lénum I Frakklandi og
blönduðust inn I þaö margflókn-
ar deilur um rikiserföir. Rætur
þessara átaka má rekja aftur
allar götur til þess er Normanar
ráöast inn I England 1066. En
eins og öll striö þá stóö þetta
einnigum yfirráðyfir auöæfum,
auöfindum eins og þaö heitir nú,
og á þessum tima, blómati'ma
lénsveldisins var höfuöauösupp-
sprettan landiö, afrakstur jarö-
arinnar I formi þeirra gjalda
sem leiguliöar guldu lands-
drottni.
Þegar komiö var fram yfir
1420 er staöan i strlöinu þannig
aö Englendingar eru á góöri leið
meö aö leggja undir sig Frakk-
land. Og þá gerist undriö.
Ariö 1429 gengur sautján ára
stúlkukind i karlmannsfötum
fyrir Karl 7. i Chinon og kveðst
þess albúinn að frelsa Frakk-
land úr höndum Englendinga.
Stúlka þessi varfædd og uppalin
i Domremy f Lótringenhéraöi.
Fólk þar eins og annars staöar i
landinu haföi oröið illa fýrir
baröinu á striöinu. Jóhanna
þessi fer 13 ára aö heyra raddir
og sjá sýnir, engla og heilagt
fólk sem segja hennimeö siauk-
inni ákefö aö hún sé Utvalin til
þess aö frelsa Frakkland. Og
sautján ára gengur hún á fund
herstjórans I sinu héraöi og
tekst aö telja hann á aö ljá sér
fylgdarmenn til aö fara á fund
konungs. Konungur fær henni
herog á skömmum tima frelsar
hún hvert héraðiö af ööru. En
misvitrir herforingjar báru
hana ráöum og hún lendir I
höndum óvinanna og er dæmd á
báliö sem svikari og norn. Var,
hún brennd á aöaltorginu i
RUÖuborg áriö 1431, tvitug aö
aldri. Síöar var henni veittupp-
reisn æru og fljótlega varð hún
þjóðardýrlingur Frakka. 20 ár-
um eftir dauöa hennar höföu
Frakkar rekiö Englendinga af
höndum sér.
Þetta er I stuttu máli það sem
sagnfræöin segir okkur um Je-
anne d’Arc.
Óneitanlega er hér um að
ræöa hefllandi efnivið sem ligg-
ur viö aö hægt sé aö gera hvaö
sem er við. Allt frá helgisögu
um guðlega handleiöslu sár-
þjáörar þjóöar til uppreisnar-
sögu alþýöu gegn erlendri og
innlendri áþján og allt þar á
milli og út og suöur, enda hafa
margir orðiö til þess aö fjalla
um þessa sögu meö ýmsu móti.
Leikgerö Nemendaleikhúss-
ins er sögð byggö á leikgerð
Berliner Ensemble á verki
þýsku skáldkonunnar önnu Seg-
hers Réttarhöldin yfir Jóhönnu
frá örk I Rouen áriö 1431, en siö-
an hefur hópurinn aukiö við
ýmsu efni.frá öörum höfundum
væntanlega til þess aö gefa
fyllri mynd af henni sjálfri og
þeim atburöum sem tengjast
sögu hennar.
Þrátt fyrir þetta verða réttar-
höldin yfir Jóhönnu kjarninn i
sýningu NemendaleikhUssins. 1
upphafi virðist markmiöiö vera
aö fjalla um örlög þessarar
stúlku og þann mátt sem hún
býr yfir, hugrekki hennar. En
fyrr en varir hverfur sá þráöur
og sýningin hverfist yfir i dæmi-
gerö réttarhöld valdstjórnar
meö slæma samvisku yfir
hættulegum andstæöingi sem
losna veröur viö hvaö sem taut-
ar og raular. Til þess er beitt
öllum ráöum, lygum hræsni og
yfirdrepsskap og pyntingum
þegar annað um þrýtur. Þetta
efni er útaffyrir sig sigilt og
timabært hvenær sem er, enda
eru tilmörg verk sem fjalla um
þetta efni, en mér finnst farið
dálitiö illa meö þann efniviö
sem lagt var af staö meö I upp-
hafi. Þaö er eins og verkið
breyti um stefnu á miðri leið.
Þaö er greinilega erfitt verk
aö finna leikrit sem hentar nem-
endaleikhúsi þar eö leikara-
fjöldi er takmarkaöur og
tryggj3 veröur aö allir hafi
nokkurnveginn jafnmikið aö
gera. 1 þessu verki er reynt aö
gera þetta með tvennu móti. 1
fyrsta lagi er aöalhlutverkinu,
Jóhönnu, skipt milli tveggja og I
ööru lagi eru flestir aörir látnir
fara meö mörg hlutverk. Hlut-
verkin eru alls átján. Þetta hef-
ur I för meö sér aö leikendur
hafa nokkuð mismunandi tæki-
færi til þess að skapa eftir-
minnilegar persónur, veltur þaö
einnig á mikilvægi persónanna i
leiknum. Til dæmis beinast
sjónir áhorfenda aö Pálma A.
Gestssyni i hlutverki biskupsins
sem leiðir réttarhöldin og verð-
ur Ur þvi heilleg mannlýsing á
meðan flestir aörir karlkyns-
leikarar hafa aðeins færi á að
bregöa upp augnabliksmyndum
af sinum persónum, en margar
þeirra mynda eru ágætlega vel
geröar. Annars hefur leikstjór-
inn lagt töluverða áherslu á aö
hér er hópur á ferðinni og kem-
ur þaö bæöi fram I staðsetning-
um og eins i búningum sem oft
styrkja hópmyndina.
En þrátt fyrir aö reynt sé aö
hafa jafnræöi meö leikurunum
ferekki hjá þvi aö leikkonumar
sem fara má) hlutverk Jóhönnu
veröi primadonnur sýningar-
innar. Er þaö bæði vegna þess
aö þæreru alltaf I miöju verks-
ins og ekki siöur vegna hins aö
þær skila sinum hlutverkum á-
kaflega vel.
Ragnheiöur . Tryggvadóttir
leikur Jóhönnu fram til þess aö
hún er tekin höndum. 1 hennar
Jóhönnu sameinast bamslegt
sakleysi sveitastúlkunnar og
fullkomið óttaleysi þess sem
gengur fram I óbilandi trú á að
vera Utvalin af guöi til aö gegna
mikilvægu hlutverki meö þjóö
sinni. Sakleysi, sigurvissa og
bjartsýni skilar sér vel i lát-
bragði og leikmáta.
Jóhanna seinni hlutans er
fangi sem þola verður langar
yfirheyrslur og pyntingar. Nú
reynir á þolgæöi hennar og trd.
HUn stendur fast viö þaö sem
hún hefur sagt og gert og sýnir
valdinu sem hefur allt hennar
ráð ihendi sér fyrirlitningu. Sól-
veig Pálsdóttir kemur öllu
þessu vel til skila og best þegar
mest reynir á hana, þegar Jó-
hanna lætur bugast um sinn.
Þegar öllu er á botninn hvolft
skilar leikhópurinn sinu verki
með sóma, sérstaklega ef haft
er f huga aö hér var um aö ræöa
fyrstu sýningu á fyrsta verkinu
áí þremur sem hópurinn á eftir
að gli'ma viö i vetur.
Sem fyrr segir,leggur leik-
stjdri töluveröa áherslu á aö hér
er hópur á ferðinni. Eru hópsen-
urnaroft myndrænar ogbyggja
á andstæðum, dómararnir og
Jóhanna, mannfjöldi og Jó-
hanna, hermenn og Jóhanna.
Leikmyndin og búningarnir eru
snar þáttur I þessu samspili,
sérstaklega i seinni hlutanum
þegar hvit klæði prelátanna,
svört, nærri óhlutbundin um-
gjörðin og rauö klæöi Jóhönnu
koma saman. Siöan eru ljósin
notuö markvisst til aö magna
upp þetta litasamspil.
Mér finnst þessi sýning ekki
veita nemendum L.i. nægjan-
legt tækifæri til þess aö sýna
hvaö i þeim býr, en hdn bendir'
þó til þess aö biöa megi meö eft-
irvæntingu eftir næstu sýningu
þeirra.
G.Ast.