Helgarpósturinn - 15.03.1984, Blaðsíða 3

Hótel og-
heimsborgar-
bragur í Grjóta-
þorpinu
Hugmynd bandarískra arki-
tekta um hótel í Grjótaþorpi.
☆ Ekkert eldist jafnfljótt og
hugmyndir manna um framtíð-
ina, sagði mikill og djúpur
spekingur einhverju sinni. Eru
þessar tvær djarfmannlegu
hugmyndir að nýju Grjótaþorpi
ekki til marks um það? Á árun-
um kringum stríð var það við-
horf efst í hugum manna að
afmá Grjótaþorpið, þennan
blett á bæjarmynd Reykjavík-
ur og byggja þar háhýsi með
stórborgarbrag, endaværi
„Grjótaþorpið þyrnir í augum
allflestra bæjarbúa. Það sker í
sundur mið- og Vesturbæinn
og liggur þarna í milli eins og
ósamstætt spýtnarusl“, svo
notuð séu orð Harðar Bjarna-
sonar, þáverandi skipulags-
stióra ríkisins.
Önnur myndin hér að ofan
er einmitt tillaga Harðar
Tillaga Harðar Bjarnasonar
o.fl. að hóteli í Grjótaþorpi.
Bjamasonarogfleiri aðhóteli í
Grjótaþorpifráárinu 1945. Hin
myndin er einnig tillaga aö hó-
teli í Grjótaþorpinu, en hún
mun vera frá svipuðum tíma
og skrifast á reikning banda-
rískra arkitekta. Ætli þessum
mönnum hefði ekki brugðið í
brún hefði þá grunaö aö Fjala-
kötturinn ætti enn eftir að
standa í Grjótaþorpinu 40
árum síðar-árið 1984...?*
Auglýsing um innlausn
happd rættisskuldabréfa
ríkissjóös
D flokkur 1974
Hinn 20. mars hefst innlausn happdrættisskuldabréfa ríkissjóðs
í D flokki 1974, (litur: grænn).
Hvert skuldabréf, sem upphaflega var að nafnverði gkr. 2.000, nú kr. 20,00,
verður innleyst með verðbótum samkvæmt breytingum, sem orðið hafa
á vísitölu framfærslukostnaðar frá útgáfudegi á árinu 1974 til gjalddaga í ár.
Innlausnarverð hvers skuldabréfs er kr. 1.063,90
Til leiðbeiningar fyrir handhafa happdrættisskuldabréfanna viljum vér benda
á, að bréfin eru eingöngu innleyst í afgreiðslu Seðlabanka íslands.
Hafnarstræti 10, Reykjavík.
Peir handhafar skuldabréfa, sem ekki geta sjálfir komið í afgreiðslu Seðla-
bankans, geta snúið sér til banka, bankaútibúa eða sparisjóða hvar sem er á
landinu, sem sjá um innheimtu þeirra úr hendi Seðlabankans.
Eftir gjalddaga greiðast engar verðbætur vegna hækkunar vísitölu
framfærslukostnaðar.
Skuldabréfin fyrnast á 10 árum, talið frá gjalddaga hinn 20. mars 1984.
Reykjcivík, mars 1984.

RÍKISSJÓÐUR ÍSLANDS
í fyrstaþættinumokkar.sem fjallaöi um Jóhannes Birkiland,
skilgreindum við nafngiftina á þessa leið: „Utangarðsskáld
teljum við þau skáld sem stóðu svo lengi úti i kuldanum að
frostbrynja þeirra er augljós, menn sem ætluðu almenningi
eða menntamönnum verk sín, en höfðu ekki í lifanda lífi erindi
sem erfiði. Og aðrir sem töldu sig ekki eiga erindi sem erfiði,
hlutu þau kjör þótt þeir nytu almenningshylli.” Vissulega hafa
verið til og eru enn til höfundar af þessu tagi, sem af einhverj-
um orsökum ná aldrei til fólks með verk sín.
- Jóhannes Birkiland, í fyrsta þættinum tókuð þið fyrir
þennan sérstæða flóttamann í tilverunni...
Við tökum fyrir einn höfund í hverjum þaetti; Jóhannes Birki-
land i þeim fyrsta, mann sem átti sér mikla raunasögu og
umbreytti henni í eina sérstæðustu ævisögu sem rituð hefur
verið á þessari öld - Harmsaga ævi minnar - auk þess sem
hann samdi smásögur og orti Ijóð, sum prýðileg. (öðrum þætt-
inum tókum við fyrir Jochum M. Eggertsson, Skugga, sem lést
árið 1967 og var á sinum efri árum einn af þeim mönnum sem
sáust hér á götunum óhreinir og illa á sig komnir, lausamaður
þótt hann væri stakur reglumaður. Hann er þekktur fyrir kenn-
ingar sínar um uppruna íslendinga og taldi að á undan land-
námsmönnunum hefðu komið hingað Grikkir og sest að á islandi.
I framhaldi af þessu fékkst hann við galdraletur og ýmis tákn
og las úr þeim alls konar menningarsögulega lærdóma. Hann
skrifaði einnig smásögur og fékkst við þýðingar á verkum
þekktra skálda, t.d. þýddi hann Hrafninn eftir Poe og skrifaði
ritgerðir og greinar undir nöfnum á borð við Syndir guðanna,
Skammir og fleiri vafasömum heitum.
- Framhaldið?
Þessir tveir fyrstu þættir voru á mínum vegum, en Matthías
Sæmundsson verður með næstu tvo, þótt við höfum talsvert
samband meðan á samningu þeirra stendur. i næsta þætti,
25ta mars, verður fjallað um Kristján Jónsson fjallaskáld, rétt-
nefnt utangarðsskáld þótt hann sé í tölu þjóðskálda. Kristján er
einkum þekkur fyrir þunglyndisleg og döpur kvæði, ort af mikilli
tilfinningu og heimsharmi. En hitt vita færri að Kristján orti
mikið af mun léttari kveðskap, gamankvæði og níðvísur og gat
þá verið býsna grófur og rustalegur íorðfæri. N'.atthías hefur
einnig fundið sögur eftir Kristján, sem enn hafa ekki birst þótt
langt sé um liðið síðan hann dó og verður ein þeirra lesin í
þættinum. Hugmyndin er semsagt sú að reyna að gera báðum
þessum hliðum á persónuleika Kristjáns skil.
- Fjórði þátturinn?
- Hann verður ekki fluttur fyrr en eftir einn og hálfan mánuð
og tæpast tímabært ennþá að gera opinbert hver þá verður
tekinn fyrir.
- Er það hugmynd ykkar að stuðla að endurmati á þeim
höfundum sem þið takið fyrir?
- Jú, að vissu leyti. Þeir tveir höfundar sem við höfum tekið
fyrir hingað til hafa verið vanmetnir, að minnsta kosti Jó-
hannes Birkiland og hinn ails ekki metinn. Um hann hefur
hérumbil ekkert verið fjallað. Ég leitaði að gögnum um hann í
spjaldskrám safna, en fann ekki nema eina til tvær blaða-
greinar, sem leggja allt uppúr hans sérstaka persónuleika en
gera enga úttekt á verkum hans. í tilfelli Kristjáns stefnum við
fyrst og fremst að því að kalla fram fyllri mynd af skáldinu en
verið hefur.
- Nú eru þetta allt kynlegir kvistir, menn sem af þjóð
sinni hafa ef til vill verið afskrifaðir sem geðsjúklingar ...
- Jóhannes Birkiland dvaldi á geðveikrahæli, þvi er ekki að
neita. Víst er það að allir þessir menn áttu við skapgerðarbresti
að etja, lundin gerði þeim erfiðara að lifa en ella.
- Og drykkjusjúklingar líka upp til hópa ...
- Drykkjan er fremur afleiðing en orsök, tel ég, afleiðing
þeirra þrenginga sem þessir menn áttu í. Jóhannes Birkiland
átti tvímælalaust við verulega örðugleika að striða I uppvext-
inum, mótlæti sem á endanum leiddi hann út í drykkjuskap og
eiturlyfjaneyslu. Skuggi var reglumaður, en ástæður Kristjáns
eru óljósari, þótt ekki sé rétt að snúa málinu á þann veg að
drykkjusýkin hafi gert hann að utangarðsmanni. Þar liggja
dýpri rætur.
- En eru lífsverk þessara manna bókmenntir?
- Ekki hjá Skugga. Ekkert af hans skáldverkum getur talist
litteratúr. Hjá Birkiland, tvímælalaust nokkur Ijóð. Hann dvaldi
í Vesturheimi í 16 ár og orti þar kvæði á ensku sem eru rakinn
litteratúr, ef svo má komast að orði. Um ævisöguna er það að
segja að hún er sérstætt nútímalegt bókmenntaverk á marga
lund, stíllinn er sterkur og fágaður og innri rökbygging sög-
unnar heilleg, enda þótt hún sé erfið aflestrar. Um bókmennta-
gildi Ijóða Kristjáns held ég að enginn þurfi að efast.
-EH.
Þorsteinn Antonsson er rithöfundur. Hann sér nú ásamt Matthíasi Við-
ari Sæmundssyni bókmenntafræðingi um röð fjögurra þátta i ríkisút-
varpinu sem fjalla um svokölluð utangarðsskáld, skáld sem hafa af
einhverjum orsökum komist uppá kant við þjóð sína.
Hvað eru
utangarðsskáld?
HELGARPÓSTURINN 3