Helgarpósturinn - 15.03.1984, Blaðsíða 9

MISSTITRÚNA Á
SJÁLFAN MIG
- segir Einar Bollason um dagana 105 sem
hann sat saklaus í gæsluvaröhaldi
Einar Bollason kennari á heimili sinu á Hlíðarvegi i Kópavogi: „Hvarflaði að
mér að ég væri sekur, án þess að vita af því. .
,,Fyrstu mínúturnar eftir að
hurðinni hafði uerið skellt í lás að
baki mér uoru ákaflega óraun-
verulegar. Ég hafði séð svona lag-
að gerast í sjónvarpinu heima hjá
mér, en ég gat engan veginn trúað
því að ég vœri sjálfur að upplifa
þetta. Það var ekki fyrr en eftir um
klukkustundar gláp á tóma veggi,
loft og gólf, að ég fór að átta mig á
því hvað var að gerast. Síðar um
kvöldið gat ég sofnað ágœtlega. Ég
var nefnilega sannfœrður um að
méryrði sleppt útstrax í morguns-
árið. Þetta var bara misskilning-
ur. ”
Einar Gunnar Bollason lýsir
þarna fyrsta degi einangrunarinn-
ar sem hann mátti sœta að ósekju
vegna meintrar aðildar að Geir-
finnsmálinu. Þessi dagur varð upp-
hafið að 105 daga algjörri einangr-
un hans.
„Fyrsta alvarlega sjokkið sem ég
fékk var svo um morguninn þegar
dómarinn tjáði mér að þessi ein-
angrun væri 'ekki til komin vegna
neins misskilnings. Ég væri grun-
aður um aðild að morði.”
- Fyrstu dagarnir. Hverjar voru
hugsanirnar?
„Einhverskonar blanda af reiði
og vonleysi. Ég hélt samt alveg
rónni til að byrja með. Ég neitaði
nefnilega að trúa því að svona lag-
að gæti gerst.”
- En áhrifin þegar til lengri tíma
er litið?
„Áhrif einangrunarinnar eru
einkum tvíþætt. Fyrsta vonleysis-
kastið grípur mann þegar maður
verður þess var að komið er fram
við mann eins og hættulegan
krimma. Því fylgir ofboðslegt
sjokk. Ahrifin eru vægast sagt'
ógeðsleg þegar horft er á hóp
manna með stórar kylfur allt í
kringum mann. Síðar meir átti
þessi sjón eftir að birtast í draum-
um mínum og martröðum. Svo
brotnar maður algjörlega saman
þegar heyrist að mennimir halda
sekt manns stíft fram og eru alveg
lokaðir fyrir öðrum möguleika,
hlusta ekki hið minnsta á rök
manns. Seinna vonleysiskastið ér
miklu verra en hitt. Það er lengri
aðdragandi að því. Hægt og síg-
andi fer maður að missa trúna á
sjálfan sig og sinn málstað, þung-
lyndið verður algjört í kjölfarið,
matarlystin hverfur. í mínu tilviki
tók sig upp liðagigt, sem ég hafði
verið haldinn mörgum árum áður;
allt í einu steyptist hún yfir mig
með rosalegri pínu, en liðagigt er,
sem menn vita, að hluta til sálrænn
sjúkdómur. Og sem dæmi um áhrif
þessarar algjöru einangrunar nefni
ég reynslu mína af síðustu dögun-
um í Síðumúlanum. Þá var eigið
brjálæði orðið svo hrikalegt og
hugsanaferlið svo sjúkt, að ég var
farinn að efast um eigin heiðar-
leika í málinu. Það hvcirflaði að mér
að ég hefði orðið vitni að glæpn-
um, fengið við það taugasjokk og
með því gleymt aðildinni að ódæð-
inu. Ég var hreinlega farinn að
hætta að trúa því að löggunni gæti
mistekist svona herfilega. Ég hlyti
að vera sekur.”
- Reyndirðu ekki með einhverj-
um hœtti að forðast þessa geðbil-
un?
„Það hjálpaði mér mjög mikið í
þessari prísund, hversu skapstór
ég er og mikill baráttujaxl. Ég sett-
ist niður og neitaði að gefast upp.
Og til þess að forðast uppgjöfina,
tók ég að skipta deginum niður,
bjó til einskonar stundatöflu. Ég
byrjaði að stunda líkamsæfingar
tvisvar á dag, leggja ákveðinn kap-
al í tvo tíma, lesa tvær meðalstórar
bækur á dag, og svo fékk ég mér
alltaf blund í klukkustund hvem
dag ef ég gat. Þessi skipulagning
held ég að hafi bjargað mér að
mikiu leyti. Og þessi barátta við
einangrunina tók að virka, hún
efldi trúna á það að réttlætið
myndi sigra að lokum.
Én svo þegar gæsluvarðhcddið Vcir
framlengt, rétt þegar þessi stunda-
tafla var farin að gagnast mér,
kom enn eitt afvarlegt sjokk til við-
bótar. Eftir þunglyndistíma neydd-
ist ég til að byrja á allri skipulagn-
ingunni upp á nýtt. Vonin hafði
bmgðist enn einu sinni og þar með
slaknaði á öllum fyrri vamarað-
gerðum gegn brjálæði einangmn-
arinnar.”
Nú minnistEinar sérstœðra at-
vika úr gœsluvarðhaldinu:
„Til dæmis þegar ég fékk að
skúra klefann minn. Mér þótti það
hátíð. Sjáðu til: Upplifunin að fá að
fara út úr klefanum, fram á gang og
sækja skúringafötu og skrúbb,
jafnaðist fullkomlega á við þá til-
finningu að vera á leiðinni í sólar-
landaferð. Það eitt að sjá nýtt um-
hverfi í nokkrar sekúndur var frá-
bær upplifun. Ég man að fanga-
verðirnir vom svolítið smeykir við
það hversu oft ég vildi fá að skúra
klefann minn.”
- Vœntanlega missir maður
mikið af persónuleika sínum við
105 daga einangrun?
„Heldur betur. Ég var lengi vel
eftir einangmnina í strangri með-
ferð hjá geðlæknum og sálfræð-
ingum. Ég var með mikið sjálfs-
traust og var mjög ömggur með
sjálfan mig innan um ókunnuga
áður en ég lenti í þessu, en það
hvarf algjörlega. Eg var orðinn
gegnsýrður af því að vera einn,
og vildi því helst cif öllu vera inni-
lokaður þegar ég komst loks út.
Þetta lýsir sér enn þann dag í dag
í því að ég á erfitt með að labba
einn yfir opið svæði þar sem fullt af
fólki er. Aftur á móti er öryggis-
kenndin öll að koma til í mínu
starfi, grunnskolakennslu, þó svo
maður verði vitanlega aldrei sami
maðurinn eftir svona helvíti.”
- Hefur lífsmatið breyst eftir ein-
angrunina?
„Það gerir það vissulega, rétt
eins og þegar sjúklingur sem
stendur andspænis dauðanum, en
nær fullum bata, metur lífið alveg
upp á nýtt. Alvömvinir hafa svo
sorterast frá hinum, en það alvar-
Iegasta í þessu er samt sá biturleiki
sem tekið hefur sér bólfestu í
manni. Hann btýst út í dómhörku á
fólki almennt. Ég stend sjálfan mig
að því að vera dómharðari en áður
og skipta fólki afdráttarlaust í hvítt
og svart. Þetta er óskaplega slæm-
ur galli á manni og óþolandi.”
HELGARPÓSTURINN 9