Helgarpósturinn - 02.08.1984, Blaðsíða 8

Ein milljón af
skríöandi lirfum
Frívaktin heldur heim í kamp og
koju, en starfsvaktin skreppur inn
í skúr og opnar skápana sína. Þar
hangir vinnugallinn og stígvélin,
sæmilega snyrt frá því á síðustu
vakt. Þau eru frábrugðin venjuleg-
um skófatnaöi að því leyti að þau
eru negld í botninn. Þetta eru
engir smágaurar sem kitla iljarnar
í starfi, heldur á að giska kvart-
tomma út úr sólanum. En þetta er
skylda. Það er engum hleypt
ónegldum á löðrandi planið, enda
er það auðveldasti staður í landinu
til að hafna á rassinum, ef menn
gæta sín ekki á innyflunum eða
öðru því sem ekki er harla stamt að
stíga á. Það eru tryggingarnar sem
skylda þetta. Ef þú dettur til dæm-
is ónegldur ofan í einn bræðslu-
pottanna á planinu, þá færðu enga
seðla í vasann fyrir óhappið. En
það gæti líka komið fyrir ekki, og
þá er meint, að á stundum hafa
strákamir pottana opna við hlið-
ina á sér á sirka 160 stiga hita. Þá
þyrfti ekki að spyrja að trygging-
um ef einhverjum skrikaði fótur,
ónegldum, vel að merkja.
Vinnutempóið á planinu er f jör-
legt. Menn keppast við, enda er
það alltaf dagskipan að koma
skepnunni sem allra fyrst I sundur
um leið og hún hefur verið hífð
upp á planið. Það má ekki slá I hrá-
efnið og því ganga hnífarnir í hval-
inn nærfellt hraðar en augað fær á
fest. Það gengur hver starfsmaður
að sínu. Færustu strákarnir ellegar
þeir reyndustu ganga fyrstir í
skrokk á skepnunni með flugbeitt
vopnin og frumskera eftir kúnstar-
ínnar reglum. Þetta er ferlíki sem
fengist er við, og því þarf á hjálp
dráttarspila að halda þegar slíta
þarf sterkustu hlutana í sundur.
Þeir eru síðan dregnir á krókum
hver á sinn stað. Kjöt og spik x fín-
skurð, rengið einnegin, en skráp-
urinn, innyfli og bein lenda ofan í
bræðsluofninum og verður að lýsi
eða mjöli. Það er þaðan, upp úr
strompi, sem ógeðfellda lyktin
berst þegar ekið er undir Þyril á
ferðalagi.
Þessi lykt berst ekki svo mikið
niður á planið, en samt: ,, Við finn-
um hana. Og það máttu vita, að
þeirri stækju venst maður aldrei,
þrátt fyrir margra sumra starf
hérna. Hráalyktin innan úr hvaln-
um hérna á planinu er algjört
ilmvatn á við bræðsluógeðið'1,
segir mér einn flensarinn. Svo
lætur hann af skurði, fær sér sígó,
og segir mér meira af ógeði og geði
á staðrrum: „Það er margt sem fer
I mann hérna á staðnum. Innyflin
og allur úrgangur skepnunnar
verður viðkunnanlegur með tím-
anum. Og lýsið, ég sakna búr-
hvalsins sem nú er nýfriðaður í
sambandi við það. Á sólskinsdög-
um í flensingunni vorum við vanir
að sækja okkur vænan slurk af búr-
hvalslýsi innan úr skepnunni og
maka því á nakta kroppana á okk-
ur. Það var æði, því náttúrlegri og
betri sólarolíu er ekki hægt að
finna. Þetta er glært og lyktarlaust,
og maður naut sín virkilega útat-
aður í þessu. Svo er það annað
hérna, sem alltaf er að hrella
mann." Hann tók í öxlina á mér
og dró mig hálfpartinn undir eitt
spilið á planinu: „Sérðu viðbjóð-
inn þarna' og svo benti hann
með plástruðum vísifingri á iðandi
lífríki í slóginu sem hafðí safnast
þama undir. „Þetta ógeð er sirka
eín milljón af skríðandi lirfum
fiskiflugna sem fara hérna um
allt." Síðan minntist hann gær-
dagsins, gretti sig og sagði: „Ég
lenti þá í því að þrífa þennan við-
bjóð með múrskeið. A endanum
fylltum við heilar hjólbörur af
þessu, en ég hafði ekíd verið við
þetta nema í fimm mínútur þegar
ég hljóp hérna niður í kjötvinnsl-
una og ældi í klósettið.'' Ég skildi
han alveg með hliðsjón af lyktinni
sem ég íann af þessum iðandi and-
skota.
Hann sagði þá strákana á plan-
inu oft hafa kvartað yfir þessu
ógeði og öðru slíku sem væri að
angra þá, skriði um allt og léti þá
ekki einu sinni í friði á náðhúsun-
um. Jú, stundum hefði heilbrigðis-
fulltrúi verið kvaddur til af Skag-
anum, en hann væri greínilega
Vísindamenn frá Harvard-háskóla handleika heila langreyðar, sem er varla stærri
en fótbolti, það er að segja heilinn.
Þetta er einn af æðagöngunum (hvalnum; þessi lá inn (lungað áður en hnlfurínn
kom og skildi að.
Hér hefur annaö augað úr langreyði verið numið á brott.
vinur toppanna, því það væri
aldrei neitt gert til að eyða þessum
fjanda. Og svo byrsti hann sig:
„Ja, ef aumingja japönsku kaup-
endurnir vissu að þetta ógeð væri
búið að ferðast inn og út um allan
matinn þeírra."
Annar flensari var mættur í
þessa pásu sem hafði myndast á
miðju planinu. Hann hafði heyrt
hinn minnast eitthvað á klósett-
málin: „Þau eru alveg agaleg
hérna. Við höfum aðgang að
tveimur lélegum klóum við planið,
sem samt eru svo langt í burtu, að
maður heldur frekar í sér en að
hlaupa í spreng í spikinu. Við vor-
um eitthvað að kvarta yfir þessu
um daginn, en yfirvaldið tók ekki
mark á okkur. Sagði jú, að það
skyldi kannski útvega okkur ferða-
kamra á hjólum sem hægt væri að
hafa þar sem éftirspurnin væri
mest I það og það skiptið. Það er
annað eftir þessu. Það er öllum
andskotanum haldið í lágmarki",
sagði þessi flensari, en hinn bætti
við: „Nema þá vinnuafköstunum
sem krafist er af okkur. Það er til
dæmis algjör hátíð ef allri vaktinni
er leyft að fara í kaffi. Jafnan stel-
ast menn inn í skúr og troða í sig
brauðsneið á hlaupum aftur inn í
hvalinn. Við fengum allir að fara
saman í kaffi núna í dag bara
vegna þess að þú, blaðamaðurinn,
ert á svæðinu. Þetta er svona
sýndarmennska, blessaður komdu
oftar...!"
Alveg hreint
gasaleg klíka
, Á leiðinni inn í kamp að þessari
vakt lokinni, ræddu strákarnir við
mig um fæðíð sem þeim er boðið
upp á. Þeir voru á því að það væri
alltof einhæft, auk þess sem hrá-
efnið væri ákaflega slakt. „Kokk-
urinn sem við höfum er með
þriggja mánaða námskeið í mat-
reiðslu að baki, en hefði alveg
mátt sleppa því, vegna þess að
hann hefur greinilega ekkert lært á
því. Hann Skarphéðinn hérna í
kjötvinnslunni, elsti starfsmaður-
inn á svæðinu, er kannski besta
dæmið um þetta, því hann segist
alltaf léttast um á að giska fimm-
tán kíló á hverri vertíð. Það er ofsa-
lega vont að fá ekki gott að borða
eftir vaktina, því hungrið maður,
hungrið, er svakalegt eftir átta
tíma kött og engan kaffitíma."
Þegar inn í braggana er komið er
skutlast úr gallanum og skundað í
sturtu. Það eru oft slagsmál um
þessar tvær sem eru með bestu
stútunum og gefa því besta rennsl-
ið. „Já, sturturnar eru nú eitt sem
betur mætti fara. Hugsaðu þér,
tvær almennilegar sturtur fyrir all-
an þennan skara sem þyrstir í
þvott á sama tíma."
Þetta er litríkur hópur hvalskera
sem vappa hálf naktir í eða úr sturt-
unum eftir starfsvaktina. Aldurs-
takmarkið er átján til að komast I
Hvalinn og þetta eru mestmegnis
strákar um tvítugt úr einhverjum
framhaldsskólanna í höfuðborg-
inni. En það er erfitt að komast í
Hvalinn „alveg hreint gasalega",
segir mér einn á marglitum nátt-
slopp sem hann segir vera af
mömmu sinni, , ,því hér gildir klík-
an eins og á öðrum stöðum þar
sem gott má hafa upp úr sumri. Ég
hugsa að svona níutíu prósent
starfsmanna séu hérna vegna
pabba sinna sem eru þá stórlaxar,
tengdir fyrirtækinu beint eða
óbeint. Og ættamöfnin maður,
það ber annarhver hvalsari eitt-
hvert þeirra; Schramarar, Zoé'gar,
Blöndalar og Brekkanar eru hér úti
um allt. Á bátunum er þetta hins
vegar enn verra. Þar þýðir ekkert
fyrir þig að reyna að komast að
nema þú sért í beinan karllegg af
áhrifamiklum hluthöfum. Þetta
eru heilu famelíurnar að veiða
þarna úti á miðunum. Pabbinn
skipstjórinn, með syni sína háseta,
bróður sinn í vélarrúminu og
frænda i matseldinni. Ég er ekki að
ýkja", og svo fór hann þessi í
sturtu.
Ég fór að huga að þessum tíu
prósentum sem kæmust I Hvalinn
án þess að eiga stóran pabba. Ég
komst að því að það er alltaf slang-
ur af sveitamönnum úr nágrenn-
inu sem kæra sig inn í þessa vinnu.
Þeir eiga víst að sitja fyrir um
vinnu í Hvalnum. Enn aðrir nota
sér þetta ákvæði, eru kannski að
byggja í borginni og þurfa á vænni
summu fjár að halda, færa því bara
lögheimilið sitt innst í Hvalfjörð-
inn, og heimta að því búnu sinn
rétt. Það voru nokkrír þarna sem
sögðust hafa notað sér þessa leið.
,, Annars eru seguláhrif kaupsins
að minnka hérna. Þetta er ekki að
verða neitt neitt sem maður fær
hérna. Menn eru á lægsta tíma-
kaupi í dagvinnu sem þekkist í
landinu, algjörlega í lágmarkinu,
eða 74 skitnum krónum á tímann.
Þeir mega víst ekki hafa þetta
lægra samkvæmt síðustu samning-
um, því annars næðum við ekki
lágmarkslaunum. En hvað held-
urðu svo að þeir leyfi sér að gera
með eftir- og næturvinnuna? Hana
reikna þeir út frá 67 krónum á
tímann, enn öðru lágmarkinu, því
að I því tilviki þurfa þeir ekki að
hugsa um að menn nái lágmarks-
tekjunum." Sá var vonsvikinn
sem sagði mér þetta, búinn að vera
fimm sumur í Hvalnum og hafði
ekki hugmynd um afhverju hann
hafði ílengst í þessu.
Það eru unnar um 84 stundir
á viku, sem gefa 12 þúsundir eða
rétt innan við 50 þúsund kall á
mánuði. Þeir reyndustu ná þetta
160 þúsund kalli út úr vertíðinni.
Það er helmingi minna en háseta-
hluturinn er á bátunum, en bílið
þar á milli hefur aukist gríðarlega
á síðustu árum. Hvalskerarnir eru
æfir út af því, og benda mér á eitt
sem þeim finnst fáránlegt í því
dæmi: „Hvalfangarar fá bónus
fyrir nýtingu á hvalnum, en við á
planinu hinsvegar engan, þótt
nýtingin á skepnunni hafi ein-
göngu aukist í vinnslunni í gegn-
um árin. Þetta er svipað galið og ef
bónus af fiskverkunarkonum væri
færður yfir á bátana sem veiddu
fiskinn. Algjört búllsjitt sem
sagt."
Stundarflótti
hassvímunnar
Samfélagið í Hvalnum er ein-
angrað. Menn hafa sömu 30 hræð-
urnar í kringum sig dag eftir dag,
og því kynnast menn ákaflega vel
innbyrðis, það er að segja þeir sem
tilheyra sömu vaktinni. „Þetta er
mjög þéttur hópur sem er hérna,
mórallinn er virkilega góður, enda
verður hann að vera það. Menn
hætta ekki á það að láta skapið
stjórna sér, þvi þá einangrast þeir
hinir sömu, og þessi hringiða
vinnu, svefns og matarhléa er of
mikið víti til þess að menn fari að
hætta á einhverjar kúnstir. Þetta er
eins og einkynja fjölskylda' ‘, segir
mér einn hvalsari sestur með kaffi
inn á herbergið sitt eftir matinn.
Það er ekki ýkja fjölbreytilegt
sem menn taka sér fyrir hendur
undir svefnínn. Tilbrigðin má telja
á fingrum annarrar handar, nefni-
lega: lestur blaða, vídeógláp, spjall
inni á herbergjum með víni eða
pípu, ellegar menn sýna viðleitni
til einhverrar heilsubótarhreyf-
ingar. En það síðastnefnda gerist
sjaldnast. Hestar af nágrannabæj-
um hafa einhverra hluta vegna
skitið svo mikið á fótboltavöllinn
að liggur við meiriháttar meiðslum
ef menn hætta sér I eltingaleik með
bolta milli marka. Nú, einhver
antisportistinn hafði falið annan
borðtennisspaðann og brætt einu
kúluna með kveikjara, svo sú
íþrótt hafði legið niðri nokkrar
vikur. Það er því helst að menn
8 HELGARPÓSTURINN