Helgarpósturinn - 27.03.1986, Qupperneq 16

Helgarpósturinn - 27.03.1986, Qupperneq 16
leftir Önnu Kristine Magnúsdóttur Ijósm: Árni Bjarnason. Klukkan er fímm á föstudegi. Á bílastœöinu viö Hagkaup í Skeifunni er allt yfirfullt og inni í versluninni erys og þys. Fyrir ofan verslunarsalinn eru skrifstofur Hagkaups og þad eru þœr sem eru innan við glerrúöurnar sem vísa inn í verslunina. Bak viö eina þeirra situr maöurinn sem er í Helgarpóstsviötalinu í dag, nýskipaöur forstjóri Hagkaups, Jón Ásbergsson. Krónprins? Það þarf að tilkynna komu sína hjá ritara og dyrnar inn í skrifstofubygginguna eru víst ekki ætlaðar öllum. Þær eru læstar. Meðan beðið er eftir Jóni Ásbergssyni er ekki laust við að ég reyni að gera mér í hugarlund hvernig forstjóri þessa mikla verslunarveldis sé. Er hann ókrýnd- ur krónprins, fæddur með silfurskeið í munni eða er hann einfaldlega duglegur og atorkusam- ur ungur maður? Þegar Jón Ásbergsson kemur fram hverfa all- ar prinsahugsanir eins og dögg fyrir sólu. Húmor og hlýleiki eru aðalsmerki hans og það er síður en svo að hann líti á sig sem eitthvert stórt númer enda telur hann sig ekkert hafa „meikað það“ eins og hann segir. „Eg hef aldrei verið í uppreisn gegn umhverfi mínu og það má segja að ég hafi siglt í gegnum lífið án mikilla átaka og henta því kannski ekki í Helgarpóstsvið- tal,“ segir hann brosandi. — Við föluðumst líka fyrst og fremst eftir viðtali við manninn til að kynna hann fyrir þjóðinni, það er ekki á hverj- um degi sem 35 ára gamlir menn taka við for- stjórastarfi hjá svo stóru fyrirtæki. Það er sjálf- sagt að byrja á byrjuninni og rekja ættir Jóns: „Eg er næst yngstur fjögurra barna Sólveigar Jónsdóttur og Ásbergs Sigurðssonar. Ég fékk traust og gott uppeldi og á góða foreldra — en er ekki kominn af neinu efnafólki," segir hann. „Ég fæddist á ísafirði fyrir tæpum 36 árum þar sem faðir minn rak útgerðarfélagið ísfirðing h.f. — tvo togara og frystihús — en fyrirtækið lenti í greiðsluerfiðleikum og var því miskunnarlaust látið fara á hausinn 1961 og þá fluttum við frá Isafirði. Jú, ég vann í frystihúsinu," segir hann aðspurður, ,,en náði mér þar í ammoníakseitr- un, ældi og spjó og hef ekki unnið í frystihúsi síð- an.“ Eg er ekkert öðrum betri Frá ísafirði lá leið fjölskyldunnar til Kaup- mannahafnar þar sem faðir Jóns starfaði hjá Eimskipafélagi Islands: „Það var og er enn af- skaplega minnisstæður tími,“ segir Jón um Kaupmannahafnarárin. „Ég var 12 ára þegar við fluttum út og var alveg ótalandi á dönsku og ákvað að læra hana aldrei. Hef sjálfsagt verið á einhverju mótþróaskeiðinu! En það gekk ekki til lengdar því við systkinin vorum að sjálfsögðu send í skóla — og eftir þriggja mánaða þögn fór málbeinið að liðkast. Ég man að ég var lang stærstur í bekknum. Það myndaðist fljótt kunningsskapur með mér og strák í bekknum sem var illa farinn af liða- gigt. Krakkarnir baunuðu svolítið á hann og ég, þessi mállausi, varði hann og nýtti mér það að vera stærstur. Ég fann að hann hafði orðið undir í baráttunni." — Er það einkenni fyrir þig að taka málstað þeirra sem minna mega sín? „Nei, það held ég ekki. Og þó," bætir hann við. „Jú, jú, ég er alveg ágætis náungi held ég — en ekkert öðrum betri. En við tveir höfðum yfir í þessari baráttu og erum ennþá ágætis kunningj- ar. Hann er sá eini af þeim sem ég kynntist í Dan- mörku sem ég veit hvar er niður kominn í dag fyrir utan vinkonu systur minnar, Minnie Jacob- sen. Minnie er dóttir Erhardts Jacobsen sem var borgarstjóri í því úthverfi Kaupmannahafnar sem við bjuggum í. Hann var sósialdemókrati og stofnaði sérflokk fyrir hægri sinnaða sósíal- demókrata. Minnie hefur til skamms tíma verið menntamálaráðherra Dana en var nýlega færð til í embætti og er nú umhverfismálaráðherra." í Danmörku bjuggu þau í tvö ár en Jón kom heim til íslands á sumrin, bjó hjá frændfólki í Reykjavík og starfaði hjá Vegagerðinni. „Síðan fluttu foreldrar mínir til Patreksfjarðar þar sem faðir minn gerðist sýslumaður og þá fór ég í landspróf í Héraðsskólanum á Núpi. í rauninni átti ég samkvæmt aldri að fara í 2. bekk. Ég fór samferða krökkum frá Patreksfirði í rútu að Núpi en þá kom í ljós að ég var tíu dögum of snemma á ferðinni og krakkarnir voru allir að fara í landspróf eða að taka gagnfræðapróf. Það var enginn 2. bekkur svo ég fór í landspróf og sleppti úr einum vetri.“ „Sveitadrengirnir" settir út í „fjós" Var það ekki erfitt eftir að hafa dvalið tvö ár í Danmörku? „Nei, nei, ég var „gamall“ á þessum árum! Mér fannst ég ekkert óþroskaður. . . Að vísu var þetta svolítið ruglað, mig vantaði til dæmis heil- mikið í íslenskunni, stóð betur að vígi í dönsku og ensku og var jafnvígur í landafræði og öðrum kjaftafögum. En ég fékk núll í íslensku á miðs- vetrarprófi í landsprófi. Þá var ekki um að ræða neina aukakennslu og maður varð að taka sig á. Það ríkti heragi á Núpi. Það var góður skóli með miklum aga. Ég held ég hafi veri afskaplega stilltur nemandi, reykti hvorki né drakk, var laus við allt sem hét kvennafar en lét mér vaxa sítt hár og það var ekki vinsælt. Skólastjórinn, Arn- grímur heitinn Jónsson, taldi það bera vott um úrkynjun og fullkomið siðleysi og flutti um það erindi á sal á sunnudegi. Við áttum ekki annarra kosta völ en klippa okkur, annað hvort þurftum við að gera það eða fara úr skólanum. Þegar litið er til baka var þetta í raun og veru ekkert spurn- ing um sítt hár, þetta var svöna pönnuklipping líkt og ég er með núna og enginn kallar mig síð- hærðan í dag! Sumarið eftir landspróf vann ég í bæjarvinnu á Patreksfirði, kom suður til Reykjavíkur um haustið og fór í M.R. Þar vorum við — allir þeir sem komu utan af landi — settur í sama bekkinn út í svokallað „Fjós“, — svo við værum ekki fyrir Reykjavíkur- búum! Það eru tvær kennslustofur í bakhúsi fyr- ir aftan M.R. og í aðra stofuna voru settir Kópa- vogs- og Hafnarfjarðarbúar en sveitamenn og einstaka fallisti í hina. Þetta hefur sjálfsagt verið gert til að við smituðum ekki út frá okkur — eða öfugt! Þetta var dálítið fyndið. . . Við vissum að einhvers staðar inni í þessum skóla voru menn sem réðu ríkjum í sínum bekk, menn eins og Hrafn Gunnlaugsson og Þórarinn Eldjárn en við þekktum þessa menn ekkert því það var passað að við kæmumst ekki í samfélag við þá.“ — Tókuð þið þetta nærri ykkur? „Nei ekki aldeilis. Ég held að við höfum ekk- ert hugsað um þetta. Það er ekki fyrr en eftir á sem maður sér hvað þetta er spaugilegt. Njörður Njarðvík kenndi okkur íslensku, þótti ekkert vinsæll kennari en við höfðum mikið dálæti á honum. Hann sagði að þetta væri bekkur sem einkenndist af „individualistum" og væri ólíkur öðrum bekkjum í skólanum. Ég held að þetta hafi verið afar heilbrigðir krakkar. ..“ — Var mikið djammað á þessum árum? „Já, talsvert. Við systkinin höfðum þá sér- stöðu að við bjuggum þrjú saman í húsi sem for- eldrar okkar áttu í Reykjavík en þau bjuggu þá á Patreksfirði. Við höfðum stundum þar sem kallað var „opið hús“ og þá var oft glatt á hjalla en móðir mín hafði af þessu þungar áhyggjur. Ekki þar fyrir að eftir á að hyggja held ég að við höfum farið mjög vel með þetta vald, þótt oft væri slett úr klaufunum." Alltaf verið borgaralegur — Varstu róttækur á þessum árum? „Nei alls ekki. — Og þó. Auðvitað hafði þetta áhrif á mig eins og aðra en ég hef alltaf verið fremur borgaralegur. Menntaskólaárin mín, 1965—1969 var borgaralegt tímabil, það var ekki fyrr en um það leyti sem ég fór í Háskólann að þessi friðaráhugi vaknaði að verulegu leyti hér á landi. Það er alltaf verið að tala um '68 kynslóðina. Hún varð ekki til fyrr en síðar. . . Við gengum til dæmis alltaf í jakkafötum með bindi í skólanum og þéruðum kennarana — nema kannski síðasta veturinn var klæðnaðurinn far- inn að verða frjálslegri. Guðni rektor kenndi mér frönsku og hann ávarpaði mig gjarnan: „Þér þarna helvítis dreifbýliskjafturinn yðar“! Það var hátindur tónlistarferils míns þegar ég söng einsöng fyrir Guðna: „Gróðursettu ungi vinur, grenikvísl í hlíð“ eftir Jakob Hafstein. Okkur hafði verið úthlutað því verkefni í tíman- um á undan hjá Magnúsi Finnbogasyni að skrifa ritgerð um skógrækt og við vorum ekkert yfir okkur hrifnir svo ég spurði Guðna hvort hann vissi hvert uppáhaldslag Magnúsar væri, stóð upp og söng þetta. Hann horfði á mig eins og ég væri geðveikur og þegar ég söng líka viðlagið leist honum ekkert á blikuna. Þegar ég svo hætti og settist sagði hann: „Trausti, byrjið þér!“ Okk- ur fannst gaman að sprella í kennurunum en það var aldrei neitt agavandamál í bekknum. Guðni má eiga það að þótt hann svaraði mönn- um fullum hálsi var hann aldrei vondur við þá sem minna máttu sín.“ — Ertu söngelskur? „Já, já, ég hef gaman af söng og syng mikið. Ekki af neinni færni þó og hef aldrei sungið í kór eða slíkt. Á æskuárunum á ísafirði voru allir krakkar látnir fara í tónlistarskólann til Ragnars H. Ragnar þar sem hver meðalskussi varð að læra nótur og ég var einn þeirra þótt ég væri ,,no-good“ í svoleiðis. Ég er enginn músikant nema fyrir sjálfan mig og nánustu vini mína, get lamið fimm, sex lög á píanó. Á Menntaskólaár- unum kynntist ég Guðmundi Einarssyni núver- andi alþingismanni og við fórum oft saman á öldurhús borgarinnar og sungum. . . Tryggir Bítlaaðdáendur báðir tveir og við fórum nýlega saman í gegnum alla Bítlabókina. Guðmundur er skemmtilegasti maður á íslandi. ..“ Að loknu stúdentsprófi fór Jón í Háskólann þar sem hann nam viðskiptafræði „lauk fyrri hlutanum 1971 og fór þá til Suðurríkja Banda- ríkjanna þar sem ég hafði fengið styrk til að dvelja í eitt ár. Ég hafði ákveðið að eyða þessu eina ári sem ég hafði unnið mér inn með því að sleppa 2. bekk í eitthvað fullkomlega tilgangs- laust og sótti um styrk hjá Íslensk-Ameríska fé- laginu. Ég mátti ráða hvað ég lærði, þurfti bara að skila ákveðnum fjölda tíma og lágmarksein- kunn. Það var dæmigerður bandarískur háskóla- bær sem ég dvaldist í, Fayettville í Arkansas og þar var ég gestur á svokölluðu „fraternity", hafði þar herbergi með öðrum og mat. Litum mönnum var bannaður aðgangur að þessu sam- félagi og þeim létti þarna úti þegar ég kom því þeir héldu að ég væri Eskimói og þeir hefðu hugsanlega gert mistök! Strákarnir sem voru þarna með mér voru flestir yngri en ég, alla vega í andanum, og hugsuðu meira um að skemmta sér en að læra. Ég valdi mér þær námsgreinar sem ég taldi skemmtilegastar, ensku, stjórnmálafræði og hagfræði. Félags- skapurinn sem rak þennan stúdentagarð kallar sig „Alfa Kappa Lambda" og þar var ég gerður að heiðursmeðlim eftir árið. Þá var verið að taka inn nýja félaga — og gera mig að heiðursmeðlim sama kvöld — og það var bundið fyrir augun á okkur og farið með okkur í litla hella. Þar inni voru menn sem klæddust skrúða líkt og tíðkast hjá Ku Klux Klan og þeir brenndu krossa. Þessi athöfn bar öll merki þess að vera hluti af þessu gamla Suðurríkjafyrirkomulagi, en í sjálfu sér þurfti ég sem heiðursmeðlimur ekki að gera neitt — nema drekka mig fullan eftir á.“ Dómharka fer í taugarnar á mér „Við Skandínavarnir sem þarna vorum héld- um hópinn og þeir voru fullir af helv... þjóðern- isrembingi eins og tíðkast með Skandínava. Við tókumst oft á af þessum sökum því að mínu mati sýndu þeir amerísku samfélagi svo lítinn skiln- ing. Þótt við værum sammála um að margt mætti betur fara þá vildu þeir yfirfæra skandín- avískan hugsunarhátt beint yfir á amerískar aðstæður. Mér fannst þetta ósanngjarnt en þótt ég léti þá heyra það féll ég ágætlega í kramið og held enn sambandi við þessa stráka. Þetta gekk meira að segja svo langt hjá þeim að þeir gátu ekki einu sinni þakkað fyrir að fá að vera á þess- um styrk. Þeir litu allt of mikið á neikvæðar hlið- ar bandarísks samfélags." — Fer svona dómharka í taugarnar á þér? „Já, dómharka fer í taugarnar á mér og einnig þegar fólk myndar sér skoðun fyrirfram án þess að kynna sér málin." — Auk þess að vera Bítlaaðdáandi er mér sagt að þú sért hrifinn af lögum Kris Kristofferson. „Já ég féll alveg fyrir honum í Ameríku, sér- staklega laginu „Me and Bobby McGee". Eftir skólann ferðuðumst við fjögur saman um Bandaríkin í níu vikur, heimsóttum þjóðgarða og þá staði t.d. sem Kris Kristofferson syngur um í þessu lagi, Baton Rouge í Louisiana og Sal- inas, rétt fyrir norðan San Francisco. Kris er upp- runninn í San Francisco og þangað lögðum við leið okkar. Við vorum á Ford '47 og sváfum til skiptist í bílnum en þegar þangað kom höfðum við tekið upp puttalanga svo það varð úr að ég svaf undir bílnum á götunni á Fisherman’s Wharf. Ég fór í viðskiptaerindum til S.F. fyrir nokkru og benti félögum mínum þá á malbiks- blettinn sem ég hafði sofið á.“ Hélt alltaf að ég yrði stjórnmólamaður — Svo hefurðu haldið áfram í Háskólanum eft- ir heimkomuna? „Já ég lauk viðskiptafræðinni 1974. Einu upp- eldisáhrifin sem ég hafði frá föður mínum voru þau að ég ætti að ljúka námi áður en ég færi að hugsa um kvenfólk. Ég gerði það, lauk við- skiptafræðinni 2. júní og gifti mig 8. júní! Konan mín er María Dagsdóttir hjúkrunarfræðingur og við eigum þrjá syni, 9, 7 og 2 ára.“ Þau hjónin settust að á Sauðárkróki í ársbyrj- un 1975 og bjuggu þar í tíu ár: „Ég réðst sem framkvæmdastjóri sútunarverksmiðjunnar Loðskinn á Sauðárkróki. Þar voru fimmtán manns í vinnu og ég var í byrjun allt sem hét skrifstofa, sleikti frímerki, skrifaði út launin og fór í sendiferðir. Nú vinna þarna 50 manns. I framhaldi af því eins og gerist og gengur — og kannski af því að móðir mín er Skagfirðingur og maður var að nokkru leyti kominn á fornar slóð- ir — tók ég sæti á lista Sjálfstæðisflokksins til Al- þingis í kosningunum 1978 þar sem ég skipaði þriðja sæti.“ — Varstu mjög pólitískur? „Hvað er að vera mjög pólitískur?" segir hann spyrjandi. „Nei ég er ekki mjög pólitískur og lík- lega ekki nógu pólitískur til að gera stjórnmál að ævistarfi mínu. Þetta var meira röð tilviljana. Jú annars, þegar ég hugsa mig vel um verð ég að viðurkenna að á þessum tíma hafði ég alltaf ímyndað mér að ég yrði stjórnmálamaður. Þeg- ar spilin stokkuðust svo upp þannig að mér bauðst að fara í framboð tók ég því þótt mér fyndist það kannski fyrr á ferlinum en ég hafði átt von á. Nú hefur þessi pólitíski áhugi dvínað og ég tel mig ekki mjög pólitískan núna.. “ — Hvers vegna? Varðstu fyrir vonbrigðum? „Ég held að ég hafi uppgötvað það í þessum kringumstæðum sem ég var kominn í þarna, að það að vera þingmaður fyrir dreifbýliskjördæmi eins og Norðurlandskjördæmi vestra var kannski ekki það sem ég hafði getað boðið sjálf- um mér. Stjórnmál fyrir dreifbýliskjördæmi enda eiginlega alltaf í því að verða spurning um að sinna þröngum hagsmunum kjördæmisins, jafnvel á kostnað þeirra skoðana sem menn raunverulega hafa.“ — En þú fórst á þing? „Já ég fór inn á þing sem varamaður snemma vors 1979. Það stóð nú stutt yfir — tók fljótt af! Ég var 28 ára gamall og lang yngstur þing- manna. Ég held ég hafi haldið stystu þingræðu sem haldin hefur verið en alls talaði ég þrisvar. Þessi stutta ræða fjallaði um dreifingu sjónvarps um dreifbýlið og vakti almenna hneykslun þing- manna. Eftir að 18 þingmenn höfðu talað bað ég um orðið og lagði til að í stað þess að reisa þann fjölda af endurvarpsstöðvum sem þurfti til að þessi 300—400 sveitabýli gætu séð dagskrá sjón- varpsins þá skyldi þeim öllum gefið vídeótæki og dagskráin sendi vikulega á þessa bæi. Ég hafði reiknað út að slíkt kostaði um 5% af þeirri upphæð sem það kostaði að reisa endurvarps- stöðvarnar. Þesu var afskaplega illa tekið” segir Jón og hlær, ,,og þótti bara ekkert sniðugt. Eigin- lega held ég að það vanti alveg húmorinn í al- þingismenn þótt þetta hafi ekki átt að vera neitt fyndið hjá mér. Mér var full alvara með þessu og held meira að segja að mér væri það enn í dag. Að vissu leyti kæmi þetta sér betur fyrir fólkið, það missti hvort sem er ekki af neinu nema frétt- unum!“ Eftir tíu ár fyrir norðan lá leiðin suður þar sem

x

Helgarpósturinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.