Helgarpósturinn - 26.06.1986, Side 8

HELGARPÓSTURINN GERIR ÚTTEKT Á ELSTA OG LANGSTÆRSTA KJÚKLINGABÚILANDSINS - UMTÖLUÐU HOI]
texti og myndir Bjarni HarSarson
Sídastlidið haust kom hópur
manna austur að Asmundarstööum
í Holtum í þeim erindagjörðum að
rœða kaup á þessu stœrsta kjúkl-
ingabúi landsins, Holtabúinu.
Kaupverð var 200 milljónir en af
kaupum varð ekki. Holtabúið er
ekki einasta stœrsta búið í þessari
atvinnugrein með 100 þúsund
hœnsnfugla í húsum, það er jafn-
framt elst af stóru kjúklingabúun-
um og það er meira umtalað en
nokkurt hinna. Allt frá upphafi
reksturs þess hefur gengið sá kvittur
meðal almennings á Suðurlandi og
keppinauta Asmundarstaðabrœðra
í kjúklinga- og eggjaframleiðslu að
bú þeirra vœri að fara á hausinn.
Aðeins vœri örstutt í fall á þessu
veldi sem sumir segja að Ingólfur á
Hellu hafi staðið á bak við. Enn á ný
hefur þessi saga um fall Asmundar-
staða gosið upp — ,,ekki um annað
talað," sagði einn heimildamanna
HP.
En hvaö er hæft í þessu? Athugun
HP á veðbókarvottorðum, tal við
tugi heimiidamanna og viðtal við
Gunnar Jóhannsson, einn bræðr-
anna, leiða í ljós svo óyggjandi verð-
ur að teljast að enn er langt í fall
þessa stórveldis í íslenskum land-
búnaði. Stórveldis sem margir hafa
viljað feigt — aðrir lofa framtak
ungra Reykvíkinga sem fyrir 16 ár-
um fluttu sig í sveitina og urðu stór-
ríkir á fáum árum. Mikil leynd virðist
hvíla yfir þessum rekstri. Ásmundar-
staðabræður þykja í augum margra
nágranna sinna tilheyra annarri
veröid og það sem þaðan fréttist er
flest í véfréttarstíl. „Þetta er heimur
út af fyrir sig á Ásmundarstöðum,"
sagði gamall bóndi í Rangárþingi.
Nú í vor hafa borist fregnir af um-
svifum Fóðurblöndunnar í Reykja-
vík, sem er fyrirtæki í meirihluta-
eign Ásmundarstaðabræðra. Þar
hefur þegar verið fjárfest í nær 200
milljónum króna og því er spáð að
innan skamms geti þetta fyrirtæki
annað allri fóður-, korn- og hveiti-
þörf bæði manna og dýra í öllu land-
inu. Þetta fyrirtæki reisa þeir bræð-
ur í samvinnu við sænska og danska
aðila en auk þeirra eru nokkrir aðrir
innlendir hluthafar. Þannig hefur
verið bent á að meðal stjórnar-
manna í Fóðurblöndunni er Eggert
Haukdal, alþingismaður Rangæ-
inga og arftaki Ingólfs á Hellu.
Frændur Ingólfs úr
Reykjavík
Ásmundarstaðabræður er þrír —
Gunnar, Jón og Sigurður Garðar.
Þeir keyptu Ásmundarstaði 1969,
þá kornungir menn. Gunnar, sem
hefur lengstum verið í forsvari fyrir
þá bræður og séð mest um fjárreið-
ur búsins, var þá 18 ára, fæddur
1951. Jón er fæddur '48 og Garðar
’46. Fyrstu árin voru þeir mest með
hesta á jörðinni en hófu 1972 upp-
byggingu kjúklingabús. Næstu þrjú
árin óx búið með ári hverju enda
ber öllum heimildum saman um að
hagstæðari tími til uppbyggingar í
landbúnaði hafi aldrei verið, hvorki
fyrr né síðar. Stefna Viðreiðsnar-
stjórnarinnar var að byggja upp
sveitirnar, hvetja bændur til fjárfest-
inga. Sjóðir landbúnaðarins voru
gildir á þessum tíma og stóðu öllum
sem fóru í búskap opnir. Sá maður
sem helst er talinn höfundur þessar-
ar stefnu er Ingólfur heitinn Jónsson
frá Hellu, sjálfstæðismaður, land-
búnaðarráðherra, héraðshöfðingi á
Suðurlandi. Ásmundarstaðabræður
voru nátengdir Ingólfi. Eva ekkja
Ingólfs er móðursystir þeirra bræða.
„Það hefur átt að heita að það væri
frjáls samkeppni í þessari grein en
getur varla kallast það þegar sumir
geta bara vaðið svona í sjóði hins
opinbera og alltaf beitt einhverjum
mönnum fyrir sig,“ sagði einn heim-
ildamanna blaðsins. „Fyrst höfðu
þeir Ingólf, síðan Eggert og núna er
Þorsteinn líka orðinn þingmaður
Sunnlendinga."
Aðrir heimildamenn HP bentu á
að heppni hefði fyrst og fremst ráðið
velgengni þeirra Ásmundarstaða-
bræðra. Þess utan ber öllum þeim,
sem blaðið ræddi við, bæði úr hópi
harðra andstæðinga þeirra og
hinna, saman um að þær bræður
séu harðduglegir og mjög útsjónar-
samir. „En þeir eru líka frekir og
ákveðnir. Koma sínu fram og vaða
yfir hvern sem er. Það er mörgum
illa við þá hérna og fyrst og fremst
vegna þess hvað þeir eru andskoti
ákveðnir," sagði Holtamaöur í sam-
tali við blaðið. „Það er auðvitað mis-
jafnt hvað mönnum finnst um þá
bræður. Sumum blöskrar voðalega
hvað þeir eru ákveðnir og hafa sitt
fram, en sjálfur held ég að þetta séu
ágætir menn, þeir hafa komið af
stað heilmikilli atvinnustarfsemi
hérna og það munar um slíkt,” hefur
blaðið eftir enn öðrum austanfjalls.
— Þetta eru auðvitað engir bænd-
ur, eiga yfirleitt litla samleið með
fólki hérna í sveitinni. Þeir lifa allt
öðru vísi. Fara erlendist til afslöpp-
unar og Gunnar ekur um á nýjum
Benz 500, einn af fáum landsmönn-
um sem eiga þannig bíl og áreiðan-
lega eini bóndinn. Þetta eru allt
óbeinar tilvitnanir í samtöl við
menn austanfjalls. Samkvæmt upp-
lýsingum sem HP fékk hjá Bifreiða-
eftirlitinu á Gunnar Jóhannsson
Mercedes Benz 500 SE, árgerð '82.
Aðeins örfáir íslendingar eiga slíka
bíla, sem kosta nýir 2,3 milljónir
króna. Með þumalputtareglu, sem
starfsmaður Ræsis gaf blaðamanni,
má áætla verðmæti 4 ára bíls af
þessari tegund 1,5 milljónir króna.
En eru þessir menn bændur?
Ég lít eiginlega frekar á nútíma
Gömul útihús frá tíma sauðfjár og kúabúskapar. Handan þeirra er hús vinnuhjúa á
Ásmundarstöðum og fjærst sér í byggingar Ásmundarstaða I.
8 HELGARPÖSTURINN
Gunnar, Garðar og Jón. „Nei, nei, ég er ekki yfir okkur bræðrum, við vinnum allir mjög sjálfstætt. Það hefur bara æxlast þannig
að ég hef séð um fjármálin," sagði Gunnar Jóhannsson, sem er yngstur þeirra bræðra, fjármálamaðurinn í hópnum og sá þeirra
sem mest kemur fram í samningum og viðræðum fyrir búið. Hinir tveir vinna meira heimavið. Myndir: Jens Alexandersson.
kjúklingarækt sem iðnað og þegar
maður kemur þarna heim þá lítur
þetta meira út eins og iðnfyrirtæki
— en sjálfsagt er þetta skilgreint
sem landbúnaður," sagði einn sam-
starfsmaður þeirra bræðra í samtali
við blaðið.
Tvennum sögum fer af íburði
þeirra bræðra í einkalífi. Margir af
keppinautum þeirra, og þeim sem
síst telja sig í þeirra vinahópi, segja
að þeir séu fyrst og fremst vinnu-
þjarkar, eigi að vísu sæmilega bíla,
hús og þessháttar en gefa minna út
á sögur um lúxuslíferni þeirra. „Það
getur verið að sumum þyki þeir geta
veitt sér eitt og annað sem aðrir
hérna í sveitunum geta ekki. Þeir
leigðu til dæmis hús í Sviss á síðasta
ári og voru þar um tíma með sínar
fjölskyldur, einn í einu. En þetta er
líka mestmegnis öfund sem spinnur
svona tal upp," sagði einn Holta-
maður við blaðið. Annar heimilda-
maður HP sem þekkir vel til þeirra
bræðra benti á að Gunnar ætti full-
búin einbýlishús á þremur stöðum.
„Þetta í Reykjavík sem þeir keyptuá
11 milljónir, eitt á Ásmundarstöðum
og það þriðja er að Árbæ í Holtum.
Þú getur kallað það sumarbústað en
þetta eru 80 fermetrar á tveimur
hæðum," sagði þessi heimildmaður
HP.
Á Ásmundarstöðum standa ein-
býlishús þeirra bræðra þrjú saman,
öll eins og ekki íburðarmeiri en
gengur með önnur íbúðarhús til
sveita sem byggð eru á síðustu ára-
tugum. Sumarbústaðurinn að Árbæ
er stærri en gengur og gerist. Þá
hefur HP fyrir því heimildir að íbúð-
arhús það sem Holtabúið keypti fyr-
ir Gunnar í Reykjavík eftir að hann
tók við starfi hjá Fóðurblöndunni,
hafi kostað 11 milljónir króna.
Hversvegna óvild
og slúður?
Ljóst er af samtölum HP við fjölda
heimildamanna að Ásmundarstaða-
bræður eiga sér óvildarmenn bæði
meðal bænda austanfjalls og koll-
ega á Suðvesturhorninu. En hvers-
vegna? Hversvegna tala menn
sýknt og heilagt um að Holtabúið sé
að fara á hausinn?
Vinir þeirra bræðra, svo og Gunn-
ar sjálfur, afgreiða þetta allt sem öf-
undartal. Ófund skýrir hluta af
þessu en ekki allt. Landbúnaður
hefur átt í vök að verjast undanfarin
ár og mikill fjöldi bænda hefur
hrökklast á mölina vegna offram-
leiðslu og þess að litlir vaxtarbrodd-
ar eru í þeim atvinnugreinum sem
bjóðast til sveita. Margir forsvars-
menn byggðastefnu hafa lagt á það
áherslu að landbúnaður sé rekinn í
fjölskyldubúskap. Með því móti má
tryggja þeim, sem nú búa í sveitun-
um og eiga þar sín heimili, atvinnu
um komandi framtíð. Til sveita er
stundum talað um stórbændur —
sem hafa þá oft einn eða tvo vinnu-
menn hluta af árinu og vel að bíta og
brenna sjálfir — og svo smábændur
sem tæplega hafa sjálfir nóga at-
vinnu af búum sínum. Holtabúið er
langt ofan við mælikvarða þessara
GUNNAR Á ÁSMUNDARSTÖÐUM:
HOLTABÚIÐ ER EKKI TIL SÖLU
„Holtabúið er ekki falt og hefur
aldrei verið boðið falt," sagði Gunn-
ar Á. Jóhannsson, einn Ásmundar-
staðabræðra, í samtali við HP. „Við
vorum að kasta upp ákveðnum
bolta þarna og ef það hefði verið
hægt að búa til sniðugt dæmi þá er-
um við til í „bisnes" fyrir „bisnes"
en búið var aldrei boðið falt af okk-
ur. Það var þarna ákveðinn aðili
sem falaðist eftir búinu hjá okkur.
Við vísuðum honum frá tvisvar, en í
þriðja skiptið sögum við honum að
ef hann fengi þarna ákveðna aðila
til liðs við sig — ísegg, ísfugl og fleiri
— þá mætti skoða það mál.
Áuðvitað er alveg hægt að selja
Holtabúið, allir hlutir hafa sitt verð.
Það stendur bara ekki til. í þessum
efnum er það þó spurning hvort
ekki sé betra að losna úr þessu því
það er náttúrlega mannskemmandi
að standa í að koma hugmyndum
sínum í framkvæmd en vera um leið
áfengi þjóðarinnar á kjaftasögu-
fylleríum."
— Kemur það ekki til með að
standa Fóðurblöndunni fyrir þrifum
að eigendur hennar séu samkeppn-
isaðilar annarra viðskiptavina?
„Það er mjög hörð samkeppni í
þessum efnum og ég hef ekki trú á
öðru en menn hljóti að kaupa það
fóður sem er best og ódýrast fyrir þá
að kaupa. Þetta eru líka tvö sjálf-
stæð fyrirtæki. En varðandi þá
kenningu að við getum boðið lægra
verð vegna hveitimyllunnar þá held
ég ekki að það valdi neinni byltingu.
Þetta yrðu kannski 1000—2000
tonn sem myndast í úrgang þarna
en heildarmarkaður fyrir fóður seg-
ið þið að telji 70 þúsund tonn. Auk
þess mun Fóðurblandan ekki sitja
neitt ein að þessu, þetta verður selt
öllum aðilum í fóðurframleiðslu í
landinu. Okkar meðeigendur
myndu aldrei samþykkja það að
þeirra vara yrði notuð til að hjálpa
okkur bræðrum. Eða ég þekki ekki
þá Dani eða Svía sem eru komnir til
að fjárfesta hér sérstaklega fyrir
okkur."
— Fyrirgreiðsla Ingólfs á Hellu og
annarra pólitíkusa fyrir ykkur. . .?
„Ég er svo lánsamur að geta sagt
að Ingólfur hafi aldrei gengið okkar
erinda í nokkrum rekstri, enda held
ég að okkar landbúnaður hafi ekki
verið í anda þeirrar stefnu sem hann
fylgdi. En það getur vel verið að
okkar tengsl við Ingólf hafi hjálpað
okkur á þann hátt að menn höfðu
meiri trú á okkur vegna þeirra. En
ekki að hann hafi beðið um eitt né
annað fyrir okkur.
Sama get ég sagt um aðra; þá
Eggert Haukdal vin okkar, sem situr
í stjórn Fóðurblöndunnar sem full-
trúi Kaupfélagsins Þórs, en það er
þar hluthafi, og eins Þorstein Páls-
son. Ég get fullyrt að þessir menn
hafa aldrei gengið okkar erinda —
enda sérðu það á veðbókarvottorð-
um að við höfum ekki fengið lán fyr-
ir Holtabúið úr einum einasta fjár-
festingasjóði síðan 1975. Við feng-
um bara þau láni sem lög gerðu ráð
fyrir."
— Þú ert sagður eiga þrjú heimili.
„Þetta er rangt. Eg er með mitt
einbýlishús í Reykjavík og sumar-
bústað austur í Árbæ, en þessi
kjaftasaga byrjaði vegna þess að
íbúðarhúsið á Ásmundarstöðum
stóð autt dálítinn tíma. Systir mín,
sem vinnur þarna, er að flytja í það
núna."
— Það er sagt að þið séuð ekki
bændur — þið hafi ekki þennan
landbúnað ykkar sem lífsskoðun
eins og stundum er sagl að hefð-
bundnir bœndur hafi?
„Ef það er meint að við séum ekki
sveitamenn með tengsl vjð okkar
stað þá vil ég benda á að við höfum
eytt öllu okkar ævistarfi í þetta. En
hitt er alveg Ijóst að ég hef hesta-
mennsku sem mitt áhugamál en
ekki hænur."
— Ilokin, Gunnar. Eruð þið brœð-
ur frekjuhundar sem hafið ykkar
fram með öllum ráðum?
„Það er náttúrlega erfiðast fyrir
okkur að svara þessu. En við höfum
okkar skoðanir og ef við teljum þær
vera sannar og réttar þá reynum við
að halda þeim fram."