Helgarpósturinn - 24.07.1986, Blaðsíða 20

KVA'LLSVAKA-. £a
llUf/VfiSA? KULí
fíf-
IV£RCtL£I<LH£n£>£-
1£lSKTR0b/£NA/KRO-;
S" Áxyp/SC OMT£f-\
SUCIiUNGFAJ
A/o/?nf)L£i^ fr)$NS- ]
Olt^R p/iHtrtZAS-
/KSBLrJ OHO í-inéí
hO<noN£LLAklN£N
/HS£1-Z£LL-CAZC/K
0/Í5 niT HYPe«~ ;
/NsuLiA/isnvs Á
|ZyS7 GffA/Oh/
\nIU^J^ 1 Lat/OC
WfOLK/JlNLffNS
y/\£ÞAC\S L/V Ocy
'Mi'LjÖ CNOB^
ZfNSUCf ffálfJEAj
n V Igoo -fA L£T
00 ó HokoanauJ
IjL^ °^rEOC^°Nl
^AVoN 0f
nff°US V4SC-
uMWf ....
^rAL r/ontfKoy
I OOCEKCLE ETOi
1 SOJET. Pgo&LfNIS WfAc
D£ <roAip<?iwe»MS(ow# /os
ETt>£ Nl£TWD£ /ABí.
PANs L-A io,o ~§^H
S°?hi£ ot fy'JLffl ^00'
jw. R ICOEi/fs. J§ PKOc
lf-JÓLTlÆLl
Grosrus
/SOCRATEn HOC
£ST fNCO/AÍÍ
(r\/A<xoey£. PKi'rvu'
CAp/TlS I/£f?sus ;
pRinus
K/onaz,
Á sjötta hundrað Islendingar hafa borið titilinn
DOKTOR!
Hvað fær menn til að eyða drjúgum hluta ævi sinnar í langskólanám?
Einskær áhugi? Von um efnahagslegan ábata?
Fyrstur íslendinga til ad verja
doktorsritgerd var Þóröur biskup
t>orláksson, er hann varði rit sitt um
landafrœði og sögu fslands við há-
skólann í Wittenberg fyrir 320 ár-
um, eða 1666. Skömmu síðar bœtt-
ist við Arngrímur Vídalín en síðan
leið nœrri heil öld íþann nœsta sem
tók doktorspróf, en það var Pétur
Thorstensen frá Hafnarháskóla
1775.
Síðan þá hafa milli 500 og 600 ís-
lendingar orðið doktorar. Árið 1980
voru þeir orðnir 408 á skrá Ólafs F.
Hjartar og Benedikts S. Benedikz og
vinnur Olafur nú að skrásetningu
þeirra sem síðan hafa bæst við, en
núorðið verja um 30 íslendingar
doktorsritgerðir um heim allan á ári
hverju. Flestir hafa doktorerað í
Bandaríkjunum, í öðru sæti er
Pýskaland en ísland sjálft var í
þriðja sæti við síðustu samantekt.
Fjærst frá heimaslóðum fór fram
doktorsvörn Péturs Guðjónssonar
árið 1972 — í Chile. íslenska doktora
er nú að finna í allflestum hefð-
bundnum fræðigreinum, en einnig í
hinum sjaldgæfari, svo sem íþrótt-
um, byggingarlist, leturfræði, nær-
ingarfræði og örbylgjufræði.
Álgengast er að menn nái
doktorsáfanganum 28—32 ára
gamlir, eftir 20—25 ára samanlagt
nám. Margir þeirra hafa auðvitað
orðið landskunnir fyrir sín sérsvið
og má t.d. nefna fuglafræðinginn
Finn Guðmundsson, heimspeking-
inn Pál Skálason, jarðfræðinginn
Sigurð Þórarinsson, sagnfræðing-
inn Þór Whitehead, bókmennta-
fræðinginn Sigurð Nordal og veður-
fræðinginn Þór Jakobsson. En þeir
eru þó sennilega fleiri sem verða
landskunnir fyrir allt annað en sína
fræðigrein. Þannig hafa margir
doktorar orðið kunnir fyrir stjórn-
málaiðju sína fyrst og fremst. Af
mörgum nefnum við Arnór Hanni-
balsson, Björn Dagbjartsson, Björn
Þórðarson, Gunnar G. Schram,
Gunnar Thoroddsen, Gylfa Þ. Gísla-
son, Ólaf Ragnar Grímsson og Svan
Kristjánsson. Dr. Kristján heitinn
Eldjárn var vitaskuld kunnur sem
þjóðminjavörður, en öllu þekktari
sem forseti íslands. Og ætli Jóhann-
es Nordal sé ekki kunnari af fjár-
málaafskiptum sínum en sem dokt-
or í þjóðfélagsfræðum?
Því hefur reyndar verið haldið
fram að íslenskir doktorar séu ,,fá-
tækrastétt"; margir þeirra eyði
drjúgum hluta ævinnar í langskóla-
nám, en standi síðan launalega
ósköp illa að vígi að náminu loknu.
Helgarpósturinn leitaði álits á þessu
hjá nokkrum mönnum sem urðu
doktorar á síðasta ári og af svörum
þeirra að dæma er mikið til í þessu,
að minnsta kosti hvað þá varðar
sem vinna hjá hinu opinbera. En
hvað er það þá sem fær þá út í slíkt
langskólanám?
„Eg fór út í háskólanám af ein-
skærum áhuga á félagsvísindum. Eg
byrjaði í sagnfræði og félagsfræði
hér heima þegar mikil róttækni-
bylgja gekk yfir, en síðan fannst mér
þetta ekki nægilega praktískur
grunnur og fór erlendis í þjóðhag-
fræði og síðan hagsögu. Það var
áhuginn sem réð þessu og af og frá
að maður hafi hugsað fyrst og
fremst um tekjuhliðina. Það verður
að líta á þetta sem fórn, sem þó veit-
ir sköpunargleðinni útrás. Doktors-
nám er á stundum talsvert átak,
maður verður að leggja mjög hart
að sér, en ég sé ekki eftir þeim tíma
sem ég varði í þetta," sagði Magnús
S. Magnússon, doktor í hagsögu,
sem nú starfar hjá Hagstofu íslands.
Hann varði sína doktorsritgerð, um
verkalýð og þjóðfélagsþróun á ís-
landi fyrir 1940, í Lundi, þar sem
hann fékk sérstakan styrk og segir
vafasamt að hann hefði haldið
„Efnahagslegt gildi þess að
fara út í doktorsnám er lítið
og ekki bœtir það úr að
það er eilíf ánauö að vinna
hjá hinu opinbera," segir
Magnús Fjalldal, doktor í
forn- og miðensku, sem í
fyrra varði doktorsritgerð
sína í Harvard-háskóla, en
hún fjallaði um konunga- og
drottningaheiti í fornenskum
kveðskap.
„Það er út af fyrir sig rétt að
einkabransinn býður vel, en í
því sambandi er ekkert mun
betra að vera doktor —
munurinn réttlœtir ekki þann
tíma sem fór í doktorsnámið,“
segir Snorri Agnarsson sem í
fyrra varði doktorsritgerð
sína um forritunarmál og
forritunarsöfn við Rensselaer
Polytechnic Institute í
Bandaríkjunum.
áfram náminu án hans. ,,Ég held að
það far' enginn út í doktorinn með
það í huga að hafa af því einhvern
efnahagslegan ábata og ég hugsaði
alls ekki svo mikið um þetta út frá
vinnumarkaðnum. Þó má segja um
hagfræði og hagsögu að svigrúmið
er meira á vinnumarkaðnum en í
mörgum öðrum greinum. Maður er
því ekki bundinn við kennslu og
hefur nokkuð opna leið yfir á önnur
svið," sagði Magnús.
„Efnahagslegt gildi þess að fara út
í doktorsnám er lítið og ekki bætir
úr að það er eilíf ánauð að vinna hjá
hinu opinbera. Maður hefur þá
aðeins sæmilegar tekjur að maður
vinni öll kvöld og um helgar," segir
Magnús Fjalldal, doktor í ensku,
sem í fyrra varði ritgerð sína í
Harvard-háskóla. Hún fjallaði um
konunga- og drottningaheiti í forn-
enskum kveðskap, en sérsvið hans
er bæði fornenska (600—1100) og
miðenska (1100—1500). Magnús
kennir við Háskólann og í M.R., en
er auk þess í þýðingum fyrir
menntamálaráðuneytið, þar sem
eiginkona hans starfar. „Þetta er ei-
lífur þrældómur og afar þreytandi til
lengdar. Það segir ég hiklaust mín-
um nemendum í Menntaskólanum,
að það eru bara hálfvitar og hug-
sjónamenn sem fara að vinna fyrir
hið opinbera. Þegar ég fór upphaf-
lega út í þetta var Bandalag háskóla-
manna frekar hresst og útlitið var
ekki slæmt, en nú dytti mér ekki í
hug að fara þessa leið — ég færi
frekar í viðskiptafræðina. Þó hefur
það sem betur fer áunnist að nú er
borgað eftir prófaldri þegar hann er
lengri en starfsaldur og þannig af-
numin bein refsing fyrir langskóla-
nám. Þetta er sennilega það eina
sem fékkst út úr síðustu samningum
og var fyrst og fremst réttlætismál,"
sagði Magnús Fjalldal.
Nú er tölvuöld að renna upp og
því mætti ef til vill ætla að hljóðið
væri annað í doktor í tölvufræð-
um. En svo var ekki. Snorri Agnars-
son varði sína doktorsritgerð í fyrra
um forritunarmál og forritasöfn við
Rensselaer Polytechnic Institute í
Bandaríkjunum og hefur síðan
starfað við háskólakennslu. „Ég fór
út í þetta fyrst og fremst af áhuga og
löngun til að stunda rannsóknir;
efnahagslegt gildi spilaði þar lítið
inn í. Það er út af fyrir sig rétt að
einkabransinn býður vel, en í því
sambandi er ekkert mun betra að
vera doktor — munurinn réttlætir
ekki þann tíma sem fór í doktorsnám-
ið. Launin hér í Háskólanum eru
afleit, fastakaupið er undir 40 þús-
undum króna og ég hef þegar tekið
þá ákvörðun að finna mér eitthvað
annað. Ég hygg að fastakaupið sé
meira en 100% hærra í einkabrans-
anum," sagði Snorri.
Sannarlega ekki hvetjandi hljóðið
í þessum doktorum, sem reyndar
starfa allir hjá hinu opinbera.
Reikna verður með því að einka-
framtakið fari betur með sína
doktora og í því sambandi ef til vill
einna best í greinum þar sem vaxt-
arbroddurinn er hvað mestur, eins
og á sviði tölvufræði, haffræði og
fiskeldis, auk þess sem fáir verða
beinlínis fátækir af því að doktorera
í hefðbundnum greinum á borð við
lögfræði, læknisfræði, verkfræði og
hagfræði.
Við ljúkum þessari stuttu saman-
tekt með tilvitnun í Benedikt Grön-
dal, sem í Dægradvöl 1953 sagði um
frænda sinn Olaf S. Gunnlaugsson
ritstjóra: „Ólafur dispúteraði fyrir
doktorsnafnbót í Löwen, og var ætl-
ast til, að ég gerði það líka, en ég
nennti því aldrei, ég var ekkert gef-
inn fyrir þess konar. Prófið, sem
Ólafur tók var eitthvert hið léleg-
asta, sem hugsast gat, einhver þýð-
ing úr Herodot, og hitt þar eftir."
20 HELGARPÓSTURINN
eftir Friðrik Þór Guðmundssonl