Helgarpósturinn - 24.07.1986, Blaðsíða 28

o
I andvöku
náttleysunnar
HP kannar áhrif
midnœtursólarinnar á sálarlíf
þeirra sem hennar njóta
. .en það kvöldar ekki meir;
náttleysa 02 andvaka í öllum
áttum“
HALLDÓRLAXNESS
• . Og í þessum svifum var sólris yfir Ár-
mannsfelli.
/ rauninni var það ekki líkt neinni sól; hitt
var trúlegra að einhvers konar logagylt blóð
gysi þar uppum slysagat á fjallinu. Það
þeyttist í allar áttir. Lángur maður hefði sem
hœgast getað stúngið fíngrunum á kaf í það
og látið það freyða einsog sápu útum greip-
ar sér. íþessu blóði hlaut að vera holt fyrir
syndugan mann að þvo sér.
Hann tók um báðar hendur henni sem
snöggvast, einsog maður í fuglabúð grípur
um tvo kjúklínga sem hann lángar að
kaupa. Þau geingu niðrá grœnan völlinn
gegnt Fögrubrekku til þess að horfa á eld-
inn, og settust niður án þess að skeyta þó
fötin þeirra blotnuðu af áfallinu. Loftið var
kalt og tœrt. Morguninn fetaði sig œ hœrra;
óskapnaðurinn yfir fjallinu var bráðum orð-
inn sól. Döggin fór að glitra. Eftir eina stund
mundi snjóhvít þoka lopast um allan skóg-
inn. Enn druknaði alt í skuggum þó ofbirta
væri til lofts...“
Þessa blæðandi miðnætursólarlýsingu er
að finna í Vefaranum mikla frá Kasmír eftir
Halldór Laxness (hvar annars staðar?) á
kveðjustund þeirra Steins Elliða og Diljár
úti í Þingvallahrauni.
„Hvað er svona merkilegt við þessa mið-
nætursól?" spurði svo heimsk kennslukona
af frönskum ættum á sama stað og stundu,
ferðafélögum sínum til aðhláturs en armæðu
fararstjóranum sem flýtti sér að kynna fyrir
henni túristaklisjurnar „The Land of Maybe“
og „The Land of the Midnight Sun“.
En hvaða áhrif skyldi það hafa á okkur
íslendinga að lifa til skiptis í margra mánaða
myrkri og fárra mánaða náttleysu, enda-
lausu birtuflæði? Svari ég fyrir sjálfa mig
þá verð ég alltaf jafn agndofa á hverju
sumri; berskjölduð. Misræmi skapast milli
efnis og anda, brjóstbirtan vex í merkjan-
legu hlutfalli við birtu dags, og þó aðallega
nætur, og ég fæ yfirþyrmandi bjartsýnisköst
sem líkamsleifar hafa ekki kraft til að fylgja
eftir að afloknum vetri. Líkamann skortir
úthald til að halda í við framkvæmda- og
sköpunargleði andans. Fram að sumarsól-
stöðum þarf ég iðulega að berjast við
ögrandi náttúruna með grátstafinn einan að
vopni í náttleysunni. Svo kemst ég yfirleitt í
jafnvægi. . .
Ég hafði samband við nokkra einstakl-
inga, eins og til að leita staðfestingar á því
að ég sé nú ekkert „óeðlileg" að þessu íeyti,
að birtan geri mann bara léttgeggjaðan. Én
sitt sýndist nú hverjum. . .
GUNNAR GUNNARSSON
BLAÐAMAÐUR:
BIRTAN FYLLIR MIG KVÍÐA
„Sumarið er árstíð sem maður fagnar þar
sem veröldin verður öll fallegri, bjartari og
hlýrri, mér finnst ég hafa aukið starfsþrek
og vinnudagurinn lengist; en með hækkandi
sól fyllist ég jafnframt kvíða vegna þess að
bannsett birtan rænir mig svefni. Kannski er
það vegna þess að þessi aukni kraftur veld-
ur því að manni finnst einhvern veginn að
starfsdeginum Ijúki aldrei, það vanti hvíldar-
tíma hinna myrku vetrarnátta. í maí og júní
sef ég ekki nema fjóra tíma á sólarhring og
sef þá frekar létt. Þetta svefnleysi ruglar mig
dálítið í ríminu. Ég er óvanur því, verð allur
sljórri og hugarástandið stemmir ekki við
þann kraft sem í líkamanum býr.
Síðan þarf maður að sofa dálítið rækilega
einu sinni eða tvisvar á þessu tímabili. Þá
sefur maður í átta tíma eða lengur og þá
ruglast aftur þessi (víta)hringur. Ég tilheyri
þeim hópi sem vinnur innan dyra allan árs-
ins hring og yfir hásumarið langar mig til að
kasta öllu frá mér: vinna úti í náttúrunni
líkamlega vinnu, eða bara skemmta mér,
fara á hestbak. Stundum finnst mér eins og
öll þessi orka sem sólin og birtan hlaða mig
með hverfi einhvern veginn út í buskann,
mér verði ekki nóg úr verki.
Ég er þó ekki frá því að birtan auki manni
andagift, allar þessar vökustundir nýtast
manni á einhvern máta. Maður spekúlerar
og les og tekur niður nótur, en vinnur samt
engin stórafrek. Maður er lengi að hlaða
batteríið sem vonandi nýtist manni svo yfir
veturinn. Sumarið hér er svo stutt. Þá fyllist
loftið gróðurangan, náttúran hellist yfir
mann í stórum skammti skamma hríð, en
svo líða níu mánuðir nánast í kulda og
frosti. Á þeim tíma tekst manni að gleyma
því hvernig þetta sumar er.
Svo eru ótal hiutir sem bíða þess að verða
hrundið í framkvæmd yfir sumarið. Þá þarf
að dytta að svo mörgu. Á sumrin ætlar
maður að taka bílinn í gegn, húsið, og
sjálfan sig, allt á að gerast á þessum tíma.
Svo sér maður eftir hverjum einasta degi
sem maður getur ekki verið svolítið úti við.
Nennir í rauninni ekki að gera neitt af því
sem stendur á verkefnaskránni og er svo
með samviskubit yfir því hvernig stundirnar
líða í hálfgildings iðjuleysi. Eiginlega ætti að
banna atvinnu á íslandi yfir sumarið.
Við krabbarnir, sem eigum það til að
skríða inn í okkur, erum líka sérkennilega
stemmd andlega vegna þess að í birtunni
finnst okkur að að okkur sé beint stórum
yfirheyrslulampa, við erum fyrir allra
augum dag eftir dag og nótt eftir nótt. Það
er eiginlega of mikið. Þótt okkur líði vel í
hlýjunni þá viljum við helst vera í myrkri.
Mér líður eiginlega vel í myrkrinu á veturna
þó að það sé oft kalt. Þá skrúfar maður bara
upp í ofninum og dormar."
GUÐRÚN TRYGGVADÓTTIR
MYNDLISTARKONA:
ÍSLENSK SUMUR ERU
ÚTÚRSPEISUÐ!
„Ég var einmitt að mála til klukkan sex í
morgun. Þetta er helvítis vinna, stundum
heldur maður að þetta komi bara að sjálfu
sér þegar maður hefur séð myndina fyrir sér.
En það bara gerist ekki. Ég var fyrir norðan
í hálfan mánuð um daginn og það var alveg
yndislegt. Ég komst í jafnvægi sem ég hélt
að ég væri búin að gleyma. En svo er
maður bara náttúrubarn í rauninni.
Ég get helst ekki farið að sofa á sumrin,
og fer ekkert að sofa fyrir en fram undir
morgun. Það er svo yndislegt að vera vak-
andi. Ég er frjáls að því hvenær ég vinn. Og
ég vakna hvort eð er aldrei fyrr en á há-
degi. Á veturna fer ég að sofa um þrjú,
fjögur leytið. Ég hef margoft reynt að breyta
því en það þýðir ekkert. Ef ég fer á fætur á
morgnana er ég eins og svefngengill, get
hvorki aðhafst neitt né hugsað. Þetta fer líka
eftir því hvenær sólarhringsins fólk er fætt.
Ég er fædd tíu mínútur yfir tíu um kvöld og
það er minn tími. Á kvöldin verð ég m.a.s.
rjóð í kinnum, það Iifnar yfir mér allri.
Því vinn ég mest á kvöldin og næturnar
og í sumar hefur mér unnist mjög vel á
nóttunni. Þá er svo gott næði. Það voru
mikil viðbrigði fyrir mig að koma aftur
heim frá útlöndum í næturbirtuna eftir að
hafa búið lengi erlendis, ég fæ svo mikið
kikk. Ég upplifði þetta fyrst í fyrra og gekk í
gegnum alls konar sálrænar breytingar. Ég
var glöð yfir að vera komin heim aftur og
íslensk sumur eru ekkert eðlileg! Þau eru
alveg útúrspeisuð! Það eru tímabil sem fólk
Gunnar
28 HELGARPÓSTURINN