Helgarpósturinn - 25.09.1986, Blaðsíða 33

REYKJAVIKl
26.SEPTEMBER — 4.0KTÓBER1986|
Sinfóníuhljómsveit íslands, stjórn-
andi Páll P. Pálsson. Verk eftir Abra-
hamsen, Kalevi Aho og John
Speight.
Norrœna húsiö kl. 17.00
Elektrónísk tónlist. Verk eftir En-
ström, Persen/Rudi, Romanowsky,
Sermilá og Þorstein Hauksson.
Sunnudagur 28. sept.
Bústaðakirkja kl. 20.30
Sönghópurinn Electronic Phoenix
flytur verk eftir ýmsa höfunda, þ.á
m. Norðmanninn Kolberg. Þetta er
mjög virtur sönghópur sem notar
raftækni til að breyta hljóðum.
Mánudagur 29. sept.
Norrœna húsið kl. 17.00
Flutt verða ný færeysk verk eftir
Rasmussen, Pauli í Sandagerði og
Bj. Restorff.
Langholtskirkja kl. 20.30
Kórtónlist: Hamrahiíðarkórinn,
Langholtskirkjukórinn og Hljóm-
eyki flytja verk eftir Lorentzen,
Jennefelt, Rautavaara og Werle.
Priðjudagur 30. sept.
Kjarvalsstaðir kl. 20.30
Kammersveit Reykjavíkur og
Musica Nova ásamt einsöngvurun-
um Ilona Maros, Maria Höglind og
Anssi Karttunen flytja verk eftir
Sandström, Lindberg, Nilsson og
Mellnás. Stjórnandi Miklos Maros.
Tekið skal fram að dagskráin gæti
hugsanlega breyst eitthvað en nán-
ari upplýsingar veita Tónverk sf., í
síma 17765 og Tónskáldafélag ís-
lands í síma 24972.
-JS
Purpuraliturinn kemur út á íslensku:
„Spannar allt til-
f inningalitróf id“
Kvikmyndin The Color Purple,
Purpuraliturinn, gengur nú fyrir
fullu húsi í Austurbœjarbíói enda
hefur hún farið mikla sigurför víða
um heim. Og þá ekki síður bók
bandarísku skáldkonunnar Alice
Walker sem leikstjórinn Steven
Spielberg byggir myndina á. Alice
Walker, sem hefur verið mjög virk
bœði í kvennahreyfingunni og sam-
tökum svertingja vestanhafs, var
búin að skrifa lengi og þá aðallega
Ijóð áður en hún sendi frá sér þessa
bók 1982. Ári síðar hreppti hún hin
virtu PuMizer-bókmenntaverðlaun
og einnig The National Book Award.
Nú hefur Ólöf Eldjárn snarað The
Color Purpleyfír á íslensku og kem-
ur þýðingin út hjá Forlaginu innan
skamms, bœði innbundin og í kilju.
HP bað Ólöfu að greina frá inntaki
þessarar vinsœlu bókar, þeim
vandamálum sem hún stóð frammi
fyrir við það að koma henni yfir á ís-
lensku, svo og að bera lítillega sam-
an bók og mynd.
„Bókin er í rauninni ævisaga
blökkukonu í Suðurríkjum Banda-
ríkjanna sem er fædd undir alda-
mótin," sagði Ólöf. „Síðan koma
fjöldamargar aðrar persónur við
sögu, aðallega þó systir hennar, og
konan sem er ástkona mannsins
sem hún er látin giftast. Úr þessu
stóra galleríi persóna sem fram eru
leiddar eru þær eftirminnilegustu
allar konur.
Bókin er meira og minna skrifuð
á bréfaformi. Allur fyrri hluti henn-
ar er bréf aðalpersónunnar Celie til
guðs vegna þess að faðir hennar,
eða sá maður sem hún telur föður
sinn, hefur bannað henni að segja
nokkrum frá því sem hendir hana
og því bregður hún á þetta ráð. Síð-
an þróast þetta smám saman út í
það að hún fer að skrifa bréf til syst-
ur sinnar sem jafnframt svarar
henni.“
— Kanntu einhverjar skýringar á
þessum feiknarlegu vinsœldum
bókarinnar?
„Þær hljóta að einhverju leyti að
stafa af breiðri lífssýn höfundar, og
því að hún tekur málstað hinna
undirokuðu. Bókin fjallar eiginlega
um allt er máli skiptir í tilverunni: líf
og dauða, gleði, sorg, hún spannar
allt litróf mannlegra tilfinninga.
Þetta er virkilega mannbætandi
bók sem allir ættu að lesa.“
— Hvernig finnst þér Spielberg
hafa tekist til að gera mynd eftir
bókinni?
„Það hefur áreiðanlega verið erf-
itt að búa til kvikmyndahandritið þó
ekki væri nema bara vegna bréfa-
formsins sem bókin er skrifuð á. Því
er myndin allt annar hlutur en bók-
in. Myndin er í sjálfu sér ágæt og ég
er sérstaklega mjög ánægð með
leikkonurnar í henni. Mér finnst
hún þó glansmynd miðað við bók-
ina, hins vegar er mjög fátt í mynd-
inni sem ekki er hægt að finna
grunn í bókinni.
Aftur á móti sleppir Steven Spiel-
berg ansi mörgu og hann skautar
léttilega yfir það sem ef til vill
myndi valda of mikilli hneykslan, og
jafnframt því sem gæti reynst of
átakanlegt. Hins vegar ber á það að
líta að þessi mynd var upphaflega
fjögurra klukkutíma löng frá Spiel-
bergs hálfu, en var skorin niður í tvo
og hálfan tíma að kröfu dreifenda
myndarinnar um heimsbyggðina.
Hann sleppir semsé mörgu og
bætir auk þess inn hlutum sem ég er
síður en svo sátt við. Þótt allt sem
gerist í myndinni eigi sér meira og
minna stoð í bókinni orkar túlkun
Spielbergs oft tvímælis.
Ég hafði þó þrátt fyrir allt mjög
gaman af að sjá myndina þótt glans-
mynd sé og hvorki gleði bókarinnar
né sorg komist almennilega til skila
vegna úrfellinganna."
— Hvaða vandamálum stóðstu
frammi fyrir þegar þú afréðst að
þýða bókina?

„Purpuraliturinn fjallar
eiginlega um allt sem
máli skiptir í tilverunni:
l(f og dauða, gleði og
sorg. Þetta er virkilega
mannbaetandi bók
sem allir ættu að
lesa," segir Ólöf
Eldjárn.
„Já, þetta var ekki beinlínis auð-
veldasta verkefni sem ég hef tekið
að mér. Bókin er skrifuð á mállýsku
sem ég veit ekki betur en sé töluð
enn upp til sveita í Suðurríkjum
Bandaríkjanna, samt þannig að hún
er öllum skiljanleg. Vera kann að
Alice Walker hafi eitthvað lagað
mállýskuna til. Hún er afskaplega
lík því sem kallað er negramál eða
svört enska á þann hátt að sleppt er
ýmsu sem er í raun óþarfi merking-
arlega eins og þriðju persónu s-i.
Nútíð og þátíð sér maður frekar á
samhenginu heldur en á orðmynd-
inni sjálfri.
Það sem ég þurfti því fyrst og síð-
ast að gera mér grein fyrir var það
hvernig ég ætti að taka á þessari
mállýsku því auðvitað er ekkert
samsvarandi til í íslensku. Mér varð
fljótlega ljóst að ekki kom til greina
að fara að búa til eitthvert tungumál
sem enginn hefur talað hér á landi.
Það yrði bara tilgerðarlegt auk þess
sem þessari mállýsku væri enginn
greiði gerður með því að þýða
hana yfir á eitthvað sem verkar sem
afbakað mál. Því brá ég á það ráð að
þýða þetta bara yfir á venjulegt tal-
mál, þó með þeim tilfærslum að
reyna dálítið að draga saman orð og
t.d. að sleppa fornöfnum. Og ég held
að það verki ekkert mjög illa.
Þar við bætist að Alice Walker
hefur fyrst og fremst fengist við
Ijóðagerð og það er mjög mikil Ijóð-
ræna í Purpuralitnum. Ég hef pínu-
lítið reynt að sigla eftir því. En mál
bókarinnar í heild er mjög snubbótt,
klippt og skorið, og því þurfti ég líka
að taka mið af, mjög stuttum setn-
ingum, sem ganga ágætlega yfir á
íslensku."
— Gastu haft einhverja hliðsjón af
öðrum þýðingum?
„Ég gat haft nokkra hliðsjón af
þeirri dönsku varðandi merkingu
orða sem ég hafði aldrei séð áður.
En danska þýðingin er bara „lige ud
af landevejen", varla er borið við að
snara orðaleikjum heldur eru þeir
látnir fljóta með á ensku. Norðmenn
tóku aftur á móti þann pól í hæðina
að þýða bókina yfir á einhverja af-
dalamállýsku og ég get ekki ímynd-
að mér að það hafi tekist vel,“ segir
Ólöf Eldjárn.
Og þá geta aðdáendur myndar-
innar The Color Purple farið að
hlakka til útkomu þýðingar Ólafar,
en það verður eftir um það bil hálf-
an mánuð.
-JS
LEIKMST
Svipmyndir frá aldamótum
Leikfélag Reykjavíkur: Upp með teppið Sól-
mundur eftir Guðrúnu Asmundsdóttur.
Bundið mál eftir Karl Ágúst Úlfsson.
Leikstjóri: Guðrún Ásmundsdóttir.
Leikmynd og búningar: Guðrún Erla
Geirsdóttir.
Tónlistarstjórn: Jóhann G. Jóhannsson.
Lýsing: Daníel Williamsson.
Leikendur: Guðmundur Ólafsson, Bríet
Héðinsdóttir, Guðmundur Pálsson, Ragn-
heiður Elfa Arnardóttir, Gísli Halldórsson,
Soffía Jakobsdóttir, Aðalsteinn Bergdal,
Jakob Pór Einarsson, Helgi Björnsson,
Hanna María Karlsdóttir, Guðbjörg
Thoroddsen, Margrét Ólafsdóttir, Harald G.
Haralds, Steindór Hjörleifsson, Pía
Nóadóttir, Porsteinn Guðmundsson,
Sigurður Guðmundsson.
Á þessu leikári fagnar Leikfélag Reykjavík-
ur 90 ára afmæli og er það við hæfi að því sé
fagnað með því að búa til sýningu sem sækir
efnivið sinn til fortíðar leikfélagsins. Þetta
verk hefur Guðrún Ásmundsdóttir tekið að
sér og ferst henni það um sumt vel úr hendi
en um annað miður. Mér sýnist Guðrún hafa
ætlað sér tvennt, annarsvegar að rifja upp á
sviðinu nokkur brot úr sögu leikfélagsins og
hinsvegar að bregða upp svipmyndum frá
sýningum á fyrstu árum þess.
Hið fyrra tekst henni ágætlega. Fróðleik úr
fundargerðabókum frá árdögum félagsins er
haganlega fyrir komið svo og margvíslegum
upplýsingum um upphaf félagsins og
hússins.
Er það athyglisvert að það eru eiginlega
iðnaðarmennirnir sem reistu húsið af mikl-
um myndarskap sem hafa forgöngu um að
leiða saman það fólk í bænum sem eitthvað
hafði fengist við leiklist.
Við sögu koma nafnþekktar persónur svo
sem þær Stefanía Guðmundsdóttir og Gunn-
þórunn Halldórsdóttir, lndriði Einarsson,
Einar Kvaran, Kristján Þorgrímsson, Helgi
Helgason og fleiri. I samskiptum þessa fólks
er leitast við að sýna starfsemi þess í bliðu og
stríðu, ágreining og deilur, ríg og samkeppni.
Má ætla að höfundur þurfi ekki að sækja
langt fyrirmyndir sínar þó stuðst sé við sögu-
legar heimildir. Reyndar verða sum þessi
atriði svolítið snubbótt og hætt við að þeir
sem ekki þekkja neitt til sögu leikfélagsins á
þessum árum átti sig ekki alltaf til fulls á því
hvað er á seyði.
Einna best heppnað er þó aðal tengiefni
sýningarinnar, sagan af þeim skötuhjúum
Sólmundi og Guðrúnu. Sólmundur er eins-
konar reddari fyrir félagið, en Guðrún flæk-
ist þangað inn og endar sem saumakona.
Þau Bríet Héðinsdóttir og Guðmundur Ólafs-
son eru hreint yndisleg í þessum hlutverk-
um. Sýningin væri harla máttlaus og litlaus
án þeirra.
Hinn þáttur sýningarinnar, atriði úr sýn-
ingum frá því í gamla daga, gengur ekki eins
vel upp. Höfundi er um að kenna að þessi
atriði eru of löng, sérstaklega hið fyrsta. Það
er úr leikriti sem heitir ævintýri úr Rósen-
borgargarði og er hefðbundinn farsi. Það
atriði verður beinlínis leiðinlegt þegar á líð-
ur. Hin atriðin eru ekki eins mikið of löng, en
of löng samt. Hitt er svo á ábyrgð leikstjóra
hvernig hann lætur leika þessi sýnishorn.
Meiningin er væntanlega að sýna leikhús-
gestum mynd af því hvernig leikið var um
aldamótin. Það er vissulega vitað að þá var
yfirleitt leikið af meiri ýkjum í látbragði en
nú tíðkast og eru gamlar kvikmyndir til vitn-
is um það. Hinsvegar er ég ekki viss um að
þessar ýkjur hafi verið svo miklar að verki á
fólk sem hreinn afkáraskapur í dag. Hefði
leikstjóri átt að gæta meira hófs í ýkjum sín-
um, því óþarfi er að gefa undir fótinn með
það að hinir horfnu listamenn hafi verið
hreinir kjánar. Ég er viss um að þetta var
ekki ætlun leikstjórans en svona kemur
þetta samt út, a.m.k. gagnvart mér. Annað
sem vitað er um leikmáta þessa tíma er að þá
tíðkaðist mikið svokallaður primadonnuleik-
ur, þ.e.a.s. ein stjarna er í leikritinu en aðrir
leika meira og minna til þess að gera hana
sem glæstasta, en mun minna lagt upp úr
samstilltum leik og heildarsvip sýningar.
Þessum þætti finnst mér leikstjórinn ekki
koma til skila eins og vert væri.
Nú ætla ég svo sem ekki að fara að hafa
skoðun á því hvernig þessi sýning ætti að
vera öðruvísi en hún er, en mér sýnist að
affarasælla hefði verið að hafa sýnishornin
fleiri og mun styttri eða þá að byggja verkið
utan um sýningu á einu leikriti.
eftir Gunnlaug Ástgeirsson
Leikendur gera margt vel í þessari sýn-
ingu. Ég hef áður minnst á kostaleik þeirra
Bríetar og Guðmundar. Guðmundur Pálsson
býr til skemmtilega mynd af iðnaðarmannin-
um Guðbirni. Þeir Aðalsteinn Bergdal og
Jakob Þór Einarsson leika mörg smá hlut-
verk ágætlega auk þess sem þeir syngja
mjög vel. Ragnheiður Elfa Arnardóttir gerir
virðulega og glæsilega persónu úr Stefaníu
Guðmundsdóttur, en ekki finnst mér Soffía
Jakobsdóttir gera sér eins góðan mat úr
Gunnþórunni Halldórsdóttur og efni standa
til. Þær Hanna María Karlsdóttir og Guð-
björg Thoroddsen vinna vel úr nokkrum
smáum hlutverkum. Einnig má nefna Harald
G. Haralds, Margréti Ólafsdóttur að
ógleymdum þeim Gísla Halldórssyni og
Steindór Hjörleifssyni sem eru traustir í sín-
um hlutverkum.
Um tónlistarhlið sýningarinnar sér Jóhann
G. Jóhannsson og er sú vinna öll hin vandað-
asta.
Leikurinn gerist allur á sviðinu í Iðnó og er
það nýtt ágætlega, en búningarnir eru vand-
aðir og falla vel að sýningunni og setja svip-
mót aldamótanna á verkið.
Þessi minningarsýning hefur því tekist
misjafnlega eins og gengur, margt er vel unn-
ið af einstökum atriðum en heildin nær ekki
alvegsaman. Allt um það er rétt að óska leik-
félaginu til hamingju með afmælið og óska
því langra lífdaga þó það yfirgefi senn gamla
Iðnó.
HELGARPÓSTURINN 33