Helgarpósturinn - 25.09.1986, Blaðsíða 32

Norrænir tónlistardagar
í Norræna húsinu
Nú er loks komiö aö þeim mikla
menningarviöburöi aö opnuö veröi
stór og vönduö sýning á verkum
norska málarans Edvards Munchs í
Norræna húsinu, en aö henni hefur
veriö unniö í hálft annaö ár. Hún
veröur opnuö á laugardaginn 27.
sept. kl. 15 og stendur yfir til 2. nóv-
ember. Á sýningunni veröur til sölu
ítarleg sýningarskrá þar sem fjallaö
er um lífMunchs og list. Þar er m.a.
grein um sjálfsmyndir Munchs frá
þessari öld eftir Uwe Schneede og
grein eftir Arne Eggum, forstööu-
mann Munch-safnsins í Osló, um
sjálfsœvisögulegu myndrööina,
Græna herbergið. Þá mun Eggum
halda fyrirlestur um Munch í
Norrœna húsinu nk. sunnudag kl.
17.00
í hinni svonefndu St. Cloud-
stefnuyfirlýsingu skrifar Edvard
Munch, sennilega um 1889: ,,Það
ætti ekki lengur að mála innanhúss-
myndir, fólk sem les og konur sem
prjóna. Það eiga að vera lifandi
manneskjur sem anda og finna til,
þjást og elska." Þannig setti hann sér
sem markmið í listinni að setja hið
mannlega, sjálfa lífsvitundina, efst.
Ef til vill hefur enginn annar lista-
maður þróað jafn sérstætt eigið
táknmál út frá þungbærri lífsreynslu
sinni. Hann „kristallar" þessa lífs-
reynslu í myndum sem túlka kjarn-
ann í dýpstu tilfinningareynslu
mannsins.
Það, að líta á opinberun eigin lífs
sem lífsnauðsyn, boðaði nokkuð
nýtt, expressjónismann í skilningi
Munchs, ákaflega persónulega list,
sem varðveitir eitthvað uppruna-
legt og frumstætt. Þessi sálfshyggja
Munchs á sér m.a. hliðstæðu í skáld-
skap Henriks Ibsens og Augusts
Strindbergs.
Ein frægasta myndröð Edvards
Munchs, hin svonefnda Lífsbrík
(Livsfris), var hugsuð sem röð
mynda með efni úr sálarlífi manns-
ins, sem tengdust fyrst og fremst ást
og dauða, eins og aðalverkin Kross,
Ótti, Óp, Blóösuga, Madonna, Af-
brýöi og Dauöinn á sjúkrastofunni.
Þau túlka öll mjög bölsýna afstöðu
og eru máluð með samþjöppuðu
expressjónísku myndmáli. Munch
hefur sjálfur lýst reynslunni sem bjó
að baki myndarinnar Ópiö:
,,Ég gekk kvöld eitt út eftir vegi —
öörum megin lá þorpiö og fjöröur-
inn fyrir neöan mig. Eg var þreyttur
og sjúkur — ég stóö og horföi út yfir
fjöröinn — sólin settist — skýin lituö-
ust rauö — eins og blóö — ég fann
eins og óp gegnum náttúruna —-
mér fannst ég heyra óp. — Eg mál-
aöi þessa mynd — málaöi skýin eins
og raunveru/egt blóö. Litirnir
œptu —
Að sögn Knut 0degárd, forstjóra
Norræna hússins, var við myndval
sýningarinnar höfð mikil hliðsjón af
aðalstraumum í myndlist dagsins í
dag, hinni djörfu ,,grófu“ og frjáls-
legu tjáningu tilfinninganna í nýrri
málaralist. Munch-sýningin verður
opin daglega frá 14—19. -JS
Dagana 26. september til 4. októ-
ber standa yfir Norrænir tónlistar-
dagar í Reykjavík. Hér er um aö
rœöa einhvern þéttasta og athyglis-
veröasta tónlistarflutning sem um
getur í borginni, aö Listahátíö ekki
undanskilinni, fjölbreytilegt og oft
býsna nýstárlegt tónleikahald upp á
dag hvern sem á þriöja hundraö
tónlistarmenn frá öllum Noröur-
löndunum taka þátt t.
Norrœnir tónlistardagar voru
fyrst haldnir fyrir tæpum hundrað
árum, í Kaupmannahöfn 1888, en
voru ekki haldnir reglulega framan
af. Nú eru þeir haldnir á tveggja ára
fresti á Norðurlöndunum til skiptis
og eru því hér á ferðinni tíunda
hvert ár. íslendingar tóku fyrst þátt
í þessari starfsemi 1959 og nú í ár
verða Færeyingar með í fyrsta sinn.
Samnorræn dómnefnd velur úr
miklum fjölda verka til flutnings
hverju sinni, en við valið er ekki tek-
ið mið af höfðatölu og því eru allar
norðurlandaþjóðirnar jafn réttháar
í þessu samstarfi.
Tónlistarflutningurinn hverju
sinni er að langmestu leyti borinn
uppi af gestaþjóðinni og því eru
norrænu tónlistardagarnir óskap-
lega krefjandi fyrir innlenda flytj-
endur, mikil vinna hellist skyndi-
lega yfir þá.
Að sögn Þorkels Sigurbjörnssonar
tónskálds sem hefur starfað að und-
irbúningi tónlistardaganna hafa Is-
lendingar oft barmað sér á þessum
vettvangi sökum smæðar sinnr. ,,En
það hefur komið í ljós að við getum
allt sem við kærum okkur um. Og
hinar þjóðirnar hafa alltaf tekið
þessum umkvörtunum með hæfi-
legri vantrú," sagði hann í samtali
við HP.
Dagskrá Norrœnu músíkdaganna
verður sem hér segir fram á þriðju-
dag:
Laugardagur 27. sept.
Háskólabíó kl. 14.30.
KVIKMYNDIR
Enn af
löggulífi L.A.
Bíóhúsiö: To Live and Die in L.A. (A fullri
ferö t L.A.) ★★★
Bandarísk. Árgerö 1985.
Framleiöandi: Irving H. Levin.
Leikstjórn: William Friedkin.
Handrit: William Friedkin, Gerald
Petievich.
Kvikmyndun: Robby Muller.
Tónlist: Wang Chung.
Aöalhlutverk: William L. Petersen, Willem
Dafoe, John Pankow, Debra Feuer, John
Turtorro, Dean Stockwell, Robert Downey
o.fl.
Það er alltaf jafn ánægjulegt, þegar nafn
leikstjórans góðkunna William Friedkin rek-
ur á fjörur hérlendra kvikmyndaunnenda.
Eins og flestum mun kunnugt hefur hann að
miklu leyti sérhæft sig í gerð vandaðra og
þjóðfélagsgagnrýninna lögreglumynda, sem
um margt sækja fyrirmynd til hinna s.k.
,,film-noir“ fjórða og fimmta áratugarins.
Þekktustu verk Friedkins til þessa eru The
French Connection, en fyrir hana hreppti
hann leikstjórnarverðlaunin á óskarshátíð-
inni 1972, og svo að sjálfsögðu The Exorcist,
sem að öðru jöfnu er talin í hópi margslungn-
ari hrollvekja kvikmyndasögunnar.
To Live andDie in L.A. fjallar um leyniþjón-
ustumanninn Richard Chance (William L.
Petersen), sem vinnur að því að upplýsa mál
afkastamikils og með eindæmum harðsvír-
aðs peningafalsara. Þegar góðvinur hans og
náinn samstarfsmaður í fjölda ára finnst
myrtur einn góðviðrisdaginn, sver hann
þess dýran eið að neyta allra tiltækra bragða
til að hafa hendur í hári ódæðismannanna, og
skiptir í því tilliti engu, hvort þær aðferðir er
hann hyggst notast við í baráttunni geti í raun
tæpast talist öllu móralskri eða siðavandaðri
en þær, er téðir lögbrjótar og misindismenn
nota við framangreinda iðju sína.
Helsta aðalsmerki leikstjórnar Friedkins
er hin með eindæmum raunsæja og mark-
vissa persónusköpun, er jafnan þykir ein-
kenna flest verka hans, ásamt því hversu ein-
staklega meðvitaður hann er um áhrifamátt
myndmáls miðilsins, því myndskyn hans
virðist að öllu jöfnu nánast óbrigðult, hvert
svo sem viðfangsefni hans er hverju sinni. To
Live and Die in L.A. er engin undantekning
hvað þetta varðar.
Lofsvert
klúöur
Stjörnubíó: A Fine Mess (Algjört klúöur)
★★
Bandarísk. Árgerö 1986.
Framleiöandi: Tony Adams.
Leikstjórn/handrit: Blake Edwards.
Tónlist: Henri Mancini.
Aöalhlutverk: Ted Danson, Howie Mander,
Richard Mulligan, Stuart Margolin, Paul
Sorvino, Jennifer Edwards, Maria Conchita
Alonso o.fl.
Blake Edwards er flestum að góðu einu
kunnur sem kvikmyndaleikstjóri. Hann háði
frumraun sína sem slíkur fyrir einum þrjátíu
árum með Bring Your Smile Along (1955) og
hefur síðan oftar en ekki glatt lund unnenda
kvikmynda sinna með gullkornum á borð
við Operation Petticoat (1959), Days of Wine
and Roses (1962), A Shot in the Dark (1964)
að ógleymdum kvikmyndunum um bleika
pardusinn. Þó svo að Edwards hafi komið
víða við á löngum ferli, þá verður hans þó
um ókomna framtíð fyrst og fremst minnst
fyrir hina óforbetranlegu gleðileiki sína og
farsa, sem að öðru ólöstuðu hafa alla tíð þótt
sérgrein hans. A Fine Mess er hreinræktaður
Edwards-farsi, og sem slíkur ómótstæðilega
trúr uppruna sínum, hvers rætur liggja langt
aftur, eða í síðasta gullaldarskeiði Holly-
wood-farsans á fimmta og sjötta áratugnum.
Líkt og í myndum manna á borð við Eddie
Cantor, Jerry Lewis, Stan Laurel og Oliver
Hardy, að ógleymdum sjálfum Marx-bræðr-
um (sem okkur veláminnst gefst að líta á skjá
sjónvarpsins nú um helgina), þá byggir þessi
mynd Edwards tilverurétt sinn á þeirri sjálf-
sögðu fullyrðingu hins klassíska Hollywood-
farsa, að allt sé í heiminum hverfult og af
þeirri einföldu ástæðu sé heimsmynd hans
svo sjúklega rangsnúin og fáránleg sem raun
ber vitni. I heimi farsans ríkir hin fullkomna
anarkía og þar getur í raun allt skeð. Líkt og
lífið sjálft utan veggja kvikmyndahússins er
heimsmynd farsans sífelldum breytingum
undirorpin. Þar er ekki hægt að ganga að
neinu sem vísu. Þar eru öll lögmál heilbrigðr-
ar skynsemi brotin á bak aftur og tilveran oft
á tíðum svo rangsnúin og ófyrirsjáanleg að
við áhorfendur komumst engan veginn hjá
því að gera samanburð á okkar eigin veru-
leika og þeirri öfugsnúnu heimsmynd, er
hrjáir og þjakar þessar ógæfusömu persónur
á hvíta tjaldinu. I fáránleikanum spilar fars-
inn m.ö.o. á okkar eigin ómeðvitaða óró-
leika og óvissu gagnvart þeim þjóðfélagslega
raunveruleika er um síðir bíður okkar utan
veggja kvikmyndahússins.
A Fine Mess getur státað af nokkrum af
skæðari gamanleikurum Hollywood í dag,
og ber þar að sjálfsögðu hæst þá Richard
Mulligan (úr Soap, eða Löðri) og Ted Danson
(barþjóninn elskulega í Staupasteini). Kvik-
myndin fjallar um vinina Spence (Ted Dan-
son) og Dennis (Howie Mander), sem fyrir
slysni komast að því, að mafíuforinginn Tony
Pazzo hyggst sprengja veðbanka kappreiða-
brautar nokkurrar, með því að dópa kerfis-
bundið upp þau hross, sem engum heilvita
manni dettur í hug að veðja fjármunum sín-
um á undir venjulegum kringumstæðum.
Þegar aðstoðarmenn Pazzos, þeir Turnip
(Richard Mulligan) og Binky (Stuart Margol-
in) verða varir við að þeir eru ekki lengur
einir um hituna, upphefst hinn klassíski elt-
ingaleikur Hollywood-farsans, sem síðan
varir að meira eða minna leyti út alla mynd-
ina, með öllum þeim varíasjónum og sjúk-
legu tilbrigðum, sem jafnvel hinum reyndari
meisturum hefðarinnar hefði sannarlega
þótt akkur í að geta státað af í myndum sín-
um.
A Fine Mess er sem sagt prýðisgóður farsi,
og í alla staði hin ágætasta skemmtun öllum
þeim, er á annað borð hafa gaman af hinum
léttu schizofrenu rangtúlkunum Hollywood-
farsans á eðli og eiginleikum mannlegs
breyskleika.
Hvorki fugl
né fiskur
Regnboginn: Rad (BMX meistararnir) ★
Bandarísk. Árgerö 1986.
Framleiöandi: Robert L. Levy.
Leikstjórn: Hal Needham.
Handrit: Sam Bernard, Geoffrey Edwards.
Tónlist: James Di Pasquale.
Aöalhlutverk: Bill Allen, Lori Loughlin,
Ray Walston, Jack Weston, Bart Conner,
Talia Shire o.fl.
Enn gefst okkur að berja augum nýja út-
gáfu goðsagnarinnar um mikilfengleik
ameríska draumsins úr innrætingar- og áróð-
ursmálaráðuneyti bandarískra kvikmynda-
framleiðenda. Eins og best sést á vöruteg-
undum þeim og skrásettu vörumerkjum, er
hæst ber í auglýsingaflóði þessarar mætu
afurðar þeirra Levys og Needhams, þá er það
yngsta kynslóðin, sem myndinni er fyrst og
fremst ætlað að höfða til. Enda hafa neyt-
endakannanir síðari ára sterklega gefið til
kynna, að þessi neytendahópur sé að verða
einn sá kaupsterkasti á hinum almenna
markaði ofneyslusamfélagsins.
BMX meistararnir er dæmigerð fyrir það
hlutverk, sem bandarískum kvikmyndaiðn-
aði er í sífellt auknum mæli ætlað í fjármála-
heiminum þar vestra. Hlutverk kvikmyndar-
innar er sem sé núorðið ekki einvörðungu að
sjá hinum almenna borgara samfélagsins
fyrir þeirri dægrastyttingu og þeim veru-
leikaflótta er hann virðist af einhverjum
ástæðum hafa svo óslökkvandi þörf fyrir í
gráma hversdagslífsins (þó svo að það eitt
ætti í sjálfu sér að nægja til að selja þessa
nánar tilteknu vörutegund). í þess stað hefur
auglýsingaiðnaðurinn og framleiðendur
ýmiskonar annarra vörutegunda fyrir löngu
komið auga á þá gróðavænlegu leið, að með
smá aukafjárfestingu í kvikmyndaiðnaðin-
um geta þeir í raun slegið tvær flugur í einu
höggi: Þ.e. haft dágóðar tekjur af þeim kvik-
myndum er seljast vel, og ekki síst tekið þátt
í mótun nýrra trenda, tíðaranda, eða al-
mennra viðhorfa og væntinga þeirra neyt-
enda, sem annars eru helsti markhópur
þeirra vörutegunda, sem þeir hafa að öðru
leyti sérhæft sig í að framleiða.
Sem kvikmynd er BMX meistararnir eigin-
lega hvorki fugl né fiskur. Söguþráður
hennar er svo margþvældur í lágkúru sinni,
að einu raunréttu viðbrögðin, sem henni
tekst að vekja með áhorfendum, sem á ann-
að borð geta talist komnir til nokkurs vits og
þeim mun fleiri ára, eru einlægur leiði og von-
brigði yfir því, að hápunktar hennar skyldu
enganveginn samsvara þeim fyrirheitum, er
gefin voru í stórkostleik auglýsingaplakats-
ins.
32 HELGARPÓSTURINN