Helgarpósturinn - 14.05.1987, Qupperneq 30

INNLEND YFIRSYN
Um næstu áramót falla úr gildi lögin um
kvótakerfið í sjávarútvegi. Hið umdeilda
kvótakerfi hefur þá verið ríkjandi í fjögur ár
og sums staðar verið illa þokkað, t.d. á Vest-
fjörðum. Það verður verkefni nýrrar ríkis-
stjórnar að móta fiskveiðistefnu næsta árs,j
að ákveða hvort kvótinn fær að lifa áfram og
þá hvort hann verði óbreyttur að formi til
eða hvort afdrifaríkar breytingar verði gerð-
ar á honum. Ljóst er að miklir hagsmunir eru
í húfi, ákaflega skiptar skoðanir ríkjandi eftir
landshlutum og stjórnmálaflokkar klofnir í
afstöðu sinni.
Menn eru nokkuð sammála um að ein-
hvers konar stjórnun þurfi að ríkja í sjávarút-
veginum við núverandi aðstæður. Kvótinn
hefur hingað til átt að draga úr ofveiði og þá
einkum litið til þorskstofnsins. Veiðar á
þorski fóru 1984, 1985 og 1986 þó um 40%
fram úr því sem fiskifræðingar lögðu til og
nú eru ríkjandi verulegar áhyggjur af ástandi
hans og mikilli ásókn í smáþorsk. Hafrann-
sóknastofnun vinnur um þessar mundir úr
gögnum eftir rannsóknir sem gerðar voru í
mars þegar 5 togarar voru leigðir og stefnir
að því að hafa niðurstöður og álit fyrir árið
1988 tilbúin fyrr en vanalega, eða um mitt ár
í stað hausts. Þá geta hagsmunaaðilar í sjáv-
arútvegi og stjórnvöld haft betri tíma til að
ákvarða framtíðarstefnuna. Jakob Jakobs-
son forstjóri Hafrannsóknastofnunar sagði í
samtali við HP að á meðan afkastageta flot-
ans væri meiri en afrakstursgeta fiskstofn-
anna yrði að viðhafa stjórntæki eins og
kvótakerfið, þó einfaldasta lausnin frá þeirra
bæjardyrum séð væri að minnka flotann,
leggja um þriðjungi hans. „En um þetta hef-
ur ekki náðst samkomulag og þá þarf að hafa
möguleika á því að takmarka aflann við
ákveðið mark. Koma þá tvær leiðir helstar til
greina, aflamark á skip eins og ríkjandi hefur
verið eða hins vegar aflamark yfir allan flot-
ann, hið svokallaða skrapdagakerfi. Skrap-
dagakerfið er meingallað, engin stjórnvöld
geta stöðvað veiðarnar t.d. í september ef
markinu er þá náð. Aflamark á skip þýðir þó
að ekki skiptir öllu máli þdtt eitt og eitt skip
detti út, alltaf geyma einhverjir kvóta og
eftir Friðrik Þór Guðmundsson

Framtíð kvótakerfisins
er með engu móti ráðin.
Akvörðunin er pólitísk
'en stjórnmálaflokkarnir
eru sparir á yfirlýsingar,
bíða eftir niðurstöðum
rannsókna og „línunni"
frá hagsmunaaðilum. Á
meðan eru þeir opnir og
sveigjanlegir, haga segl-
um eftir vindi.
Kvóti er kvalræði
mögulegt að hagræða veiðunum."
Framsóknarflokkurinn hefur farið með yf-
irumsjón kvótakerfisins undanfarin ár og
virðist býsna ánægður með árangurinn. Fyr-
ir kosningarnar var því haldið fram að kvóta-
árin hefðu haft í för með sér stórbatnandi af-
komu sjávarútvegsins, leitt til hagkvæmari
rekstrar útgerðar- og fiskvinnslufyrirtækja,
fjölbreyttari veiðiskapar og skynsamlegri
nýtingar fiskstofnanna. Framsóknarflokkur-
inn vill í stærstum dráttum óbreytta stefnu en
vill þó umfram allt taka fullt tillit til álits hags-
munaaðiianna. „Við erum tilbúnir að endur-
skoða hlutina í ljósi breyttra aðstæðna,
breyttra aflabragða og í ljósi byggðarsjónar-
miða. En við höfum ekki séð betri leið en þá
sem nú tíðkast, aflamark á skip, þó það komi
fyrir að ryðkláfar séu seldir á tvöföldu verði.
Málið er að við viljum vera sveigjanlegir og
vissulega eru skiptar skoðanir í okkar flokki
um áframhaldið. Þar eru Vestfirðingar sér á
parti,“ sagði áhrifamaður í flokknum í sam-
tali við HP. Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra hefur fyrir sitt leyti boðað sam-
dráttarstefnu fyrir 1988 hvað þorskaflann
varðar.
Sjálfstœdisflokkurinn á eins og aðrir flokk-
ar við verulega skiptar skoðanir að glíma.
Birgir ísleifur Gunnarsson varð fyrir svörum
og sagðist að efst á baugi hjá flokknum væri
að bíða eftir niðurstöðunum í viðræðum
hagsmunaaðila í sjávarútvegi, sem nú væru
að fara í gang, því auk pólitískrar samstöðu
yrði að ríkja sem mest samstaða meðal
þeirra sem ættu að framfylgja stefnunni. „I
þingliði okkar eru skiptar skoðanir eftir
landshlutunum. Ég hef eins og ýmsir haft
uppi efasemdir um gildi þess að festa kvót-
ann því ég óttast að hann breyti eðli útvegs-
ins, geri yngri mönnum erfiðara um vik að
komast í útgerð og færi útveginn yfir á færri
og stærri hendur til framtíðar, óneitanlega
kemur SÍS þar inn í myndina. En maður sér
af því sem er að gerast í aflamálum núna að
það þarf stjórnun á fiskveiðunum, við getum
ekki farið út í óhef tar veiðar. Ýmsar breyting-
ar koma til greina, en við höfum ekki viljað
festa okkur í einhverja óumbreytanlega
stefnu. Endurskoðun stendur núna yfir og
þetta eru viðkvæm mál," sagði Birgir.
Albert Gubmundsson segir Borgaraflokk-
inn ætla vera fyrir utan stjórn og kemur þá
væntanlega ekki til með að ráða úrslitum um
áframhald kvótakerfisins, en afstaða hans er
ljós, því nýlega sagði hann á kosningafundi:
„Ég vil leggja niður kvótakerfið í núverandi
mynd. Þess í stað yrði tekið upp heildarmagn
sem ákveðið yrði í samráði við Hafrann-
sóknastofnun. Þessu magni yrði skipt á
byggðarlögin en ekki skipin þannig að þeir
sem eru duglegir geti notið þess og að skuss-
arnir séu ekki lögverndaðir með kvóta.“
Alþýðuflokkurinn er skiptur í afstöðu sinni
eins og aðrir. Komið hefur fram það álit Vest-
fjarða-kratans Björns Gíslasonar að kvóta-
kerfið sé „versta plága sem yfir okkur hefur
gengið af mannavöldum" en stefna flokksins
er veiðileyfastjórnun: „Stefnt verði að sveigj-
anlegri beitingu veiðileyfa með veiðiréttind-
um, sem komi í hlut útgerðar en ekki á hvert
skip, þannig að aflamönnum sé gert kleift að
njóta sín og að byggðarlögum sé tryggð öfl-
un hráefnis betur en nú er gert," segja kratar
og vilja frjálsar fiskverðsákvarðanir og stað-
bundna fiskmarkaði.
Alþýdubandalagid ræddi fyrir kosningar
mikið um „eflingu atvinnulífsins" en deilt
var um fiskveiðistefnuna. Hjörleifur Gutt-
ormsson lýsti umræðunum svo: „Allir telja
einhverja stjórnun fiskveiða nauðsynlega.
Meirihluti í Alþýðubandalaginu hefur talið
skynsamlegt að taka upp stjórnun með afla-
kvóta en gagnrýnt ýmsa þætti í þeirri stjórn-
un, ekki síst eins og henni var háttað gagn-
vart smábátum á árunum 1984 og 1985.
Mörg atriði í núverandi stjórnun fiskveiða
þarfnast endurskoðunar og lagfæringa." Að
öðru leyti eru sjónarmiðin eins mörg og
landshlutarnir ef ekki fleiri.
Kuennalistinn vill endurskoða kvótakerfið
og hefur sérstaklega í huga að hagsmunir
fólksins í landi gleymist ekki. Að rannsóknir
á fiskistofnum verði auknar og veiðar skipu-
lagðar í samræmi við niðurstöður þeirra.
Innan flokksins hefur verið rætt um að miða
kvótann við iandshluta og tillaga um að
kvótinn yrði miðaður við frystihúsin hlaut
þar ekki hljómgrunn. Telja verður ólíklegt að
Kvennalistinn leggi einhverjar óumbreytan-
legar tiliögur á borð í stjórnarmyndunarvið-
ræðum um framtíð kvótans, að öðru leyti en
því að hagsmunir fiskvinnslufólks í landi
verði tryggðir. Vænlegast til þess væri að
binda kvótann landshlutum, að sögn áhrifa-
konu í flokknum.
ERLEND YFIRSYN
Hjónabönd og heimilislíf Bandaríkjafor-
seta hafa verið undir smásjá fjölmiðia svo
lengi sem elstu menn muna, en aldrei kemst
neitt misjafnt í hámæli meðan þeir sitja á
valdastóli, og helst ekki fyrr en gröfin hefur
tekið við þeim. En þá keppist líka hver við
annan, í tímaritsgreinum og á bókamarkaði,
að ijóstra upp því sem áður hafði verið stung-
ið undir stól.
Svo ekki sé litið lengra en rúma hálfa öld
aftur í tímann heyrir það nú tii sögu Hvíta
hússins að Warren G. Harding giljaði þar frill-
ur sínar í fatageymslum, og aldrei hefur ver-
ið eytt því orðspori, að afbrýðisöm eigin-
kona hafi flýtt fyrir láti hans. Franklin D.
Roosevelt andaðist í örmum hjákonu sinnar,
og hafði þá hjónaband þeirra Eleanor verið
nafnið tómt í áratugi. Dwight D. Eisenhower
felldi svo hug til konunnar sem yfirhershöfð-
ingi innrásarhers Bandamanna fékk fyrir bíl-
stjóra, að Mamie hugði um tíma á skiinað.
John F. Kennedy hafði Frank Sinatra til að út-
vega sér mafíumellur, þegar sá gállinn var á
honum.
Upptalningin ber með sér, að fjöllyndi ræð-
ur engu um það, hvort menn reynast afreks-
menn eða aukvisar á forsetastóli. Engu að
síður sýna atburðir síðustu viku, að getgátur
einar um kvennamál frambjóðandaefnis
nægja til að hrekja þann úr leik, sem áður
hafði yfirburðaforustu í sínum flokki. Gary
Hart, þá öldungadeildarmaður frá Colorado,
komst nærri því fyrir fjórum árum að sigra
Walter Mondale í keppni um tilnefningu í for-
setaframboð fyrir Demókrataflokkinn. Síð-
an hefur Hart stefnt markvisst að því að
verða forsetaefni flokksins í kosningunum í
nóvember 1988.
Hann gaf frá sér öldungadeildarsætið til að
geta einbeitt sér að kynningu á stefnu sinni
og öflun stuðningsmanna í þeim fylkjum
Bandaríkjanna, sem þyngst vega í prófkjörs-
baráttunni. Árangurinn lét ekki á sér standa
þegar hann gaf kost á sér fyrir mánuði og hóf
kosningaferðalög. Skoðanakannanir gáfu
Hart stuðning frá 45 upp í 65 af hundraði
þeirra, sem afstöðu tóku. Næstur kom í
könnunum þessum Jesse Jackson, með
fjórða til áttunda hluta af fylgi oddvitans.
Þaðan af minna fékk skari annarra demó-
krata, sem vitað er að hafa áhuga á að keppa
til forsetaframboðs.
Svo gerðist það um fyrri helgi, að sögn rit-
stjóra blaðsins Miami Herald, að því barst
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Allt að 65% fylgi í
könnunum dugði ekki,
þótt njósn fréttamanna
reyndist gloppótt.
Keppni demókrata hefst á ný á
sléttu eftir fall Gary Harts
nafnlaus ábending um að Gary Hart væri
væntanlegur í íbúð sína í Washington með
annarri konu en sinni eigin. Eiginkonan heit-
ir Lee, og dvaldi með börnum þeirra vestur
í Denver. Fréttamenn höfðu áður gengið á
Hart, vegna sögusagna um kvenhylli hans,
og klykkti hann út með því í einu viðtalinu,
að mana þá til að veita sér eftirför.
Þar með þykist Miami Herald hafa fengið
réttlætingu á því sem aðhafst var næst á þess
vegum. Fréttastjóri blaðsins setti fimm menn
frá því á njósn við húsið, þar sem Hart hefur
íbúð í Washington. í sunnudagsútgáfu kom
svo æsifrétt, á þá leið að umsát fimmmenn-
inganna frá blaðinu hefði leitt í Ijós, að hjá
Hart hefði dvalið hátt í sólarhring 29 ára sýn-
ingar- og kynningarstúlka, Donna Rice að
nafni.
Bæði Hart og kona þessi mótmæltu, að
þarna væri rétt með farið, en fréttin var flog-
in um öll Bandaríkin. Minni athygli vakti, að
Miami Herald varð brátt að draga í land full-
yrðingar sínar svo um munaði. Umsáturslið
blaðsins reyndist hafa gert hlé á njósn sinni
allt að fimm klukkutíma á laugardagsnótt,
og líka hafði snuðrurum láðst að gæta jafnt
fram- og bakdyra á húsinu þann tíma sem
þeir voru á vettvangi. Varð því brátt ljóst, að
vel gat staðist frásögn þeirra Hart og Rice, að
hún hefði yfirgefið bústað hans eftir skamma
dvöl, gist hjá vinafólki en komið aftur á laug-
ardeginum. Hart og Rice kváðust áður kunn-
ug, og sagði hún erindi sitt hafa verið að
ræða þátttöku í starfi fyrir framboð hans.
Þessa frásögn af málavöxtum bar Hart
fram við fréttamenn Miami Herald, þegar
þeir gáfu sig fram við hann síðla laugardags.
Hns vegar neituðu þeir að bíða með frétt
sína eftir að ganga úr skugga um, hvort frá-
sögn þeirra Rice stæðist, og báru því við að
sér væri falið að láta fréttina ná annarri
sunnudagsútgáfu blaðsins. Birtingin og
„skúbbið" skipti þá öllu, en ekki hvort efnið
fengi staðist.
Eftir að ófullkomin eftirgrennslan Miami
Herald, um samvistir Gary Hart og Donnu
Rice frá föstudegi til laugardags um fyrri
helgi, hafði gert að engu möguleika þess for-
setaefnis, sem að svo stöddu mátti telja sigur-
stranglegast að ári, hafa komið upp í röðum
bandarískra fréttamanna efasemdir um að
slík vinnubrögð séu réttlætanleg. Sérstak-
lega hrýs mönnum hugur við persónunjósn-
um, og benda á að eins og í þessu tilviki geta
þær vakið hverskonar grunsemdir, en eru
ekki til þess fallnar að skera úr um atvik og
tilgang í mannlegum samskipum. A.M. Ros-
enthal, sem lengi var ritstjóri við New York
Times og vann sér orðstír í því starfi, hefur
þetta um málið að segja:
„Ekki gerðist ég blaðamaður til að leynast
úti fyrir heimili stjórnmálamanns í því skyni
að komast að því, hver þar svæfu saman. Á
20 ára fréttamannsferli hefði ég hafnað slíku
verkefni. I 23 ára ritstjórastarfi í viðbót hefði
ég ekki falið neinum að vinna slíkt verk né
leyft að því væri sinnt. Ég hefði talið hug-
myndina eina stríða gegn blaðamennsku-
heiðri mínum og blaðs míns. Ég geri það
enn.“
Þar á ofan má telja víst, að nafnlausa
ábendingin til Miami Herald hafi komið frá
einhverjum, sem spilla vildi forustu og gengi
Gary Harts í viðureigninni um útnefningu til
forsetaframboðs fyrir Demókrataflokkinn.
Vitað var, að hann mátti vænta verulegs fylg-
is í Flórída, þar sem blaðið er eitt hinna
áhrifamestu, en átti að sama skapi skæða
öfundarmenn og keppinauta.
Hart varð fyrst áberandi í bandarískum
stjórnmálum 1972, þegar hann stýrði kosn-
ingabaráttu George McGovern, forsetafram-
bjóðanda demókrata. Þá varð þeim líka að
fótakefli árás úr launsátri á varaforsetaefnið,
Tom Eagleton. Komið var á framfæri við fjöl-
miðla ljósritum af sjúkraskýrslum, sem
sýndu að Eagleton hafði leitað til geðlæknis
vegna þunglyndis og verið látinn sæta raf-
losti. Eagleton vék úr framboði, en eftir upp-
námið sem af málinu öllu hlaust átti málstað-
ur McGovern sér ekki viðreisnar von.
Það veikti stöðu Harts nú, að hann hefur
frá upphafi verið einfari í flokki sínum, farið
eigin götur og lagt megináherslu á að kynna
í ræðu og riti hugmyndir sínar um framtíðar-
stefnu Bandaríkjanna, bæði heimafyrir og
erlendis. Hann hafði sett sér að móta og bera
fram til sigurs frjálslynda stefnu, sem ætti við
á öld kjarnorku og hátækni.
Flokksvélin lagðist gegn Hart í keppninni
við Mondale 1984, og hún lét hann sitja upp
til þessa dags með 1,3 milljón dollara skuld
eftir þá viðureign. Nú er enginn öðrum
fremri af um það bil tug núverandi og fyrr-
verandi fylkisstjóra og þingmanna úr báðum
deildum, sem sækjast eftir útnefningu í for-
setaframboð fyrir Demókrataflokkinn. Jesse
Jackson er sér á parti, þegar þjóðkunnur en
svertingi, og því ekki líklegur til að ná út-
nefningu,
30 HELGARPÚSTURINN