Helgarpósturinn - 14.01.1988, Page 9

ingu og sínum skoðunum varðandi
það hvernig málefnum bankans er
best borgið. En ég tel það illa farið
að svona mál verði að pólitísku bit-
beini.“
En þaö má Ijóst vera affréttum og
yfirlýsingum hlutadeigandi aöila aö
forysta Sjálfstœöisflokksins hefur
blandaö sér á mjög ákveöinn hátt
inn í ákvöröun um ráöningu banka-
stjóra, sem skv. lögum heyrir undir
bankaráö. Finnst þér þetta ekki
dœmi um freklega íhlutun í banka-
mál af hálfu forystu Sjálfstœöis-
flokks?
„Það liggur auðvitað í eðli máls
að bankaráðsmenn eru kosnir hlut-
bundinni kosningu á Alþingi. Til
þess að breyta því fyrirkomulagi
þarf lög og sú er skoðun margra í
mínum flokki að þess sé þörf. Ann-
að ætla ég ekki að segja um málið."
En gengur þetta ekki þvert á
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
í bankamálum þar sem sagt er aö
draga eigi á allan hátt úr afskiptum
stjórnmálaflokka af bankamálum
þarsem slík afskipti séu á allan hátt
óeölileg og óœskileg?
„Þú getur dregið þínar ályktanir um
það mál sjálfur, ég beini því til þeirra
sem þarna eiga hlut að máli. Það er
skýlaust yfirlýst stefna þessarar
stjórnar að draga úr beinum afskipt-
um ríkisins af rekstri bankanna og
að hlutverk ríkisins sé þar fyrst og
fremst að setja meginreglUr um
starfsemina en ekki að hlutast til um
einstakar ákvarðanir. Menn geta
síðan dregið sínar ályktanir sjálfir af
þessum orðum.“
En hefur stjórn Alþýöuflokksins
ekki gert samkomulag. viö hina
stjórnarflokkana um bankastjóra-
stööu fyrir Kjartan Jóhannsson í
Búnaöarbankanum?
„Eg veit að forystumenn Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðisflokks hafa rætt
það mál, hvernig best væri að haga
ráðningu bankastjóra í Búnaðar-
bankanum ef þar yrði laust starf.
Það væri hræsni af minni hálfu að
kannast ekki við það, jafnvel þó ég
sjálfur hafi ekki tekið þátt í þeim
samtölum. Kjartan hefur fullt traust
okkar til þess starfs, að svo miklu
leyti sem það skiptir máli.”
Árdís Þóröardóttir, varamaöur
í Landsbankaráði:
GERI SJÁLF UPP
HUGMINN
Á fundi bankaráös Landsbankans
í dag, þar sem vœntanlega veröur
úrskuröaö um hver hreppir hinn
auöa bankastjórastól, munu sitja
tveir varamenn fyrir Sjálfstœöis-
flokkinn, þau Jón Þorgilsson og Ar-
dís Þóröardóttir. Nokkuö víst þykir
aö Jón muni styöja Sverri, en af-
staöa Ardísar hefur ekki komiö af-
dráttarlaust fram. Hún á sœti í efna-
hagsnefnd flokksins og fram-
kvœmdaráöi Stofnunar Jóns Þor-
lákssonar og hefur meöal annars
ritaö bókina ,,Frjáls hugsun — frelsi
þjóöar".
Hvorn œtlar þú aö styöja meö at-
kvœöi þínu ef bankastjórastaöan
veröur afgreidd á fimmtudag, Sverri
Hermannsson eöa Tryggva Pálsson?
„Ég greiði atkvæði á fundum, en
ekki í fjölmiðlum, og vil því ekkert
segja til um hvern ég kem til með að
styðja — það hafa enda fleiri nöfn
verið nefnd en nöfn þeirra Sverris
og Tryggva."
Telur þú aö rétt hafi veriö staöiö
að þessu máli — hver er afstaöa þín
til afskipta stjórnmálamanna af
ráöningu bankastjóra?
„Það eru tveir bankar í ríkiseign
og samkvæmt lögum er bankamála-
ráðherra yfirmaður þeirra. Meðan
núverandi fyrirkomulag er sé ég í
sjálfu sér ekkert athugavert við að
þeir sem fara með umboð almenn-
ings reyni að hafa áhrif á það hverjir
ráðast til æðstu starfa í þessum
stofnunum. Ég leggst núna undir
feld og skoða ýmsa hluti, þar á með-
al vilja þeirra sem tilnefndu mig til
varamennsku þarna árið 1984“
Þegar kemur aö afgreiöslunni, viö
hvaö œtlar þú aö miöa þegar þú átt
aö gera upp á milli þessara kosta?
„Ég hef mínar leiðir, mitt persónu-
lega og faglega mat, sem ræður því
hvaða afstöðu ég tek — ég ætla ekk-
ert að fara að tíunda það nánar. Það
er ekkert vafamál að bæði Sverrir
og Tryggvi eru mjög hæfir menn og
ágætir og aðrir sem nefndir hafa
verið."
Finnst þér aö háttur Sjálfstœöis-
flokksins í þessu máli sé í samrœmi
viö stefnu hans almennt?
„Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft
áhuga á því að ríkisbankarnir verði
seldir og á meðan Matthías Bjarna-
son var bankamálaráðherra voru
bréf í Útvegsbankanum sett á sölu.
Ég vona að maður lifi það að þeir
tveir bankar sem eftir eru í ríkis-
eign, Landsbankinn og Búnaðar-
bankinn, verði seldir”.
Fannst þér ástœöa til og rétt af
Árna Vilhjálmssyni aö segja sig úr
bankaráöinu út af þessu máli?
„Ég vil ekkert segja um það, en
það er erfitt að skilja þessi vinnu-
brögð sem leiddu til þessa. Málið
virðist eiga sér langan aðdraganda."
Hefur veriö þrýst mikiö á þig um
ákveöna afstööu í málinu?
„Nei, nei. Ég geri ráð fyrir að ég
verði sjálf búin að gera upp minn
hug áður en til fundarins kemur,
skyldi þetta mál koma þar á dag-
skrá."
Stendur þú ekki frammi fyrir erf-
iöu vali, annars vegar aö ganga
gegn flokksforystunni en hins vegar
aö horfa framhjá bankalegum sjón-
armiöum og vilja starfsmanna
bankans?
„Ja, sá á kvölina sem á völina. Ég
ætla ekkert annað um það að segja
á þessu stigi."
GUNNAR VILDI
STÓLINN '69
Þaö er engin ný bóla aö rifist sé
innan flokka um sjálfgefna
bankastjórastóla. Þannig varö
uppi mikill úlfaþytur innan Sjálf-
stœöisflokksins um þennan sama
Landsbankastól áöur en Jónas H.
Haralz fékk hann 1969.
Þannig var, að árið 1969 lést Pét-
ur Benediktsson, bankastjóri
Landsbankans, og gerði Gunnar
Thoroddsen tilkall til stólsins, en
Gunnar heitinn var þá sendiherra
í Danmörku eftir mislukkað for-
setaframboð. „Umsókn” Gunnars
var misjafnlega tekið innan Sjálf-
stæðisflokksins og þótti auk þess
of snemma til komin. Gunnar þótti
ekki heppilegasti maðurinn í starf-
ið, var ekki talinn hafa sýnt þau
hyggindi í fjármálum að það bæri
að verðlauna hann með slíkum
stól. I e.k. opinberunarbók sjálf-
stæðismanna um innbyrðis átök
sín, Valdatafl í Valhöll, segir:
„Ráðning Jónasar sýnir vel, hvers
konar manni leitað hafði verið að,
því Jónas var á þessum tíma ekki
flokksbundinn sjálfstæðismað-
ur..Þar segir einnig að eftir
mikið þref hafi verið ákveðið að
bjóða Gunnari aðra stöðu, annað-
hvort sem prófessor við háskólann
eða sem dómari í Hæstarétti. Svar
Gunnars var að sækjast eftir því að
fá bankastjórastól Davíös Ólafs-
sonar í Seðlabanka, en að Davíð
yrði Landsbankastjóri. Davíð
þverneitaði og málið var afgreitt:
Jónas fékk stólinn, en Gunnar var
gerður að dómara við Hæstarétt,
þar sem hann stoppaði stutt við og
sjálfsagt hafa margir forystumenn
flokksins séð mikið eftir því að
hafa ekki látið Gunnar fá stólinn,
með síðari tíma stórátök í huga!
Svona gerast kaupin á eyrinni.
Annar pólitíkus sem mátti lúffa
með svipuðum hætti var Stefán
Valgeirsson, þá í Framsóknar-
flokki, er hann sóttist eftir banka-
stjórastöðu í Búnaðarbankanum.
Hitt er algengara að þungavigtar-
menn í leiðandi stjórnmálaflokk-
um komist klakklaust í hina eftir-
sóttu stóla. Þar ræður nálægðin
við flokksforystuna mestu, rétt
eins og þegar skipað er í stöður
dómsvaldsins.
YFIRSÝN
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Stefnt að lausn í Afghanistan
fyrir næsta ieiðtogafund
„Við förum frá Afghanistan, en við ætlum okkur
ekki að skreiðast af þaki Sovétsendiráðsins í Kabúl
hangandi utan í þyrlurn." Þannig fórust sovéskum
hershöfðingja orð í viðræðum við bandaríska starfs-
bræður, þegar hann var staddur í Washington í fylgd-
arliði Gorbatsjoffs á leiðtogafundinum í fyrra mánuði.
munum. Er þetta skilið sem hnúta til
Najibs hershöfðingja, sem nú er for-
sætisráðherra í Kabúl og Sovét-
menn hafa ekki farið dult með að
þeim þykir einstrengingslegur og
ætlast til of mikils sér.
Óbjörgulegt ástand á stjórn Najibs
birtist glöggt fyrr í vetur, þegar til
Stinger-eldflaugin bandariska í höndum afghanskra skæruliöa reyndist
sovéska flughernum skeinuhætt.
Eins og mál virtust þá standa var
þetta hraustlega hrækt. Annars veg-
ar viðurkenndi sovéski hershöfðing-
inn, að það hefði komið á daginn
sem fæstir vildu trúa, þegar því var
slegið fram fyrir átta árum í þessum
dálkum og víðar, að í fjallalandinu í
Mið-Asíu hefði sovéska herveldið
ratað i sitt Víetnam. Eftir grimmi-
lega bardaga ár eftir ár, eyðingu
heilla héraða og mikið mannfall á
báða bóga stendur sovéska innrás-
arliðið í sömu sporum og í árslok
1979. Það ræður yfir nokkrum borg-
um, fæstum þó til fullnustu, og getur
brotist eftir aðalvegum milli lands-
hluta með því að beita þungavopn-
um og verulegum liðsafla, en allt
landsmegin er að jafnaði á valdi
margskiptrar andspyrnuhreyfingar
þjóðflokkanna, sem hafa ráðið sér
að mestu sjálfir í Afghanistan frá því
Alexander mikli herjaði á þessum
slóðum fyrir árþúsundum.
Hins vegar lýsti sovéski hershöfð-
inginn því yfir kokhraustur í Wash-
ington, að þrátt fyrir árangurslausa
herferð myndu Sovétmenn ekki láta
yfir sig ganga aðra eins auðmýkingu
og Bandaríkjamenn urðu að þola á
flóttanum frá Saigon.
Fréttamenn í Washington höfðu á
orði eftir leiðtogafundinn, að
Gorbatsjoff og Reagan virtust hafa
varið litlum tíma og takmarkaðri at-
hygli í staðbundin ágreiningsefni
eins og Afghanistan. Atburðir eftir
fundinn benda til að þar hafi frétta-
menn, og þar með allur umheimur-
inn, verið leiddir á villigötur. Því
ekki verður annað séð mánuði eftir
leiðtogafundinn, en stjórnirnar í
Moskvu og Washington stefni mark-
visst að því að búa í haginn fyrir nið-
urstöðu, sem miði að því að losa
þær úr átökunum í Afghanistan, fyr-
ir nýjan fund Bandaríkjaforseta og
Sovétleiðtogans í Moskvu með vor-
inu.
Margra ára milliganga Diegos
Cordovez, fulitrúa aðalritara Sam-
einuðu þjóðanna, í óbeinum við-
ræðum milli fulltrúa sovésku lepp-
stjórnarinnar í Kabúl og Pakistan-
stjórnar, hafði á síðasta ári komið
því til leiðar, að samkomulag var
fengið um öll atriði friðargerðar-
áætlunar nema tvö. Annað er tíma-
setning brottfarar Sovéthers frá
Afghanistan og stöðvunar vopna-
sendinga Bandaríkjastjórnar til
andspyrnuhreyfingarinnar. Hitt er
samsetning nýrrar stjórnar í Kabúl
til að friða landið.
í síðastu viku gerðu stjórnir
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna út
sendimenn á vettvang. Fyrst kom
Michael Armacost, aðstoðarutan-
ríkisráðherra Bandaríkjastjórnar, til
Pakistans að ræða við stjórnina í
Islamabad og forustumenn and-
spyrnuhreyfinganna í flóttamanna-
búðum Afghana á pakistanskri
grund. Skömmu síðar birtist í Kabúl
Eduard Shevardnadse, utanríkisráð-
herra Sovétríkjanna. Yfirlýsingar í
framhaldi af þessum heimsóknum
valda því, að farið er að gera því
skóna að fundur Diegos Cordovez í
Genf í næsta mánuði með fulltrúum
Kabúlstjórnar og stjórnar Pakistans
geti orðið sá síðasti og rekið enda-
hnút á ætlunarverkið.
Einkum þykja sæta tíðindum yfir-
lýsingar Shvevardnadses á fundi
með fréttamönnum rétt fyrir heim-
förina frá Kabúl, og ummæli sov-
éskra talsmanna og málgagna i
framhaldi af því. Sovéski utanríkis-
ráðherrann kvað stjórn sína vona,
að dvöl Sovéthers í Afghanistan
gæti lokið á árinu 1988. Jafnframt
gaf hann til kynna, að brottflutning-
ur Sovéthers úr landinu væri ekki
lengur háður því að fyrirfram væri
gengið frá samsetningu þeirrar rík-
isstjórnar, sem við tæki í Kabúl.
Shevardnadse staðfesti í fyrsta
skipti, að Bandaríkjastjórn hefði
fallist á að hætta vopnasendingum
til andspyrnuhreyfingarinnar eftir
að brottflutningur Sovéthers frá
Afghanistan væri hafinn.
Samdægurs staðfesti George
Shultz utanríkisráðherra í Wash-
ington af hálfu Bandaríkjastjórnar,
að hún gæti fallist á að hætta að
vopna andspyrnuhreyfinguna, gegn
því að Sovétstjórnin héti „fram-
þungri" heimkvaðningu Sovéthers
frá Afghanistan og stöðvun vopna-
sendinga til núverandi stjórnar í
Kabúl.
Eftir þetta kom hver yfirlýsingin
af annarri frá Moskvu. Lýst var yfir
að samkomulag fyrir marsbyrjun
gæti orðið til þess að brottför Sovét-
hers frá Afghanistan lyki á þessu ári.
Þar með var fallið frá 12 mánaða
brottfarartíma, sem Sovétmenn
höfðu áður áskilið sér. Svo bætti
Pravda um betur og sagði að sam-
komulag, sem gengið væri frá í
marsbyrjun, gæti orðið til að heim-
kvaðning Sovéthers væri komin á
fullan skrið 1. maí og lyki á árinu.
Þar með er brottfarartíminn kom-
inn niður í átta mánuði, þá tíma-
lengd sem Pakistanstjórn hefur
haldið fram í síðustu viðræðum.
Eitt af því sem mesta athygli vakti
á fréttamannafundi Shevardnadses í
Kabúl voru ummæli hans um af-
stöðu Sovétstjórnarinnar til stjórn-
arskipta í Kabúl. Hann kvað stjórn
sína hlynnta því að við tæki „sam-
steypustjórn á sem breiðustum
grundvelli", en gaf um leið til kynna,
að brottför Sovéthersins yrði ekki
látin bíða eftir myndun slíkrar
stjórnar. Jafnframt lét hann í ljós
von um, að engir afghanskir leið-
togar létu persónuleg sjónarmið og
metnað ganga fyrir þjóðarhags-
blóðsúthellinga kom á höfðingja-
þingi, sem hann hafði kvatt saman í
Kabúl. Þar skyldu allir koma óvopn-
aðir. Einn fyrrverandi andspyrnu-
foringja, sem tekið hafa boði Najibs
um þjóðarsátt, vildi ekki sætta sig
við annað en hafa lífverði sína með
sér á fundinn. Lenti flokkur hans í
átökum við hervörðinn um fundar-
staðinn, og lágu nokkrir menn í
valnum áður en lauk.
En svipaðs anda hermennsku fyr-
ir eigin reikning og jafnvel stiga-
mennsku gætir einnig í andspyrnu-
hreyfingunni. Fréttamaður Internat-
ional Herald Tribune, Edward Gir-
ardet, kann frá að segja atferli for-
ingja skæruliðahreyfinga ofstækis-
fullra múslima, þeirra Gulbuddins
Hekmatyars og Abduls Rasuls
Sayafs. Þeir beina kröftum sínum
einkum gegn öðrum skæruliða-
flokkum, sem hafa pólitísk en ekki
trúarleg markmið.
í haust greip sveit ofstækismanna
96 áburðarhesta lest á vegum
frönsku læknasamtakanna Médec-
ins sans frontiéres (Læknar án
landamæra) á leið til liðs við önnur
skæruliðasamtök. Rændu þeir hest-
unum og lyfjaklyfjum þeirra, en
hugðust selja yfirvöldum Kabúl-
stjórnar frönsku læknana og afgh-
anska fylgdarmenn þeirra. Var
þeim þó sleppt slyppum, eftir að
sýnt þótti að slíkt óþokkabragð
myndi verða opinbert.
Margt annað óhrjálegt kann Gir-
ardet að segja af ofstækismönnum,
meðal annars að þeir hafi valdið
dauða tveggja bandarískra frétta-
manna, sem týndust í Afghanistan í
október. En ljóst má vera, að engin
stjórn verður ofsæl af að eiga að
friða landið eftir það sem á undan er
gengið. Uppi eru hugmyndir hjá
stjórnmálahreyfingunum í and-
spyrnuhreyfingunni, að leita til
Sahir Sjah, fyrrum konungs, sem
dvalið hefur í útlegð á annan áratug,
að veita forstöðu bráðabirgðastjórn
í Kabúl.
HELGARPÓSTURINN 9