Morgunblaðið - 28.05.1964, Blaðsíða 14

14
MORCUNBLAÐIÐ
l
Fimmtudagur 28. maí 1964

Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjorar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Augiýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 90.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 5.00 eintakið.
MERKUR STJÓRN-
MÁLALEIÐTOGI
HORFINN
eð láti Nehrus, forsætis-
ráðherra Indlands, er
mikilhæfur og merkur stjórn-
málamaður horfinn af sjónar-
svíðinu. Á hann var litið sem
arftaka Gandhis, hins mikla
leiðtoga Indverja í frelsis-
baráttu þeirra. Þrátt fyrir það
þó stefna Nehrus væri mjög
umdeild víða um heífn, verð-
ur sú staðreynd þó ekki snið-
gengin, að styrk og farsæl
forysta hans í indverskum
stjórnmálum skipar honum
sess meðal stórmenna tuttug-
ustu aldarinnar .
Jawaharlal Nehru var glæsi
menni í sjón, gáfaður maður
og vel menntaður. Eins og
fleiri leiðtogar Indlands og
lærisveinar Gandhis varð
hann löngum að sitja í brezk-
um fangelsum fyrir undirróð-
ur og áróður gegn hinni
brezku nýlendustjórn. Sá
reynslutími var góður undir-
búningur undir það að taka
við forystu hinnar miklu ind-
versku þjóðar á morgni frels-
is hennar. Enda þótt Nehru
hefði setið í brezkum fang-
elsum hátt á annan áratug
fór því fjarri að hann væri
fullur beiskju og haturs í garð
Breta. Hann lýsti því þvert á
móti margsinnis yfir að hann
væri einlægur vinur þeirra
og aðdáandi, og menntun sína
sótti hann á sínum tíma til
brezkra háskóla.
Styrkleiki Gandhis og
Nehrus sem þjóðarleiðtoga
var ekki aðeins fólginn í per-
sónuleika þeirra, forystuhæfi-
leikum og gáfum. Indverjar
líta ekki aðeins á stjórnmála-
leiðtoga sína sem stjórnmála-
menn. Forsætisráðherra lands
ins er í hugskoti mikils meiri
hluta Indverja nokkurs kon-
ar faðir þjóðarinnac. Gagn-
vart þessum föður ber ein-
staklingunum að koma fram
af ræktarsemi, tryggð og á-
byrgðartilfinningu. Það er
meðal annars þessi skilningur
á stöðu forsætisráðherrans,
þjóðarleiðtogans, sem gerir
hann fastan í sessi með irtd-
versku þjóðinni og aðstöðu
hans sterka til þess að marka
hiklausa stefnu.
Nehru skilur eftir djúp
spor á sviði indversks þjóð-
lífs. Hann og saxnstarfsmenn
hans beittu sér fyrir alhliða
uppbyggingu í hinu frum-
stæða landi, þar sem fátækt
og skortur mótar líf alls al-
mennings.
En að einu leyti beið stefna
Nehrus jnikið og örlagaríkt
skipbrot. Hann var lengstum
trúr og tryggur hinni svoköll-
uðu hlutleysisstefnu í utanrík
ismálum. Á grundvelli henn-
ar hugðist hann tryggja frelsi
og öryggi Indlands.
En þessi trú hrundi til
gruna haustið 1962 þegar Pek-
ing-stjórnin réðist á Indland
og Indverjar biðu hvern ósig-
urinn á fætur öðrum. Þá átti
Nehru ekki annars úrkosta en
að biðja um aðstoð hinna
vestrænu þjóða og þá fyrst
og fremst Bretlands og Banda,
ríkjanna. Hann lét Krishna
Menon, landvarnaráðherra
sinn, sem var einn ákafasti
stuðningsmaður hlutleysis-
stefnunnar, segja af sér. Síð-
an má segja að Nehru hafi
hneigzt meir og meir í áttina
að vestrænni samvinnu og
raunhæfra varna lands síns.
í ræðu sem Nehru flutti á
þingi Sameinuðu þjóðanna
haustið 1962 komst hann með-
al annars þannig að orði, að
hann undraðist hve vitrir
menn höguðu sér oft heimsku
lega. Þess vegna færi margt
verr en skyldi í stjórn heims-
ins.
Enda þótt Nehru nyti
trausts og virðingar um allan
heim sem heiðarlegur og mik-
ilhæfur stjórnmálamaður
voru þeir menn til sem undr-
uðust oftrú hans á hlutleysis-
stefnuna. Það varð líka hlut-
skipti hans eins og fyrr segir,
að standa á rústum hennar og
horfa á volduga en herskáa
nágrannaþjóð hefja árásir á
Indland, varnarlítið og óvið-
búið.
UPPBYCGING
REYKHÓLA
Tlyfeðal þingsályktunartil-
lagna, sem síðasta Al-
þingi samþykkti, var tillaga
um ráðstafanir til eflingar
byggðar á Reykhólum. Flutn-
ingsmenn tillögu þessarar
voru þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins
úr Vestfjarðakjördæmi.
í tillögu þessari var skor-
að á ríkisstjórnina að láta fara
fram nýjar athuganir á því,
hvernig hagnýta megi hið
forna höfuðból Reykhóla á
Reykjanesi, þannig að byggð
þar eflist og verði jafnframt
nálægum sveitum til stuðn-
ings. Skal í þessu sambandi
sérstaklega athuga möguleika
á auknum stuðningi við hag-
1 Rússar heita listamönn- 1
j um auknu frelsi
| Skora á þá að snúast sem
| einn maður gecjn stefnti
| Kínverja
FRÉTTARITARI bandaríska
stórblaðsins „New York Tim-
es“ í Moskvu segir fyrir
skömmu, að kommúnista-
flokkur Sovétrikjanna hafi
lofað auknu frelsi á sviði
lista gegn þvi að listamenn
og menntamenn styddu hann
í deilunni við Kínverja. Það
var Leonid F. Ilyichev, tals-
maður flokksins um hugtaka
fræði, sem boðaði aukið
frjáisræði lLstamanna, en um
Ieið skoraði hann á þá að
skipa sér í fylkingu gegn Kín-
verjum.
Ilyichev flutti aðalræðuna
á fundi hugtakanefndar mið-
stjórnar kommúnistaflokks-
ins, sem haldinn var að ósk
rithöfunda, málara og tón-
skálda. Þessir listamenn þrá
aukið tjáningafrelsi, en eins
og kunnugt er, herti komm-
únistaflokkurinn s.i. ár kröf-
ur sínar um, að þeir héldu
hefðbundinni stefnu. Ekkert
hefur verið skýrt frá fundin-
um í sovézkum blöðum til
þessa. En þegar áður en hann
var haldinn benti ýmislegt
til þess að stjórnin hyggðist
slaka á. Kvikmyndir, sem
fordæmdar voru 1963, hafa
nú verið sýndar og nokkrar
meira að segja hlotið góða
dóma í málgögnum hins opin-
bera. Nýjar kvikmyndir, sem
koma frá kvikmyndaverum í
Sovétríkjunum eru margar
lausar við áróður og yfir
Leonid F. Ilychev.
þeim ferskur blær, sem sting-
ur skemmtilega í stúf við hið
þunglamalega yfirbragð, sem
einkennt hefur flestar þeirra
til þessa.
Rithöfundar, sem gagnrýnd
ir voru harðlega í fyrra og
bækur þeirra .teknar úr um-
ferð, hafa haldið áfram að
skrifa líkt og áður, og nú eru
bækur þeirra gefnar út um-
yrðalaust. Á sviði tónlistar
hafa yfirvöldin einnig slakað
á. Á það sérstaklega við um
afstöðu þeirra til jazz og dans
laga. Vestur-þýzk hljóm-
sveit, sem er á ferðalagi um
Sovétríkin, hefur ,twist-lög
á dagskrá sinni, en það er
fyrsta hljómsveitin frá Vest- s
urlöndum, sem heimsækir =
Sovétríkin frá því að Benny =
Goodman ferðaðist um þau =
með hljómsveit sína sumar- =
ið 1962. 1
Fregnir herma, að málarar, §§
myndhöggvarar og tónskáld 1§
telji sig afskipt og bendi á =
þróunina í afstöðu stjórnar- §§
innar og flokksins til kvik- |j
mynda og ritverka. Tónskáld =
ið Dimitri Shostakovich styð- |j
ur kröfur þeirra og talið er, =
að hann hafi skorað á leið- j|
toga flokksins, að hvetja tón- §|
skáld til þess að semja létt §§
lög og hljómsveitir að leika =§
jazz, vegna þess að ungt fólk §|
geti ekki dansað eftir sim- §j
fóníum.
Sagt er, að ungir málarar S
hafi fengið loforð um, að j§
myndir þeirra verði sýndar, j|
en margir þeirra hafa vikið s
frá hinni opinberlega viður- ||
kenndu stefnu, sósíalrealism- =
anum.
Á áðurnefndum fundi er §
Ilyichev sagður hafa skorað §|
á listamenn og menntamenn, s
að hætta deilum sín í milli. §j
En í deilum þessum skiptast =
þeir í tvo flokka, „frjáls- H
lynda" og „íhaldssama". =
„Frjálslyndir“ hafa fyikzt ^
um Alexander T. Tvardovsky, =
ritstjóra bókmenntatímarits- =
ins „Novy Mir“, en hinir §§
„íhaldssömu“ um Vsevolod A. M
Kochetov, sem er ritstjóri M
bókmenntatímaritsins „Okt- Ij
yabr“. Sagt er að Ilyiehev M
hafi hvatt báða flokkana til §§
þess að sníða öfgarnar af =
stefnum sínum og mætast á =
miðri leið. =
imiiiiiiimiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiimmmiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiiiiiMiimtiiii iimmmiiimmiimmimmmmmmiiiiiimimmiiimiiiiiimmiiHiiiiimiiiimiiimiiI
nýtingu jarðhita á staðnum
til gróðurhúsaræktunar, upp-
byggingu iðnaðar, t. d. mjólk-
uriðnaðar og þangvinnslu, um
bótum í skólamálum, t.d. með
bættri aðstöðu til unglinga-
fræðslu og stofnun héraðs-
skóla, lendingarbótum á Stað
á Reykjanesi eða á öðrum
þeim stað, er hentugur yrði
talinn.
Gert er ráð fyrir því að rík-
isstjórnin skipi nefnd manna
til þess að gera tillögur um
framkvæmdir að Reykhólum,
og hvernig stuðla megi að
aukinni byggð þar.
Reykhólar á Reykjanesi eru
fornt og merkilegt höfuðból.
Þar eru landkostir miklir-og
náttúrufegurð. Staðurinn ligg
ur mitt í frjósamri og vel set-
inni sveit. Þar er hiti mikill
í jörðu og þar hefur um skeið
verið rekin tilraunastöð á
sviði jarðræktar.
Óhætt er að fullyrða, að
efling byggðar á Reykhólum
myndi verða mikil lyftistöng
fyrir sveitirnar í Austur-
Barðastrandasýslu. Vaxahdi
skilningur ríkir nú á nauð-
syn þess að mynda byggða-
kjarna í strjálbýlinu, sem
skapi í senn möguleika auk-
innar f jölbreytni í framleiðslu
og bættrar aðstöðu á sviði
fræðslu- og félagsmála fólks-
ins.
FLUGIÐ
OG HRAÐINN
17'rá því hefur verið skýrt að
* áætlun Bandaríkjamanna
um að byggja stóra farþega-
flugvél, sem fljúgi hraðar en
hljóðið fer, hafi verið frestað
um skeið. Gert hafði verið ráð
fyrir að þessi flugvél færi
með yfir 2000 mílna hraða á
klukkustund. Þegar til átti að
taka, var talið að erfitt myndl
að láta rekstur slíkrar flug-
vélar, sem myndi kosta geysi-.
legt fjármagn að framleiða,
bera sig með skaplegum
hætti.
Enda þótt hraði í samgöng.
um, í lofti, á legi og á landt
sé æskilegur að vissu marki,
virðist nú svo komið að dýrk-
un hraðans sé komin út í öfg-
ar. Hverju máli skiptir það,
hvort flugferðin yfir Atlants-
haf tekur klukkustúnd lengri
eða skemmri tíma, eftir að
þotuhraða nútímans hefur
verið náð?
Sannleikurinn er sá, að
fjöidi fólks er tekinn að þreyfc
ast á hinu taumlausa hraða-
kapphlaupi. Flugvélarnar eru
töfrateppi nútímans. Þær
hafa fært lönd og álfur sam-
an. En hefur mannkynið þörf
fyrir meiri hraða og fljótari
ferðir en það á kost á í dag?