Morgunblaðið - 28.05.1964, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 28. maí 1964
MORGUNBLAÐIÐ
15
LEIÐTOGI fjölmennasta lýð-
ræðisríkis í heimi, Jawaharlal
Nehru, er fallinn frá, og þjóð
hans stendur nú á alvarlegustu
tímamótuim í 17 ára sögu sinni
sem sjálfstæð þjóð. Nehru var
ekki einungis leiðtogi þjóðar
sinnar, heldur var hann í
dýpsita skilningi ímynd hennar,
eða eins ag hinn merkilegi læri-
sveinn Gandhís. Vinóba Bhave,
sagði eitt sinn: „Næst nafni
Gandhís er nafn hans tákn Ind-
lands — það er Indland“. Vald
Nehrus átti fyrst og fremst ræt-
ur að rekja til þess, að hann
hafði verið kjörinn af meistar-
anum til að leiða þjóð sína
Ifyrstu skrefin. Eftir fráfall
Gandhís varð hann í bókstafleg-
um skilningi föðurímynd ind-
versku þjóðarinnar, ag sú stað-
reynd er miklum mun mikilvæg-
ari en Vesturlandamenn gera
sér yfirleitt grein fyrir.
úa hafði áhrif á Múhameðstrúar
menn og eingyðistrú Múham-
eðstrúarmanna vakti áhuga
margra Hindúa. Þannig má segja
að Síkha-flokkurinn heimsfrægi,
sem setur svo mjög svip sinn á
Indland með vefjarhetti sínum
og alskeggi, hafi orðið til fyrir
áhrif frá Múhameðstrú, þó flokk
urinn sé nú skæðasti andstæðing
ur Múhameðstrúarmanna í Ind-
landi.
Hin pólitíska þróun í Indlandi
verður að skoðast á bakgrunni
þeirra staðreýnda sem hér hafa
verið mjög stuttlega raktar. Bret
ar sameinuðu landið í pólitíska
heild, en þeir urðu líka til að
kljúfa það á dýpri og örlaga-
ríkari hátt en nokkru sinni hafði
átt sér stað áður. Öldum sarnan
höfðu Hindúar og Múhameðs-
trúarmenn lifað saman í sátt og
eindrægni, en þegar hilla tók
undir sjáltstæði landsins á þess-
Nehru naut sérstakra vinsælda meðal indverskra barna, og var afmælisdagur hans, 14. nóv-
ember „Barnadagur Indlands“. Myndin er tekin á 74. afmælisdegi hans í fyrra og sýnir börn-
in setja hina hefðbundnu blómsveiga um hálsinn á honum.
Meðal ríkja Asíu og Afríku
hefur Indland algera sérstöðu,
e£ frá er talið ríki Gyðinga í
ísrael sem er strangt tekið vest-
rænt ríki. Indverjar hafa einir
þjóða í Asíu varðveitt lýðræði í
landi sínu óslitið í þau 17 ár
sem þeir hafa búið við sjálf-
stæði, og virðast enn um sinn
xnunu halda í horfinu, þó nú
hafi syrt í álinn. Þetta er þeim
mun merkilegra sem Indland er
klofnara innbyrðis, bæði að því
er snertir trúflokka, þjóðflokka
og tungumál, en nokkurt land
annað sem ég veit um. Þar eru
t. d. 14 sjálfstæð tungumól sem
öll eru opinber, hvert í sínu
fylki, og þau hafa hvei't fyrir sig
sitt sérstaka letur. Þar við bæt-
ast svo fleiri hundruð móllýak-
ur sem margar hverjar eru
sjálfstæð tunigumál.
Það er sagt með nokkrum
rétti að Indland nútímans sé af-
kvæmi Breta, því fyrir komu
þeirra hafi landið verið klofið
í ótal smáríki. Indland laut
aldrei í heild einni stjórn fyrir
daga Breta, þó mikill hluti
landsins væri á tilteknuim skeið
um sögunnar undir sama kon-
ungi. Það var innbyrðis sundr-
ung Indverja sem auðveldaði
Bretum töku Indlands, og er sú
saga hin hryllilegasta. Fyrir daga
Breta í Indlandi var fátækt lítt
þekkt fyrirbæri þar og hungurs-
neyðir svo til óþekktar. Senni-
lega hefur engin þjóð verið
jafn miskunnarlauist mergsogin
af annarri einsog Indverjar af
Bretum, enda er mála sannast að
vegur brezka heimsveldisins
grundvallaðist að verulegu leyti
á þeim ævintýralega auði sem
reyttur var aí Indverjum meðan
þeir lifðu sjálfir á sultarbarmi
og fórust öðru hverju milljónum
•aman í hungursneyðum.
Þó Indland væri margklofið
áður en Bretar komu til sög-
unnar, má segja að það hafi alla
tíð verið menningarleg heild.
Þetta á fyrst og fremst rætur í
trúarbrögðunum, Hindúisman-
um, sem átti sterk ítök uim ger-
vallt landið. Heilagir staðir voru
í öllum landshornum, og var það
talin ein helgasta skylda trú-
rækinna manna að heimsækja
þá a. m. k. einu sinni á ævinni.
Þannig var stöðugur straumur
pilagríma frá einu landshorni til
annars; oft fóru þeir fleiri þús-
und kílómetra. Þetta hristi hina
fjarlægu landshluta saman og
gaf menningu landsins ákveð-
inn heildarsvip. Tilkoma Múham
eðstrúar hafði mjög óverulegar
breytingar í för með sér að
þessu leyti. Múihameðskir vald-
hafar í Indlandi voru yfirleitt
umburðarlyndir og leyfðu flestir
þegnum sínum að stunda hinn
hefðbundna átrúnað. Hins vegar
er augijóst að Hindúisminn og
Múhameðstrúin urðu fyrir marg
víslegum áhrifum hvort frá
öðru — umburðarlyndi Hind-
ari öld, urðu nokkrir ofstopa-
menn í flokki Múhameðstrúar
manna til að sundra þjóðinai að
frumkvæði Breta og heimta
skiptingu landsins. Raunin varð
líka sú, að landinu var skipt, og
er það ein heimskulegasta og
grimmilegasta ráðstöfun í póli-
tískri sögu síðustu áratuga. Úr
Indlandi voru teknar tvær sneið
ar, önnur vestast í landinu, hin
austast, og af þeim yar myndað
ríki sem er hreint landfræðilegl
viðundur. Allar forsendur þessa
nýja ríkis voru rangar, enda
hefur komið á daginn að nær
ógerlegt er að halda því saman
eða stjórna því án einræðis. í
þessu sambandi er vert að hafa
í huga, að 80 milljónir Múham-
eðstrúarmanna kusu að vera um
kyrrt í Indlandi, og njóta þeir
að sjálfsögðu jafnréttis við Hind-
úa, enda er Indland veraldlegt
ríki og hel'ur enga opinbera trú,
þar sem aiftur Pakistan er trú-
arlegt ríki. Skýringin á hinni
erfiðu sambúð Indlands og Pak-
istans liggur m. a. í því, að hér
er í rauninni um að ræða eina
þjóð, sem hefur verið hlutuð
sundur á hinn fáránlegasta hátt.
Það er alkunna að borgara-
styrjaldir eru grimmilegustu
-styrjaldir sem til eru, hvernig
sem á því stendiur, og blóðsút-
hellingarnar sem áttu sér stað
í sambandi við skiptingu Ind-
lands voru einhyer hryllileg-
asti ka.fli í sögu landsins. Þar við
bætast svo langvinnar og óút-
kljáðar deilur um landsvæði á
mörkum ríkjanna.
Indland er sambandslýðveldi
og samanstendur af 14 ríkjum
eða fylkjum, sem njóta mikils
sjtálfstæðis, eru t. d. nær einráð
um skólamál, fjármál og verk-
legar framkvæmdir. Fyrirkomu-
lagið er svipað og í Banda-
ríkjunum. í flestum þessara
ríkja hefur Þjóðþingsflokkurinn
hreinan meirihluta, en þar sem
hann hefur ekki meirihluta, eins
og t. d. í Kerala, fer hann með
stjórn í samvinnu við aðra
flokka. Á þinginu í Nýju Delhi
ræður Þjóðþingsflokkurinn lög-
um og lofum, því hann á öruggt
fylgi mikils meiriihluta þjóðar-
innar. Þetta stafar að sjálfsögðu
fyrst og fremst af því, að flokk-
urinn átti stærstan þátt í því,
að Indverjar heimtu sjálfstæði
sitt, og hafði á að skipa öllum
helztu stjórnmálamönnum þjóð
arinnar. Afskipti Gandhís af
stjórnmálum efldu mjög gengi
flokksins, því hann var einskon-
ar sameiningartákn Indverja.
Gandihí útnefndi Nehru andleg-
an erfingja sinn, og styrkti það
mjög afstöðu hans í Indlandi,
enda þótt hann væri orðinn leið-
togi Þjóðþingsflok'ksins löngu áð
ur en Gandhí féll frá. Það hef-
ur verið Indlandi mikil blessun
að Þjóðþingsflokkurinn var svo
sterkur, og að hann átti annan
eins leiðtoga og Nehru. Það hef
ur gefið honum svigrúm til að
framkvæma stefnu sína. En mik-
il völd geta líka verið hættuleg,
og á því hefur borið hin síðari
ár, að þingmenn flokksins
urðu værukærir og at/hafnalitlir,
og víða hefur orðið vart spill-
ingar meðal flokksmanna. Nehru
hefur barizt gegn spillingunni
og deyfðinni með oddi og egg,
en hann hafði í mörgu að snúast
og var orðinn gamall, svo sú
barábta bar ekki tilætlaðan ár-
angur.
Þegar ég sagði að Indland
hefði varðveitt lýðræðið frá upp
hafi, var það rétt að því leyti
að kosningar fara fram með eðli
legum hætti og Þjóðþingsflokk-
urinn hefur á bak við sig fylgi
meirihluta þjóðarinnar, en í
rauninni var það einn maður
sem stjórnaði landinu og hafði
örlög þess í hendi sér, og sá mað
ur var Nehru. Þrátt fyrir háan
aldur hafði hann allt fram í
andiátið ótrúlegt starfsþrek og
virtist hafa lag á að laða
„massana" til sín, þegar hann
kom fram. Ég sá hann einu sinni
tala til 20.000 manna í „Bombay.
Fóikið kom til að vera nálægt
hinum mikla manni og sjá hann,
en ég efast um að meir en þriðj-
ungur mannfjöldans hafi fylgzt
með því sem hann var að segja.
Þetta er einkennandi fyrir Ind-
verja, þeir hafa eins konar trú-
arlega afsitöðu til leiðtoga sinna.
Það er nóg að vera í návist
þeirra, þá fær maður blessun
og kraft frá þeim. Mér var sagt
af sendiráðsmanni í Nýju Delhi,
að þegar Nehru skryppi burt,
annað hvort til næstu borgar
eða útlanda, væri allt lamað í
höfðuborginni, enginn gæti eöa
þyrði að gera neitt að honum
fjarstöddum. Þetta er ískyggi-
legt þegar horft er fram á veg-
inn. Nehru lét undir höfuð leggj-
ast að útnefna eftirmann sinn
eða þjálfa hætfa menn til að
taka við völdum eftir sig.
Ég verð að játa að mér virð-
ast horfurnar ískyggilegar. Neh-
ru lýsti því jafnan yfir, þegar
hann var spurður um framtíð-
ina, að hann hefði óbilandi trú
á eðlisbornu lýðræði þjóðarinn-
ar, en ég er hræddur um að það
geti orðið nokkuð loftkennt og
óraunhæft þegar til kastanna
kemur. Horfurnar eru þeim
mun óhugnanlegri sem þegar er
farið að brydda á alvarlegri mis-
klíð milli hinna einstöku fylkja,
þrátt fyrir það að Þjóðþings-
flokkurinn fer alls staðar með
völd. Ein versta skyssan í sam-
bandi við myndun fylkjanna var
sú að láta tungumálin ráða tak-
mörkum þeirra. Hefur þetta leitt
til hrepparígs og þjóðernis-
kenndar sem getur orðið hættu-
leg ríkinu í heild. Málið var orð
ið svo alvarlegt fyrir nokkrum
árum að fram komu raddir á
þjóðþinginu uim að skipta land-
inu á ný í færri og stærri svæði,
þar sem ekki yrði bekið tillit til
I bungumála. Elf svo heldur áfram
sem nú horfir, finnst mér ekki
ósennilegt að Indland liðist í
sundur eftir fráfa.11 Nehrus,
nema herinn skerist í leikinn
eins og í nágrannaríkjunum.
Þjóðþingsflokkurinn er í orði
kveðnu sósialistaflokkur. Hann
hefur beitt sér fyrir ýmiss konar
ríkis- og bæjarrekstri, almanna-
trygginigum og félagslegum urn-
bótuim, en í röðum hans eru líka
hreinræktaðir kapítalistar. Neh-
ru hefur ráðið mestu um stefnu
flokksins í efnahags- og atvinnu-
málum og reynt að koma á tak-
mörkuðum áætlunarbúskap.
Hafa þegar verið framkvæmdar
tvær fimim ára áætlanir með all-
góðuim árangri, en sú þriðja og
langvíðtækasta er rnú á döif-
inni. Er gert ráð fyrir að hún
auki framleiðslu landsins um ea.
50%, sem er gífurleg aukning.
En svo geigvænlegt er vandamál
fólksfjölgunarinnar, að þessi
framleiðsluaukning mun ekki
bæta lífs'kjör almennings um
meira en 5 til 10%. Fólksfjölg-
unin er í rauninni langversta og
aifdrifaríkasta vandamál Ind-
verja. Þegar haift er í huga, að á
síðustu 10 árum hefur fjölgun
íbúanna numið yfir 80 milljón-
unv verður ljóst hvílíka vá Ind-
verjar eiga við að etja. Stjórnin
gerir allt sem henni er unn,t til
að koma á takmörkun bam-
eigna, og verður talsvert ágengt
meðal menntaðs fólks og þeirra
sem eru í sæmilegum efnum, en
meða.1 meirihluta þjóðarinnar
verða gamilar ven.jur og hindur-
vitni ofan á.
Stjórnin í Nýju Delhi hefur
forðazt eins og heitan eldinn
að beita þvingunum í sambandi
við þær umbætur sem hún vllil
koma á. Hún virðast hafa ein-
sebt sér að sanna það, að jafn-
vel í Asíu geti vestrænt lýðræði
þrifizt. Þannig hefur hún t. d.
neitað að taka eignarnámi hinar
miklu lendur rílcisbændanna til
að skipta þeim milli fátækra
leiguliða sem yrkja jörðina fyrir
stórbændurna. En í Indlandi ger-
ast atburðir sem ekki eiga hlið-
stæður annars staðar. Fram kom
maður eftir dauða Gandhís og
ákvað að leysa vandamálið á
indverskan hátt. Þessi maður
er Vinóba Bhave og var nákom-
inn Gandihí á sínum tíma. Á und
anförnum 13 árum hofur hann
farið fótgangandi um Indland
þvert og endilangt og fengið
ríkisbubba með forbölum einuim
Franih. á bls. 16.
Greinarhöfundur ræðir við Nehru í Nýju Delhi haustið' 1060.