Morgunblaðið - 27.02.1969, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1969
3
Samningamaður
og mannasættir
Levi Eskhol tókst að sameina ólík
sjónarmið, en þótti litlaus
samanborið við Ben-Gurion
(AP—NTB)
LEVI Eskhol, forsætisráð-
herra, sem lézt í dag, var einn
af stofnendum fsraelsrikis.
Hann átti einnig mikinn þátt
í þróun ísraels og var forsæt
isráðherra iandsins um sex
ára skeið. Frama sinn átti
hann fyrst og fremst að þakka
ágætum hæfileikum til að
jafna ágreining og brúa ólík
sjónarmið. Hans verður eink-
um minnzt fyrir ágæta stjórn
málakosti.
Sagt var, að á stjórnarfund-
um hefði Eskhol oft verið
eini maðurinn, sem hefði get
að samræmt þau mörgu ólíku
sjónarmið, sem þar komu
fram. Sumir sögðu, að mála-
miðlunarhæfileikar hans
bæru vott um veikleika, en
aðrir sögðu að þeir sýndu frá
bæra stjórnmálakænsku. Sú
saga var sögð, að eitt sinn er
Eskhol sat í veitingahúsi hefði
þjónn spurt hann hvort hann
vildi heldur te eða kaffi og
Eskhol hefði svarað: „Jafnt af
hvoru“.
í augum ísraelsku þjóðarinn
ar var Eskhol 'hinn dæmigerði
Gyðingur. Ungu fólki, sem
fætt og og uppalið í ísrael,
fannst hann því nokkuð fram
andi og kallaði hann stundum
„ghettóleiðtogann“. Hetja
unga fólksins er Moshe Dayan
varnarmálaráðherra. „Dayan
framkvæmir, Eskhol talar“,
hefur stundum verið sagt.
En öllum bar saman um, að
engum væri eins vel lagið að
leysa stjórnarkreppur og jafna
þann ágreining, sem jafnan
ríkir í samsteypustjórnum
sem mörg og ólík flokksbrot
standa að. Hann var orðlagð-
ur fyrir kænsku og stundum
líkt við Johnson fyrrum
Bandaríkajforseta, sem hann
virtist hafa náið samband við.
FÆDDUR í ÚKRAÍNU
Levi Eskhol fæddist í þorpi
einu skammt frá Kiev í Úkra-
ínu árið 1895. Faðir hans var
auðugur iðnrekandi og kenni
maður. Eskhol hlaut mennt-
un sína í Vilna í Litháen, og
þar gekk hann í hreyfingu zí-
onista. Árið 1914 fluttist hann
til Palestínu, sem þá laut
tyrkneskum yfirráðum, og þeg
ar fyrri heimsstyrjöldin hófst
gekk hann í hina svokölluðu
Gyðingahersveit, sem barðist
með Bretum.
Þegar Tyrkir höfðu verið
hraktir frá Palestinu tók hann
þátt í stofnun samyrkjubúsins
Degnia Bet við Galelíuvatn og
leit alltaf á það sem heimili
sitt. Hann átti drjúgan þátt í
landnámi norðurhluta fsraels
og fékk áhuga á vatnsveitu-
málum, sem hann vann mikið
að. Á árunum milli heimsstyrj
aldanna komst hann til á-
hrifa í verkalýðshreyfingunni
í Palestinu. Hann átti þátt í
stofnun hennar og honum
voru falin mikilvæg trúnaðar-
störf í flokki hófsamra jafn-
aðarmanna, Mapai, sem síðar
hlaut meirihluta í ísraelska
þinginu.
í seinni heimsstyrjöldinni
var Eskhol skipaður í stjórn
„Jewish Agency“. Hann fékk
sæti í æðstu stjórn Hagana,
varnarliði Gyðinga, og sat í
herforingjaráði þess þegar
Ísraelsríki var stofnað. Árið
1951 fékk Levi Eskhol í fyrsta
skipti sæti í ríkisstjórn og var
skipaður landbúnaðarráðherra
í stjórn Daviðs Ben-Gurions.
Síðan var hann fjármálaráð-
herra og vann brautryðjenda-
starf í því embætti. Þannig
kom hann til leiðar umfangs-
miklum breytingum árið 1962
í efnahagsmálum og fjármál-
um á grundvelli gengisfelling
ar og efnahagslegrar viðreisn
arstefnu.
Þegar Ben-Gurion lét af
embætti ofrsætisráðherra ár-
ið 1963 valdi hann Levi Esk-
hol eftirmann sinn. Mapai-
flokkurinn útnefndi einnig Esk
hol forsætisráðherraefni. Hon
um tókst að mynda samsteypu
stjórn þriggja jafnaðarmanna-
flokka ísraels, og þessi flokka
samsteypa vann talsvert mik-
inn sigur í þingkosningum,
sem fram fóru árið 1964,, enda
þótt Ben-Gurion snerist gegn
honum og stofnaði eigin stjórn
Fyrir þremur árum heimsótti þáverandi forseti fslands, Ás-
geir Ásgeirsson, Israel og gekk þá meða lannars á fund Levi
EskhoL
málaflokk til þess að berjast
gegn Mapai-flokknum.
ERFITT STARF
Eskhol var mikill vandi á
höndum þegar hann tók við
af Ben-Gurion, hinum ást-
sæla leiðtoga þjóðarinnar.
Einu ári eftir að hann kom til
valda átti sér stað mikill sam
dráttur í atvinnulífi Israels og
áttatíu þúsund verkamenn
urðu atvinnulausir. Eskhol
varð óvinsælasti stjórnmála-
leiðtogi fsraels og þótti litlaus
samanborið við Ben-Gurion
og Moshe Dayan. Á stjórnar-
árum hans kom einnig oft til
átaka á landamærunum og
leiddu þau að lokum til sex
daga styrjaldarinnar í júní
1967. Þessir atburðir urðu til
þess, að hann naut aukinna
vinsælda á síðari árum, en þó
var hann jafnan umdeildur.
Eskhol þótti sýna nokkurt hik
í ræðu er hann hélt rétt fyrir
sex daga stríðið, og vakti það
svo mikla reiði að hann var
neyddur til að láta af starfi
varnarmálaráðherra, sem
hann hafði gegnt jafnhliða em
bætti forsætisráðherra og
skipa Dayan í þá stöðu. En
ísraelsmenn virtu Esk'hol fyr-
ir það að hann vék aldrei um
hársbreidd frá þeirri grund-
vallarstefnu að ekki komi til
mála að hörfa frá herteknu
svæðunum fyrr en Arabar
féllust á beina samninga við
fsraelsmenn. Allt frá lokum
sex daga stríðsins reyndi Esk
hol að koma því til leiðar að
fsraelsmenn fengju tryggingu
fyrir því að landamæri þeirra
yrðu virt, og hann var fús til
viðræðna við Araba þótt hann
héldi því fram að ísraelsmenn
mundu aldrei afsala sér yfir-
ráðum yfir Jerúsalem og hin-
um mikilvægu Golan-hæðum
á landamærum SýrlancLs.
Nýlega sagði Eskhol í við-
tali við bandariska tímaritið
Newsveek að komið gæti til
mála að ísraelsmenn afsöluðu
sér yfirráðum sínum yfir hin
um ræktuðu svæðum á vest-
urbakka árinnar Jórdan, en
hins vegar sagði hann að áin
sjálf yrði að vera öryggislanda
mæri fsraels. Þessi ummæli
hans vöktu miklar deilur í
ísrael, og Eskhol neitaði því
að orð hans hefðu verið rétt
eftir höfð.
í síðustu opinberu ræðu
sinni sagði Eskhol: „Sovétrík-
in hafa sagt heiminum að þau
vilji ekki að ísrael verði eytt.
Ég vil aðeins segja það, að
ísrael vill ekki að Rússlandi
verði eytt“.
Nefnd endurskoöar
starfshætti Alþingis
f GÆR var tillaga til þings-
álytunar um starfshætti Alþingis
er flutt var af Eysteini Jóns-
syni afgreidd til ríkisstjómar-
innar sem ályktun Alþingis.
Ályktunin er svohljóðandi:
Alþingi ályktar að fela þingfor-
setum ásamt einum fulltrúa frá
Hofnnrfjörður
SJÁLFSTÆÐISFÉLÖGIN í
Haínairifirði halda spilaöcvöld í
kivö'ld, 27. febr. kil. 8.30 í Sjálf-
stæðishúsinu.
Framrejddar verða kaffiiveit-
inigar og góð vierðlaiuin veiitt að
loikiimni spi'liakepi>ni.
Sjálifsitæðisfólfk er hvatt til að
fjöimenna sturadvis'leiga.
hverjum þingflokki að íhuga og
endurskoða starfshætti Alþingis.
Álit og tilliögiur um þetta slkal
síðain leg'gja fyrir Allþinigi.
Friðjón Þórðarsoin mælti fyr-
ir áliti aills'herjarineifindar en sú
nefnd hafði fjallað um tillöig-
uraa. Riifjaði Friðjón það upp að
nú að unidanförniu hefðu orðið
á Allþimigi töluiverar uimræður
um starfsihætti þiiragisins o. fl.
Tillaga þessi væri á breiðum
ginuinidvaUi og gætfi frjálsar herad
uir við endurslkioðuniinia. — Hér
væri vissulega um mifkilsivert
mál að ræða siem alþingiamenn
þyrJtu að gefa gaurn.
Eysteiran Jónsson þakk-aði
raefradinrai afgreiðslu heranar á til
löguinrai oig saigðisit voraa að það
sitarif yrði urainið á igruindveli
heranair yrði tiil góðs.
Sænskur Iæknir
heldur
fyrirlestur
DR. med. Rolf Lundström yfir-
læknir við Infektions Kliniken í
Eskilstuna, Svíþjóð, kemur hér
við þessa dagana á leið sinni frá
Bandaríkjunum.
Dr. Lundström mun halda fyr-
irlestur á vegum Læknafélags
Reykjavíkur næstkomandi föstu
dag kl. 11 f.h. í kennslustofu
NOKKRIR jakar á stangli hafa I
rekið suður með Vestfjörðunum, I
og í gær sáust stöku jakar út af
Patreksfjarðarflóa.
Þá virðist vera mökkur ís í
vestamiverðum Húnaflóa, og hef-
ur haran rekið inn í Reykja-
fjörð. ís ex eiranig við Hornibjang,
Landsspítalans. Nefnir hann er-
indið: „Infektioner undir gravi-
ditet með hánsyn til fostret".
Dr. Lundstrom er þekktur fyr
ir rannsóknir á áhrifum næmra
sjúkdóma á fóstur á meðgöngu-
tíma, einkum rauðra hunda, en
um það efni skrifaði hann merka
doktorsritgerð fyrir nokkrum ár
um. Mun 'hann væntanlega fjalla
um það efni í fyrirlestri sínum
ásamt öðru.
Dr. Lundström á marga kunn
ingja meðal íslenzkra lækna, sem
stundað hafa nám undir hand-
leiðslu hans á síðustu árum. Er
mikill fengur að komu hans til
landsins.
en siigiinlg þó fær fyrir Horn.
Þaðan virðist siiglingarleið aliveig
hrein fyrir Norðlu>rlandi og aust-
ur fyrir. ísinn er etoki lanigt und
an laindi, að sögn Veðiuirstoifúnn-
ar, en undanifa'rið hefúr áttin
verið suðlæg, og þ>ví von um að
haran fjarlægist eitt'hvað.
Nokkrir jakar á stangli
suður með Vestfjörðum
STAKSTEIMR
Meinhornið í gær
Þessi orð mátti lesa í meinhorni
Austra í kommúnistablaðinu í
gær: „Skolphreinsun og viðgerð-
ir. Losum stíflur úr niðurföllum,
vöskum og böðum með loft- og
vatnsskotum ... Sótthreinsun að
verki loknu með lyktarlausu
hreinsunarefni“. Austri hafði tek
ið sér frí, en gamansamur
smekkmaður hefur sá verið, sem
setti þennan auglýsingapistil í
hornið hans. Niðurlagsorð mein-
hornsins eru sérstaklega athyglis
verð. Engum þykir af veita að
rækileg sótthreinsun fari fram á
pistlum Austra og því hugarfari,
sem að þeim stendur. Hitt er
ekki víst, að „lyktarlaus hreins-
unarefni“ dugi:
Oskadiaumur
Þorvaldar
í kommúnistablaðinu í gær
mátti lesa eftirfarandi greinar-
kom eftir Þorvald Þórarinsson:
lögfræðing:
„III var þín fyrsta ganga. Und
ir þennan orðskvið munu marg-
ir peta tekið í sambandi við
fyrstu utanför Richards M. Nix-
on, Bandaríkjaforseta.
Auðvitað vissu allir, að það
var mikil ógæfa fyrir Banda-
ríki Norðurameríku að fámenn
auðmannsklíka skyldi geta keypt
þetta afturhaldshræ inn í Hvita
húsið. Hitt skildu líka flestir,
að þetta voru sjálfskaparvíti
Lyndons B. Johnsons, fyrrver-
andi forseta, og stjórnar hans.
Samt munu fáir hafa búizt
við því, að Nixon gerði Evrópu-
ferð sína með þeim furðulega
hætti sem nú kemur í ljós.
Leiðin er þessi:
Fyrst til Belgíu að tala við
NATO, stríðsbandalag U.S.A. í
Evrópu (sbr. hádegisfréttir í
dag).
Svo til London að gefa lepp-
stjóm sinni í Bretlandi venju-
legar fyrirskipanir.
Því næst til Bonn að fá sér
heilræði hjá fasistaforingjanum
dr. Kiesinger.
Næst liggur leiðin til Rómar
að hljóta sérstaka blessun páf-
ans í sambandi við Vietnam og
fleira.
Að öllu þessu loknu á svo að
koma við í París L heimleið.
Sé unnt að sýna nokkurri
þjóð meiri fjandskap og óvirð-
ingu en Nixon sýnir Frökkum
með þessu, þá svari þeir sem
geta. Að minnsta kosti heilsaði
Nixon upp á Niels P. Sigurðs-
son á undan Charles de Gaulle.
Nixon hefur marga ráðunauta.
Þeir hafa án efa undirbúið för
hans af kostgæfni.
En eitt gátu þeir sparað sér
og honum. Þeir vissu, að hann
þurfti ekki að eyða neinu púðri
á þá vesalings aumingja sem
toalla sig ríkisstjórn íslands.
i Dr. Kiesinger getur líka svar-
að fyrir þá, enda hlutu dr. Bjarai
'og dr. Gylfi uppeldi sitt hjá
isama lærimeistara og hann.“
i Þorvaldur Þórarinsson á auð-
vitað ekki aðra ósk heitari en
*þá að Nixon hefði farið fyrst
'til Prag til þess að horfa þar
á stúdentinn Jan Zajic brenna
'sig til bana — en slíkir at-
flburðir eru nú að verða eins
konar vörumerki þeirrar hugsjón
' ar, sem stjórnar pennaglöpum
lögfræðingsins. Sem kunnugt er
| má telja hann með helztu gáfu-
mönnum kommúnismans hér á
landi eins og grein þessi sýnir.
j En hún er sko ekkert afstyrmi!