Morgunblaðið - 27.02.1969, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1969
ERLENT YFIRLIT
Nixon hvetur til einingnr V-Evrdpu
- it Frnkknr og Bretnr komnir í hár samnn
•fe Viðræðum Bandaríkjanna og Kína allýst
Nixon, kona hans og dóttir við brottförina frá Banadaríkjunum.
Vill ekki ein-
angra Frakka
RICHARD NIXON forseti hefur
einkum lagt áherzlu á tvö mik-
ilvæg atriði í Evrópuheimsókn
sinni. í fyrsta lagi að það sé
ásetningur bandarísku stjórnar-
innar að stuðla að varðveizlu
Efnahagsbandalagsins og það sé
sannfæring hennar að þróunin í
átt til aukinnar sameiningar
haldi áfram þrátt fyrir þá erf-
iðleika sem blasa við. f öðru
ilagi að það sé ásetningur banda-
irísku stjórnarinnar að stuðla
að auknu jafnvægi í heiminum
•og komast að samkomulagi við
.Sovétríkin í þessu skyni.
Að sögn fréttaritara AP-
•fréttastofunnar segja reynd-
ir diplómatar að boðskapur Nix-
ions til þjóða Evrópu sé á þá
lund, að þær geti valið um
hvort þær vilji heldur samein-
•ast og hafa áhrif á framtíðar-
þróunina í samvinnu við Banda-
iríkin eða fylgja þröngri þjóð-
ernisstefnu, sem leiði til sund-
urþykkju og geti ógnað þróun-
•inni í átt til sameiningar.
Að því er góðar heimildir
herma er forsetinn mótfallinn
hvers konar tilraunum til að ein
angra Frakka frá öðrum Vestur-
Evrópuþjóðum. Þótt Nixon hafi
vanþóknun á stefnu de Gaulles
er sagt að forsetinn sé staðráð-
inn í að leiða síðustu deilur
Breta og Frakka hjá sér og
reyna að sannfæra þá um að
þeir geti unnið saman án þess
að stofna framtíð Efnahagsbanda
lagsins í hættu.
HEFUR ÁHRIF
Heimsóknin virðist hafa haft
talsverð áhrif, þótt það eigi eft-
ir að koma betur í ljós síðar. í
viðræðum sínum við leiðtoga
þeirra fimm landa, sem Nixon
heimsækir, gerir hann grein fyr-
ir því hvernig hann telur að
vandamál Vestur-Evrópu snerti
hagsmuni Bandaríkjanna. Hann
telur það hagsmuni Bandaríkj-
anna að Vestur-Evrópa samein-
ist og fylgi raunhæfri stefnu
gagnvart Sovétríkjunum. Þess
vegna heimsótti hann fyrst Briiss
, el, sem er miðstöð Atlantshafs-
bandalagsins og Efnahagsbanda
lagsins.
í viðræðum sínum við ev-
rópska léiðtoga hefur Nixon
skýrt frá því að bandaríska
stjórnin hyggist reyna að ná
samkomulagi við Rússa í mikil-
vægum málum eins fljótt og unnt
er og með fundi æðstu manna
ef nauðsynlegt reynist. Rússar
virðast einnig hafa áhuga á sam-
komulagi við Bandaríkjamenn,
og á það er bent að þeir virðist
hafa reynt að halda aftur af
Austur-Þjóðverjum til þess að
koma í veg fyrir stórveldadeil-
ur um Berlí.n Diplómatar telja,
að Nixon virðist bjóða þjóðum
Vestur-Evrópu að taka þátt í
tilraunum sínum til að komast
að samkomulagi við Rússa, en
leggur á það áherzlu að þær
geti því aðeins tekið þátt í þess-
ari viðleitni að þær standi sam-
einaðar. Þetta þýðir að ef þró-
unin til einingar Evrópu haldi
ekki áfram geti komið að því,
að risaveldin tvö neyðist til að
semja sín í milli um öll helztu
vandamál án þess að ráðfærast
við ríkisstjórnir Vestur-Evrópu.
De Caulle vill
nýja Evrópu
SOAMES-MÁLIð svokallaða og
fjaðrafokið, sem það hefur vald-
ið, hefur mjög svo spillt sambúð
Frakka og Breta, að þótt hún
hafi jafnan verið slæm síðan de
Gaulle kom til valda, hefur hún
aldrei verið eins stirð og nú. Af-
leiðingarnar, sem leynitillögur
þær er de Gaulle forseti lagði
fyrir Christopher Soames, sendi
herra Breta í París, um nýskip-
an Evrópu eru ófyrirsjáanlegar.
Áhrifin, sem allt þetta mál get-
ur haft, kunna að verða til þess,
að vonir þær, sem Nixon Banda-
ríkjaforseti hefur gert sér um að
bæta sambúðina við Evrópu,
fyrst og fremst Frakkland, í Ev-
rópuferð sinni, verði að engu.
Fyrst í stað hafa deilur Breta
og Frakka ekki fyrst og fremst
snúizt um hinar svokölluðu leyni
tillögur de Gaulles, kosti þeirra
og galla, heldur um það, hvað
forsetinn hafi raunverulega sagt
Soames á fundi þeim, sem þeir
áttu 4. febrúar. Klögumálin hafa
gengið á víxl og eitrað sambúð
Frakklands og Bretlands.
Glöggt dæmi að dómi fréttarit-
ara um það, hve sambúðin er
slæm, er, að blaðamönnum skuli
hafa verið skýrt frá efni orð-
sendinga milli sendiherra og rík
isstjórnar. Þetta er talið algert
einsdæmi, þar sem farið er með
slíkt sem strangt trúnaðarmál, og
sýnir hve alvarlegum augum
brezka ríkisstjórnin lítur málið.
Hins vegar virðast Frakkar ekk
ert hafa við Soames að sakazt í
þessu máli, og ekki er talið lík-
legt að málið leiði til þess að
hann segi af sér, þótt hann sé í
örðugri aðstöðu.
STANGAST Á
Bretum og Frökkum ber alls
ekki saman um, hvað þeim de
Gaulle og Soames fór á milli.
Miohael Stewart, utanríkisráð-
herra Breta, hefur sagt, að eina
staðfesta frásögnin um viðræð-
urnar sé skýrsla er Soames
samdi og háttsettur embættismað
ur frönsku stjórnarinnar hafi
samþykkt. Þessu þverneita
Frakkar og hafa birt eigin frá-
sögn af viðræðunum. Þannig
stendur staðhæfing gegn stað-
hæfingu, en fréttaritarar benda
á að ekkert í frásögn Soames
þurfi að koma á óvart sé fer-
ill de Gaulles hafður í huga.
Að sögn Breta eru tillögur de
Gaulles um „Nýja Evrópu“ í
stuttu máli þessar: Hann hvet-
ur til þess að bæði Atlantshafs
þandalagið og Efnahagsbandalag
Evrópu (EBE) verði lögð niður.
Þannig segir hann að Evrópa
eigi að standa á eigin fótum og
þurfi ekki að njóta stuðnings
Bandaríkjamanna fyrir tilstilli
Atlants'hafsbandalagsins. í stað
NATO og EBE myndi Evrópu-
ríkin með sér stærra bandalag,
sem verði lausara í reipunum.
Þetta bandalag skuli lúta póli-
tískri forustu fjögurra voldug-
ustu ríkja Vestur-Evrópu:
Bretlands, Vestur-Þýzkalands,
Frakklands og Ítalíu.
Þessar tillögur de Gaulles geta
fyllilega samrýmzt fyrri hug-
myndum hans í Evrópumálum að
dómi fréttaritara. Andstaðan
gegn NATO hefur verið einn
helzti stefnugrundvöllur gaull-
ista. Þótt de Gaulle hafi að vísu
oft komið fram . hlutverki stuðn
ingsmanns Efnahagsbandalags-
ins hefur einlægni hans verið
dregin í efa, og afstaða hans hef
ur fyrst og fremst mótazt af
þeirri viðleitni að halda Bret-
um og öðrum þjóðum utan við
bandalagið. De Gaulle hefur allt
af haldið því fram, að þátttaka
í bandalögum verði að grund-
vallazt á þjóðlegu fullveldi og
alltaf vísað á bug öllum tillög-
um er miðað hafa að pólitískri
einingu Evrópu.
Á fundinum með Soames lagði
de Gaulle augsýnilega til, að
Frakkar og Bretar tækju upp
viðræður til þess að ganga úr
skugga um hvort ekki mundi
reynast kleift að jafna ágrein-
ing þeirra. Bretar höfnuðu þessu
tilboði, meðal annars á þeirri for
semdu að það hefði borizt eftir
krókaleiðum og að því hefði
fylgt harðorð gagnrýni á meintri
fylgispekt Breta og annarra
þjóða við Bandaríkjamenn. Skoð
unum de Gaulles var síðan vís-
að á bug í orðsendingu til
frönsku stjórnarinnar. Bretar
héldu fast við það, að umsókn
þeirra um aðild að Efnahags-
bandalaginu stæði í fullu gildi
og sögðu að þeir yrðu að skýra
bandalagsþjóðum sínum í Ev-
rópu frá tillögum Frakka áður
en viðræður við de Gaulle
kæmu til greina.
VAXANDI MÓTSTAÐA
Tillögur de Gaulles virðast til
komnar vegna sívaxandi mót-
stöðu sem stefna hans og and-
staða hans gegn inngöngu Breta
hafa mætt innan Efnahagsbanda
lagsins. í ársskýrslu fram-
kvæmdastjórnar Efnahagsbanda
lagsins sem nýlega kom út seg-
ir að afstaða Frakka hafi spillt
andrúmsloftinu innan bandalags
ins. Afleiðingin sé sú að ekk-
ert hafi orðið úr viðræðum um
aðild Grikklands og Spánar að
bandalaginu og um tæknilegar
framfarir í bandalagsríkjunum.
Auk þess hafi afstaða Frakka
tafið matvælaaðstoð við þróun-
arlöndin, ráðstafanir í tollamál-
um og samvinnu í landbúnaðar-
málum.
Svo er komið, að margir telja
að verði ekkert að gert til þess
að binda enda á neikvæð áhrif
Frakka muni bandalagið smám
saman líða undir lok. Sterkar
raddir eru uppi um það að hefja
verði ötulli baráttu til þess að
stuðla að þeirri pólitísku ein-
ingu sem Efnahagsbandalaginu
var ætlað að leiða til þegar það
var stofnað. Bretar hafa ýtt
undir þessa viðleitni, meðal ann
ars með fundi þeim sem þeir áttu
með fulltrúum allra aðild-
arríkja Vestur-Evrópubandalags
ins (WEU) nema Frakkalnds í
London um ástandið í löndun-
um fyrir botni Miðjarðarhafs.
Þess vegna hafa Frakkar hót-
að að segja sig úr WEU, sem
skipað er aðildarríkjum Efna-
hagsbandalagsins og Bretlandi,
og segja að Bretar noti banda-
lagið til þess að reyna að laum-
ast inn í Efnahagsbandalagið.
Stefna brezka utanríkisráðherr-
ans, Michael Stewarts er greini-
lega sú að sýna fram á að ef
Bretar fái ekki aðild að EBE
geti þeir að minnsta kosti tek-
ið þátt í tilraunum til þess að
stuðla að auknu pólitísku sam-
starfi. Heimsókn Harold Wilsons
.orsætisráðherra til V-Þýzkalands
á dögunum sýndi að þetta er
stefna Breta.
DE GAULLE ER ALVARA
Þess vegna bendir allt til þess
að de Gaulle sé alvara með til-
lögum sínum um að Efnahags-
bandalagið verði lagt niður. Fá-
ir aðrir en Frakkar virðast taka
mark á þeirri yfirlýsingu
frönsku stjórnarinnar að á fund
inum með Soames hafi de Gaulle
ekki borið fram neinar nýjar
tillögur. Þau ummæli franskra
embættismanna að Bretar hafi
gerzt sekir um að dreifa æsi-
fregnum í því skyni að valda
ugg og vonleysi í aðildarríkj-
um Efnahagsbandalagsins sýna
að Frakkar hafa miklar áhyggj-
ur af áhrifunum sem Soames-
málið mun hafa í aðildarlöndun
um. Að sögn Breta sagði de
Gaulle á fundinum með Soames,
að hann hefði enga sérstaka trú
á Efnahagsbandalaginu. í þess
stað skýrði hann frá hugmynd-
um sínum um stærra fríverzlun-
arsvæði, og kemur þessi tillaga
nokkuð á óvart þar sem hann
vísaði eindregið á bug svipuð-
um tillögum sem Bretar báru
fram fyrir tíu ráum, en munur-
inn er sá að Bretar lögðu að-
eins til að tollar á iðnaðarvör-
um yrðu lækkaðir en de Gaulle
vill einnig lækka tolla á land-
búnaðarafurðum. Með tillögum
sínum virðist hann að dómi
fréttaritara vilja ná fram nokkr
um helztu markmiðum sínum:
tryggja hag franskra bænda,
binda enda á áhrif Bandaríkja-
manna, draga úr áhrifum yfir-
þjóðlegra stofnana og smáríkja
eins og Hollands og Belgíu og
auka áhrif Frakklands.
Tilboð um
samninga
KÍNVERJAR hafa ákveðið að
aflýsa fundi þeim, sem sendi-
herrar Kína og Bandaríkjanna
í Varsjá áttu að halda 20. þessa
mánaðar, á þeirri forsendu að sú
ákvörðun bandarísku stjórnar-
innar að neita að skila kín-
verska sendifulltrúanum Liao Ho
shu, sem hefur beðizt hælis í
Bandaríkjunum sem pólitískur
flóttamaður, hafi skapað „and-
kínverskt andrúmsloft" og sýni
að stjórn Nixons sé fjandsam-
leg kínversku þjóðinni.
Bandaríski utanríkisráðherr-
ann, William P. Rogers, hefur
harmað ákvörðun kínversku
stjórnarinnar, en segir að fund-
inum hafi aðeins verið skotið á
frest. Rogers notaði tækifærið
til að skýra í fyrsta skipti í ein-
stökum atriðum stefnu Nixon-
stjórnarinnar gagnvart Peking-
stjórninni og sagði að á fund-
inum, sem nú hefur verið aflýst,
hefði Bandaríkjastjórn ætlað að
leggja fram nokkrar áþreifan-
legar tillögur. Helztu tillögurn-
ar eru þær, að gerður verði
samningur um friðsamlega sam-
Framhald á bls. 17
Wilson er hann heimsótti Bonn á dögunum. Til hægri er Frei-
herr von und zu Guttenberg, samstarrfsmaður K.iesinger kanzlara.