Morgunblaðið - 29.05.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ1979
Punktar úr Kínaferð III
eftir Þorbjörn Guðmundsson
Lykill
„Jú
erlendum ferða-
mönnum hefur fjölgað í
Kína síðustu árin,“ safíði
túlkurinn okkar, þegar
hann var inntur eftir því.
„en það er takmarkað, hvað
við getum tekið við mörg-
um. I landinu er enn mikill
skortur á hótelum, en sam-
kvæmt nýrri áætlun er
unnið að því að bæta
ástandið.“
í Pekinfj og Shanghai gistum við
á venjulegum ferðamannahótel-
um. Peking-hótelið er nýtt af
nálinni og nýtízkulegt, en hótelið í
Shanghai var frá eldri tíma,
virðulegt og með glæstum salar-
kynnum. Á öðrum stöðum gistum
við á sérstökum gestahótelum, þar
sem vopnaðir verðir gættu að-
keyrsiuleiða. Ekki voru þó ferðir
okkar hindraðar á neinn hátt utan
á einum stað, á Perluey í Canton.
Þar brugðu nokkrir sér á hjól, sem
þeir fengu lánuð eða tóku trausta-
taki (vafasamt tii eftirspurnar,
það!), en enginn komst langan spöl
án þess að vera snúið við, með
brps á vör.
I Canton og Hangchow var mikið
flugnanet strengt yfir rekkjurnar,
því þar er sumarhiti mikill og
skordýr gerast ágeng. Aldrei hef
ég gist í stærra hótelherbergi en í
Canton. Reiknaðist mér til að það
væri um 60 fermetrar auk forstofu
og baðs, en fataskapurinn þar
hefði mátt vera stærri og brúk-
legri.
tala kínversku og í landinu sjálfu
tala tiltölulega fáir erlend mál.
Auk þess hefur hvert fylki í
landinu sína sérstöku mállýsku.
Þannig skilur t.d. Pekingbúi ekki
Shanghaibúa og hvorugur skilur
Canton-búa. Þeir, sem kunna að
skrifa, geta þó bjargað sér með
ritmálinu, því að rittáknin eru hin
sömu alls staðar.
Þeir, sem ferðast um Kína verða
því að hafa túlk, og túlkarnir
verða að hafa túlk, ef farið er á
milli fylkja. Það er því skiljanlegt
að Kínverjar geti ekki tekið á móti
mörgum einstaklingum sem vilja
ferðast um landið, þeir ráða ekki
við annað en hópa.
í Peking-hóteli var það til dæm-
is algeng sjón, að hóparnir týnd-
ust hver af öðrum út úr anddyr-
inu, þegar fararstjórarnir höfðu
hver og einn heimt sína sauði —
og haldið var út í skoðunarferðir.
Illið hins himneska friöar inn í „ForhoðniAorgina".

aó hótelherbergi - kaö e
hefðu svo sannarlega gert honum
lífið leitt. „Við höfum verið hund-
elt árum saman, skilurðu ... þessi
hræðilegi ótti og hatur á útlend-
ingum. Eg hefði alls ekki getað yrt
á ykkur, en núna ... Hér erum við.
Og getum talað um hvað sem er.“
Gamli maðurinn ljómaði.
þess að ganga höll úr höll, hallar-
garð úr hallargarði og virða fyrir
okkur það sem þar er eftir af
skreytingum og listaverkum. En
margur dýrgripurinn hefur farist
í eldi, styrjöldum, verið rænt eða
orðið skemmdarvörgum að bráð.
Lykill — til hvers?
í Luxembourg og Hong Kong
var sérstakt spjald í herþergjum
hótelanna þar sem gestir voru
hvattir til að tvílæsa dyrum og
setja öryggiskeðjur fyrir að næt-
urlagi. Einnig var tekið fram, að
enginn ábyrgð væri tekin á verð;
mætum, sem þar væru geymd. I
Kína fengum við aðeins einu sinni
lykil að herbergjum okkar, í Pek-
ing. Við létum þetta gott heita,
þar sem við gistum á gesta-hótel-
um, sem virtust undir góðri
vörzlu. En í Shanghai? Nafnið eitt
og gamlar sagnir um spillinguna
þar nægði til tortryggni. En það
var hlegið, þegar við báðum um
lykil. „Til hvers?" Og hlegið meira.
— Þeir eru ekki þjófhræddir
menn, Kínverjar.
Útlendingahatur
— liðin tíð
Auðvitað geta menn og hafa
sagt: Þetta er bara fyrirsláttur
hjá Kínverjum, þeir geta hafið
hótelbyggingar í stórum stíl og
aukið tungumálakennsluna að
miklum mun, þeir vilja bara ekki
útlendinga inn í landið. Um þetta
get ég ekki dæmt. En önnur
fullyrðing, sem ég hef heyrt, að
Kínverjar líti á útlendinga al-
mennt sem óæskileg og óvinveitt
aðskotadýr, fær ekki staðizt að
mínu mati. Hvort sem við vorum
ein á ferð eða í fylgd kínverskra,
mættum við ætíð sérstakri hlýju,
en þó stundum nokkurri forvitni,
sem tíðum á við um sjaldséða
fugla.
Eg sagði túlknum okkar að ég
hefði heyrt áður en ég kom til
landsins, að Kínverjar hefðu horn
í síðu útlendinga. Hann kímdi á
sinn sérstæða hátt, en sagði síðan
að svo hefði ef til vill verið á
tímum „Fjórmenningaklíkunnar".
Þá hefði verið alið á óvild í þeirra
garð og fólk hvatt til þess að halda
sig sem lengst frá þeim. En það
væri liðin tíð, Kínverjar vissu nú
að það væri þeim sjálfum til ills,
af útlendingum yrðu þeir að læra í
sambandi við uppbyggingu lands-
Án vegabréfa
Þegar við komum til Kína, með
lest frá Hong Kong til Canton, tók
móttökunefndin vegabréfin okkar
og sá um skoðun þeirra svo og
farangur. Var þetta að sjálfsögðu
mjög þægilegt, þar sem við þurft-
um ekki að stilla okkur upp í
biðröð eins og það er nú skemmti-
legt! Nutum við þess örugglega að
vera gestir stjórnvalda. Vegabréf-
in sáum við svo ekki aftur fyrr en
morguninn, sem við fórum úr
landinu.
í fyrstu fannst okkur þetta
heldur óþægilegt, héldum t.d. að
við þyrftum að sýna þau, þegar við
skiptum peningum, en þess gerðist
ekki þörf. Síðar komumst við að
því, að þetta var snjöll ráðstöfun.
Innan fylkja í Kína ferðast eng-
inn, hvorki innlendur né útlendur,
án vegabréfs. Fararstjórarnir
hefðu því orðið í hvert sinn, sem
þeir fengu fyrir okkur farseðla
með flugvélum eða lestum, að fá
vegabréfin. Það var því eins gott
að þeir hefðu þau alveg. Þá er og
annað, mér skilst að það sé ekkert
gamanmál að týna vegabréfi sínu í
Kína. Gestgjafar okkar hættu að
minnsta kosti ekki á neitt siíkt.
Túlkar -
og túlkar túlka
Hótelskorturinn einn kemur
ekki í veg fyrir að flóðgáttir Kína
verði opnaðar fyrir ferðamönnum.
Tungumálið gerir það einnig. Fáir
utan landsins, sem hafa mögu-
leika á að taka á sig slíkt ferðalag,
„Að hugsa sér...“
Nýlega las ég grein, sem Arthur
Miller skrifaði eftir heimsókn til
Kína. Gamall maður gaf sig á tal
við hann á götu og -mælti á
sæmilegri ensku. „Að hugsa sér,“
sagði hann, „að hitta ykkur hér á
götunni og geta talað svona við
ykkur". Síðan bætti hann við að
fyrir ári eða svo hefði hann alls
ekki þorað það. — Af ótta við
lögregluna? Nei, en nágrannarnir
„Forboðna borgin“
Hvað geta Kínverjar svo boðið
ferðamanninum upp á? Eg kann
ekki að nefna það allt, því þó við
færum allvíða, sáum við ekki
nema brotabrot af landinu. En
Kína er örugglega ekki land
þeirra, sem fyrst og fremst sækj-
ast eftir fjörugu skemmtanalífi.
Hlið hins himneska friðar er
fordyri „Forboðnu borgarinnar" í
Peking. Hún er yfir 700 ferkíló-
metrar að flatarmáli, girt háum
múr. Þar höfðu keisarar Kína
aðsetur allt frá því um 1400 til
1911. Við fórum ekki um nema
lítinn hluta þess svæðis, en nóg til
List og íburður
Það er undir hverjum og einum
komið, hvernig hann nýtur heim-
sóknar þangað, hversu vel hann er
að sér í kínverskri sögu og hversu
vel honum tekst að lifa sig inn í
löngu liðna tíma, þegar Kínaveldi
var stjórnað frá þessum stað.
Þekking mín risti því miður alltof
grunnt, en listfengi bygginganna,
íburðurinn, fjöldi hallanna og hið
mikla rými leyndi sér ekki. Hér
hefur verið iðandi mannlíf og hér
ráðin örlög milljónaþjóðar um
aldaraðir.
Nafnið „Forboðna borgin" mun
af því dregið, að inn fyrir múrana
fengu ekki aðrir að koma en hirðin
og opinberir embættismenn.
Sumarhöll keisaranna stendur á
fögrum stað á vatnsbakka í út-
jaðri Peking. Meira réttnefni væri
að kalla það sumarborg, því þar
eru margar skrautlegar hallir og
íveruhús með fögrum görðum á
milli. Stendur nú yfir endurnýjun
þeirra svo hið listræna handbragð
fái að njóta sín. Við vorum þarna
á sunnudegi, og þvílíkt mannhaf.
Þegar straumurinn var á móti
veitti svo sannarlega ekki af að
hafa jafn góða brimbrjóta og
fylgdarmenn okkar voru.
„Það kvað vera fallegt í Kína. /
Keisarans hallir skína / hvítar við
safírsænum", kvað Tómas
Guðmundsson.
í grafhýsinu harmaði ég enn
vankunnáttu mína í kínverskri
sögu. En um gerð þess skulu
nefndar nokkrar tölur. Það er 27
metrum undir yfirborði jarðar, 87
metrar að lengd og 47 að breidd.
Því er skipt niður í nokkur her-
bergi, sem eru frá 7,1 upp í 9,5
metra á hæð. í því fundust yfir
2000 gripir, þar á meðal silfur-
munir og skreytingar, „sem að
verðmæti hefði nægt til að brauð-
fæða milljón manns í 6‘/2 ár“, eins
og túlkurinn okkar sagði. Þá er
þess og að geta að dyrum hvers
herbergis var lokað með stein-
brandi að innan. Og þeir sem það
gerðu hlutu hinztu hvílu með
keisara sínum.
Hlutu hvflu með
keisara sínum
Norð-vestur af Peking hafa
fundist grafhýsi 13 keisara af
Ming-ætt (1368—1644), og hefur
eitt þeirra verið grafið upp. Chou
En-lai sagði að komandi kynslóðir
gætu grafið hin 12 upp, þetta eina
væri nóg fyrir þessa. Þegar nálg-
ast grafhýsið standa á kafla við
veginn margar steinstyttur. Eru
þær flestar af dýrum, fílum, gír-
öffum, ljónum o>s.frv., en einnig af
generálum og prelátum.
Múrinn mikli
Eftir að hafa snætt skrínukost,
sem fylgdarmenn okkar höfðu
haft með sér, við grafhýsi
Ming-keisarans, var haldið að
Múrnum mikla, eða Kínamúrnum,
í fjöllunum norðan við Peking.
Þegar nálgast tekur Múrinn er
haldið á brattann eftir vegi, sem
bugðast eftir snarbröttum fjalls-
hlíðum. Var þar óspart flautað
fyrir horn, ef eitthvað kvikt skyldi
leynast bak við næstu snös. Ferð-
inni að Múrnum hafði í raun verið
frestað um tvo daga vegna snjó-
komu og ísingar á veginum.
Múrinn sjálfur er einstakur. Á
fimmtu öld fyrir Krist fóru furst-
ar, sem réðu lendum í norðurhér-
uðum Kína, að reisa múra hver við
sitt yfirráðasvæði. Gerðu þeir það
til varnar herskáum nágrönnum í
norðri, þó einkum Húnum, sem
veittu þeim oft þungar búsifjar,
þegar matarskortur svarf að. Síö-
ar, þegar landið komst undir eina
stjórn, voru þessir múrar tengdir
saman og úr varð þetta gífurlega
mannvirki, sem á engan sinn líka.
Múrinn er 6.000 kílómetra lang-
ur. Meðalhæð hans er um 7,5
metrar og breiddin tæplega 5,5
metrar. Þá eru á honum varðturn-
ar með nokkur hundruð metra
millibili.
Sú skömm
gat ekki hent
í barnaskóla var mér kennt, að
Kínamúrinn væri eitt af sjö furðu-
Múrfnn mikll teygrir sig eftir hrjóstrugu fjalllendi.
iSteindýrin stara á vejífarendur stjörfum augum.
HC/*' '* J....
1 Brött var sú síðasta jíanjfa upp Múrinn.