Morgunblaðið - 11.07.1984, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 1984
"é

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gynnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, simi 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 275 kr. á mánuði innanlands. (lausasölu 25 kr. eintakið.
Jan Mayen-svæðið
Hjá foraeta tslands á BessastöAum í gær. Fulltrúar íslands og Portúgal í viðskiptaviðræAum.
Alvaro Barreto í viðtali við Mbl. í gæn
99
Okkur er pólitísl
nauðsyn að fá sal
en jöfnuður verður að nást í viðskiptum
Fyrir hönd íslenskra
stjórnvalda færði
sendiherra íslands í Osló,
Páll Ásgeir Tryggvason,
norska utanríkisráðuneyt-
inu síðastliðinn föstudag
mótmæli vegna samkomu-
lags Norðmanna og Dana
um loðnuveiðar á Jan May-
en-svæðinu, sem gert var
án samráðs og vilja íslend-
inga. í mótmælunum var
lýst megnri óánægju ís-
lenskra stjórnvalda með
umrætt samkomulag og var
vísað til réttinda íslands á
svæðinu sem viðurkennd
eru í Jan Mayen-samkomu-
laginu milli íslendinga og
Norðmanna frá 1980.
I Jan Mayen-samkomu-
lagi íslendinga og Norð-
manna er gert ráð fyrir að
raunhæfri verndun og
skynsamlegri nýtingu verði
komið á. Þá er einnig viður-
kennt mikilvægi sam-
ræmds, náins og vinsam-
legs samstarfs milli land-
anna tveggja til að tryggja
að þessum markmiðum
verði náð og lögð áhersla á
skipulagt samstarf við önn-
ur lönd sem hlut eiga að
máli. Og í 1. gr. samnings-
ins er kveðið á um að ls-
land og Noregur skuli hafa
samstarf um framkvæmda-
atriði á sviði fiskveiða.
Með samkomulaginu eru
íslendingum tryggð jöfn
réttindi á við Norðmenn á
Jan Mayen-svæðinu. í mót-
mælum íslenskra stjórn-
valda er því lýst yfir að
veiðimagn þriðja aðila,
Dana í þessu tilfelli, hljóti
að koma til frádráttar
veiðikvóta Norðmanna
sjálfra. Þá voru einnig
látnar í ljós áhyggjur ís-
lendinga vegna áforma
norskra stjórnvalda að
halda ekki uppi löggæslu
með varðskipum á svæðinu
og tryggja þar með ekki
raunhæft eftirlit með veið-
unum.
Eyjólfur Konráð Jóns-
son, alþingismaður og for-
maður utanríkisnefndar
Alþingis, hefur um árarað-
ir látið hafréttarmál mikið
til sín taka og hefur verið
manna duglegastur að öðr-
um ólöstuðum, að benda á
og tryggja hagsmuni ís-
lendinga á þeim vettvangi.
í viðtali við Morgunblaðið
síðastliðinn laugardag
sagði Eyjólfur Konráð, þeg-
ar hann var inntur eftir
áliti hans á umræddu sam-
komulagi Norðmanna og
Dana, meðal annars:
„Ég fagna því að utanrík-
isráðuneytið skyldi mót-
mæla þessum svokölluðu
samningaviðræðum því það
er alveg ljóst að Norðmenn
hafa enga heimild til að
semja við einn eða neinn
fram hjá okkur íslending-
um um nein fiskveiðirétt-
indi á Jan Mayen-svæðinu,
því samkvæmt Jan Mayen-
samkomulaginu hafa ís-
lendingar nákvæmlega
jafnmikinn rétt til hagnýt-
ingar þessara auðiinda og
Norðmenn. Þessum rétt-
indum verðum við að halda
fram þannig að það geti
engum dulist að þetta
svæði sé sameign íslend-
inga og Norðmanna, en
ekki þeirra eign. Þar að
auki hefur verið samið um
það að íslendingar eigi
meiri réttindi en Norð-
menn hvað varðar loðnuna,
þar sem við getum einir
ákveðið heildaraflamagn á
loðnu. Við megum ekki
glutra niður þessum rétti
okkar með afskipta-
leysi... “
Auðvitað er það rétt hjá
Eyjólfi Konráð Jónssyni, að
íslendingum er það nauð-
syn að standa fast á rétti
sínum. Og það er réttmæt
krafa af hálfu íslendinga
að Norðmenn standi við
gerða samninga, en hunsi
þá ekki.
Norsk stjórnvöld hafa
vísað mótmælum íslend-
inga á bug á þeirri for-
sendu, að ekkert samkomu-
lag hafi verið gert við Dani,
en Norðmenn hafi gert
ítrekaðar tilraunir til að
koma á þríhliða viðræðum
milli Norðmanna, íslend-
inga og Dana. En auðvitað
voru það rétt viðbrögð
utanríkisráðuneytisins ís-
lenska að koma strax við-
horfum íslendinga á fram-
færi. Samkvæmt sam-
komulaginu er Norðmönn-
um alls óheimilt að veita
annarri þjóð réttindi til
veiða á Jan Mayen-svæð-
inu, nema að það komi til
frádráttar þeirra eigin
aflakvóta.
Bæði löndin eiga sameig-
inlegra hagsmuna að gæta
á þessu svæði og báðum er
það nauðsynlegt að gott
samstarf ríki á milli þeirra.
„ÉG TEL þrennt mikilvegast af því
sem komið hefur fram í viðræðum
mínum við íslenska ráðamenn í dag.
Augljóst er að sú ákvörðun okkar að
setja tólf prósent tollinn á hefur verið
mistúlkuð. Ég ítreka og legg áherslu á
að tollurinn mun ekki hafa áhrif á
verðið á nokkurn hátt á þeim fiski
sem samið hefur verið um og skaðar
því ekki íslendinga. f öðru lagi er
nauðsynlegt að íslendingar auki
viðskipti sín við Portúgal á næstu ár-
um og verður ekki nógsamlega undir-
strikað hversu mikið við leggjum upp
úr því. Það verður tekið með í reikn-
inginn þegar samningar hefjast um
kaup á saltfiski héðan, hvort jöfnuður
befur að nokkru náðst. Nei, það felst
ekki í þessum orðum nein hótun.
Þetta er í takt við nútímamilliríkja-
viðskipti. f þriðja lagi vil ég benda á
að við munum kaupa fisk héðan eins
og við getum og stöndum við alla þá
samninga sem við höfum þegar gert
við íslendinga á þessu ári og væntum
þess að okkar vörur verði keyptar frá
Islandi í auknum mæli.“
Þetta sagði Alvaro Barreto, utan-
ríkisviðskiptaráðherra Portúgals,
meðal annars i samtali við blm.
Mbl. í svítu hans á Hótel Sögu eftir
„ÞAÐ HEFUR komið fram í viðræð-
um viðskiptaráðherrans bæði við
Matthías Á. Mathiesen f morgun og
nú við mig, að Portúgalir ætla sér ekki
að mismuna íslendingum, við sitjum
við sama borð og aðrir sem eiga við-
skipti við þá, þrátt fyrir 12 prósent
toliinn, sem lagður verður á saltfisk
frá fslandi,“ sagði Steingrímur Her-
mannsson, forsætisráðherra, að lokn-
um fundi með Barreto.
„Viðskiptaráðherranum er fullljóst
að um veiðiheimildir innan okkar
lögsögu gæti ekki verið að ræða, enda
hefur ekki verið farið fram á þær.
Barreto hefur einnig skýrt sjónarmið
Portúgala fyrir okkur og lagt áherslu á
þá erfiðu efnahagsstöðu sem er í land-
inu, Portúgalir glíma við 20% við-
skiptahalla, við erum sjálf óhress með
4 %, svo að það er á margt að líta. Það
verður sjálfsagt að skoða þessi mál
mjög gaumgæfilega innan þeirra
möguleika sem eru fyrir hendi.
að hann hafði átt fundi í gærmorg-
un með Matthíasi Á. Mathiesen og
ýmsum fulltrúum viðskiptaráðu-
neytisins og síðan hitt Steingrím
Hermannsson forsætisráðherra.
„Það hefur komið skýrt fram að
það var engin ástæða fyrir þessum
gremjulegu viðbrögðum, sem hér
urðu og þar í kjölfarið fylgdu svo
allar þessar mistúlkanir. Ég út-
skýrði það fyrir Matthíasi Á.
Mathiesen, viðskiptaráðherra, á
fundi okkar í morgun og lagði
áherslu á að Portúgalir stæðu við
það að kaupa þau tólf þúsund tonn
af saltfiski sem samið hefur verið
um fyrir yfirstandandi ár. Meiri
kaup, allt að 15 þúsund, kæmu sann-
arlega til greina, en mér hefur skil-
ist að tólf þúsund tonn sé hámark
þess sem þið treystið ykkur til að
láta okkur fá. En víst værum við
fúsir að kaupa meira, það er raunar
óhugsandi frá pólitísku sjónarmiði
að við fáum ekki saltfisk ..."
Barreto sagði að þrátt fyrir toll-
inn yrði fiskurinn fluttur inn og
seldur á sama verði enda saltfisk-
verð háð verðlagsákvæðum og
ráðstafanir yrðu gerðar í þá átt af
hendi portúgölsku ríkisstjórnarinn-
Saltfisksala í Porgúgai er á einni
hendi eins og menn vita, ekki frjáls.
Svo að þeir hafa möguleika til að
færa til fjármagn til að jafna þenn-
an toll út, þótt mér sé á þessu stigi
ekki ljóst hvernig þeir muni standa
að því, enda má segja að það sé ekki
okkar að segja þeim til um það.“
Steingrímur Hermannsson sagði
að hann teldi að ráðherrann færi
frá íslandi með glöggan skilning á
stöðu mála og það hefði verið þarft
og nauðsynlegt að af heimsókninni
varð til að báðir aðilar gætu skýrt
sín sjónarmið.
Matthías Á. Mathiesen, viðskipta-
ráðherra, sagði á blaðamannafundi
sem var í síðdegis ( gær, að hann
væri eindregið þeirrar skoðunar að
heimsókn Barretos hefði tekist vel
og þeir hefðu átt mjög opinskáar
viðræður, sem sýndu ljóslega að
báðir aðilar vilji ná samkomulagi
ar, sem ákvarðaði verð á saltfiski.
Því væri ekki ástæða til að tala um
að íslendingum væri á nokkurn hátt
mismunað.
Alvaro Barreto sagði að Portúgal-
ir hefðu einnig endurtekið það sem
hefði þó áður komið fram í Mbl., að
aldrei hefði verið ætlunin að fara
fram á veiðiheimildir við íslend-
inga, af þeirri einföldu ástæðu að
Portúgölum væri fullkunnugt um
við hvaða vanda væri að glíma hér.
Aðspurður sagði Barreto að
Portúgalir keyptu nú saltfisk af
fjórum þjóðum, Bandaríkjunum,
Kanada, íslandi og Noregi, en frá
þeirri síðasttöldu er um að ræða
þurrverkaðan saltfisk. Hann sagði
að þeir hefðu fengið veiðiheimildir
hjá þremur þessara landa og myndu
ekki óska eftir frekari heimildum.
Hann sagði að samið hefði verið um
að kaupa 5 þúsund tonn frá Noregi,
10 þúsund frá Bandaríkjunum og
allt að 27 þúsund tonn frá Kanada
og svo fáum við 12 þús. frá íslandi
eins og áður er nefnt.
„Viðskiptahallinn sem hefur verið
á viðskiptum íslendinga og Portú-
gala veldur okkur miklum áhyggj-
um, ekki hvað sist nú þegar við eig-
sem þeir gætu unað við. Matthias
kvaðst benda á, að Barreto væri hér
i opinberri heimsókn sem hefði ver-
ið ákveðin áður en EFTA-fundurinn
og tollamálið komu uppá. „Að ráð-
herrann skuli síðan halda héðan
degi fyrr en ætlað var sýnir að mín-
um dómi þann góða vilja sem hann
hefur til að leysa þau mál sem kalla
að, m.a. í sambandi við islenska
skipið sem hefur ekki fengið af-
greiðslu." Matthías sagði að skipst
hefði verið að skoðunum um tólf
prósent tollinn. Þar greindi menn á,
en málið myndi að því er hann best
fengi séð enda farsællega. Hafa yrði
í huga að sú breyting væri í vænd-
um að Portúgalir færu úr EFTA er
þeir gerðust meðlimir Efnahags-
bandalagsins. Það ætti raunar einn-
ig við um annað saltfiskviðskipta-
land okkar, Spán, og það ylti á
miklu hvernig samkomulag yrði
gert við þá.
Steingrímur Hermaimsson:
„Sitjum við sama borð
ir í viðskiptum við Pori