Morgunblaðið - 11.07.1984, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 1984
Tjaldstaðurinn innarlega í Kálfafellsdal. (LjÓ8m. Hreinn Magnússon.).
Kálfafellsdalur
— eftir Ara Trausta
Guðmundsson
Suðursveit er fyrsta byggðarlagið
austan við Breiðamerkursand. Á
milli byggðabverfisins að Breiða-
bólsstað og Kálfafellsstaðar er breitt
dalsmynni. Innaf er um þrettán kfló-
metra langur dalur, sem sveigir til
vesturs, og er einna mestur dala sem
skerast í sunnanverðan Vatnajökul.
Heitir hann Kálfafellsdalur. Dal-
botninn er þakinn framburði jökul-
og leysingavatna, en sjálfur er dalur-
inn sorfinn af skriðjöklum ísaldar.
Víða liggja fannir og smájöklar
að dalnum og Vatnajökull sendir
einn arm, Brókarjökul (700—900
metra fall), niður í dalbotninn.
Þar skammt frá eru líka hrunjökl-
ar ofanúr Þverártindsegg. Hún er
hrikalegur, 5 kílómetra langur
fjalishryggur úr basalti, vestan
megin dalsins, og er hæst fjalla
þarna um slóðir, 1554 metrar yfir
sjó. Margir tindar, bæði hvassir og
kollóttir, eru umhverfis dalinn,
700—1400 metra háir, svo sem
Miðbotnstindur (716 m), Birnu-
dalstindur (1326 m), Kaldárnúpur
(1406 m), Snæfell (1383 m) og
Þverártindur (1113 m).
í dalsmynninu er Steinadalur,
kjarrivaxin hvilft, en annars sker-
ast helst gil inn í dalshliðina vest-
an megin. Að austanverðu eru
fremur stuttir, brattir þverdalir
og kallast þeir botnar. Jarðlög eru
aðallega úr basalti (hraunlögum)
og lítt röskuð við utanverðan dal-
inn. Eftir því sem innar dregur
ber meira á misgengjum, um-
mynduðum jarðlögum, ljósu lípar-
íti, göngum og bergæðum og jáfíi-
vel grófkornóttu djúpbergi og
flikrubergi, úr eldskýi á borð við
hamfarirnar í St. Helenu-fjalli
vestanhafs. Má ætla að þarna séu
rætur og ummerki stórra, fornra
eldstöðva.
Snæfellið, takmark fimm fjalla-
manna úr íslenska alpaklúbbnum,
er í raun stór jökulhöfði með sér-
kennilegu og hvössu horni upp úr
hvirflinum, um 100 m háu að norð-
anverðu (um 200 m að austan-
verðu). Sjálf klifurleiðin varð á
endanum 1100 hæðarmetrar, í
meðallagi erfið. Erfiðustu klif-
urhreyfingar töldust vera af 2.
gráðu (af 5). Ekki er vitað til að
menn hafi komið á Snæfell áður.
Snæfell, 1383 metrar
— snjóflóð ógna
„Nei, þetta gengur ekki.“
Hreinn Magnússon fleygir frá
sér skóflunni og hristir höfuðið.
„Þetta er fullkomin snjóflóða-
brekka. Hér förum við ekki."
Hann hefur kannað snjóalögin
með fingrunum í nýgrafinni holu.
Þar er að finna vindbarinn og
nokkuð mjúkan snjó ofan á hjarni
með ávölum hrímkristöllum. Lítið
álag þarf til að efsta lagið brotni
upp og renni á hjarninu líkt og á
kúlulegum. Hætta á flekahlaupum
er yfirvofandi.
Hópurinn hikar. Menn skýla
andlitunum fyrir snjódrífunni.
Aftan við þá eru djúpar, nýlegar
snjóflóðadreifar og á uppleiðinni
höfðu þeir orðið vitni að einu
snjóflóði svo nærri, að kófið sem
þaut á undan þvi, náði þeim. Á
vinstri hönd er um 300 metra hár
jökulbunki, krosssprunginn, og
himinhá Þverártindseggin ofan
við, en á þá hægri snarbrött 600
metra há fjallshlíð með hryggjum
og hamrabeltum.
Dalurinn er þröngur og skýlir
fjallgöngumönnunum dálítið fyrir
skafbylnum meðan vindurinn
ólmast á brúnunum og þeytir
strókum hátt í bláan himininn.
Staðhæfing Hreins verður ekki
dregin í efa: Löng jökulbrekka,
neðan við hvilft, þrengist og verð-
ur að gili. Snjórinn liggur i dyngj-
um og bfður óvarkárra ferðalanga.
Aðstæður eru kennslubókardæmi
um varasamar slóðir.
„Fáið ykkur súkkulaði, drengir,"
segir sá sem ber gamla gæruhúfu
með deri og slaufu á hökuböndun-
um. Hann heitir Olgeir Sigmars-
son.
Og það má alténd éta svoddan
nokkuð meðan menn íhuga stöð-
una á 5. degi páskaferðar, eftir
þriggja daga veðurbið og nærri
500 km ferðalag að heiman. Nú
eru góð ráð dýr. Að vísu er ekki
skammarlegt að snúa við en ... •
Þrír ótaldir í hópnum maula
súkkulaðið þegjandi og hugsa sitt:
Árni Árnason, Höskuldur Gylfa-
son og Ari Trausti Guðmundsson.
Eftir nokkrar umræður er
niðurstaðan ljós: Upp á fjalls-
hrygginn til hægri og sjá hvað set-
ur. Kannski er fært eftir honum
upp í jökulhlíðar Snæfellsins.
„Ef j)að er stætt þarna uppi,“
segir Árni og glottir. Útbunaður-
inn er góður: Dúnföt, tvöfaldir
skór, línur, öll helstu klifuráhöld,
skóflur og annað til viðlegu í snjó-
húsi ef í nauðirnar rekur.
Dúnfötin eru sögð vera gerð
fyrir háfjallaleiðangra í Himalaya
og skórnir eru af nýjustu gerð:
Plastskór með liðamótum utan yf-
ir þjálum leðurskóm.
Klifuráhöldum hafði verið skipt
á milli manna til að jafna byrð-
arnar. Þar á meðal eru snjóakkeri,
líkust skóflublaði með vir úr miðj-
unni, ísskrúfur til að festa 11
millimetra svera lfnuna sem notuð
er til að tryggja menn ef með þarf.
Og nóg er af karabínunum, ómiss-
andi, eins konar málmhringjum,
sem hægt er að opna og smeygja
línunni f. Þeir eru notaðir með fs-
skrúfunum, því ella væri ekki
hægt að tengja línuna f skrúfurn-
ar.
Að auki ber hver maður ísöxi og
íshamar, en slík tól þarf til að
klffa á mannbroddum upp brattan
ís, jafnvel alveg lóðréttan.
Upp skaltu á kjöl klífa...
„Þetta er fullkomið alpalands-
lag,“ æpir Ari, „fínasta alpaleið."
Hann er kominn af stað upp
fyrsta hrygginn að neðsta hamra-
beltinu. Snjórinn nær upp í miðja
kálfa. Efst af hryggnum liggur
leiðin hliðhallt undir klettum. Þar
skoppa grjót og ísklumpar niður
vegna sólbráðar. Hjálmar eru
settir upp og áfram skiptast félag-
arnir fimm á að troða spor. Takt-
urinn jafn og stutt á milli spor-
anna. Hver um sig reynir að
leggja leiðina þannig að hún verði
sem næst berginu og í sem
minnstri snjódýpt.
Snæfell að baki. Leiðin lá npp Qalbhlíðina tíl hægri í dalnum og eftir öxlinni
að horninu, en síðan upp tindinn að suðvestan (í hvarfi).
(Ljósm. Hreinn Magnússon)
Útsýn af ónefndum tindi yfir i Þverártindsegg og innanverðan Kálfafellsdal.
Ljósm. Hreinn Magnússon.
Snjóflóð eru einn hættulegasti
óvinur fjallamanna: Óútreiknan-
legur og snöggur upp á lagið. Rétt
leiðarval og varkárni er eina vörn-
in, því snjóflóð falla skyndilega og
fátt er til varnar. Hluti hlíðarinn-
ar myndi líkt og lifna við, taka á
rás og sópa með sér öllu lauslegu.
Stórir flekar, nokkrir tugir senti-
metra að þykkt, verða fljótt að
nokkurra metra þykkum ruðningi
sem nær ef til vill 100 kílómetra
hraða á klukkustund. Menn gætu
litla björg sér veitt. Þeir grafast
máski undir samanþjöppuðum
snjógörðum og krókna eða kafna,
hafi þeir ekki særst til ólífis við að
kastast í kletta og grjót.
Framundan er fyrsta íshaftið:
Tveir nokkurra metra háir kaflar,
sá efri lóðréttur. Þetta kryddar
tilveruna. Mannbroddar og lína
tryggja að allir komast þar upp
fyrir og á hlykkjóttan hrygg, —
tilvalinn til stuttrar hvíldar.
Vindurinn emjar, snjórinn þyrlast
inn um hverja smugu í verstu gus-
unum. Handan hins nafnlausa
þverdals rís Þverártindseggin í
öllu sínu veldi, með 400 metra háu
ísklömbruðu þverhnípi og tveimur
hrikalegum hrunjöklum, nærri því
í seilingarfjarlægð.
Menn minnast þess hvernig fs-
turnar sýndust velta líkt og í hæg-
gengri kvikmynd að sjá úr tjald-
búðunum, kvöldið áður, hinum
megin i Kálfafellsdal. Drunurnar
heyrðust eftir á, — eins og þrum-
ur.
í austri sjást allir tindarnir við
framanverðan Kálfafellsdal, hvít-
ir f sólinni, en ofan við er skörðótt
egg Miðfells, með tveimur áber-
andi tindum og fleiri fshöftum.
Hópurinn stefnir f skarð milli
tindanna. Er það hið rétta?
„Vonandi þurfum við ekki að
fara hér niður," tautar einhver.
Lausasnjórinn er óstöðugur,
brattinn orðinn 50—60 gráður og
efsta brekkan endar f snjóburst
með hengju, upp við kistulaga
tindinn. Hreinn tekur á rás, fram-
úr fremsta manni. Alltaf hugsar
hann um að ná myndum á réttum
augnablikum. Efst sést hann baða
út öllum öngum. Orðaslitur heyr-
ast gegnum vindinn: „Þetta er
það!“
Greinilega rétt skarðj Greini-
lega tilviljun.
Já eða nei?
Fimmmenningarnir safnast
saman, halla sér i vindinn. Jökul-
kuldinn smýgur um rakan fatnað-
inn. Nú sést yfir Vatnajökul, að
Karli og Kerlingu, yfir Brókarjök-
ul allan og vel til austurs og vest-
urs. Inni á jöklinum er allt svart í
norðaustanbeljandanum og hvítar
gusur fram af öllum eggjum.
Heyrst hafði yfir útvarpið að
franskur höfuðsmaður hyggðist
ganga einsamall yfir jökulinn.
Ekki vildu menn vera þar nú, en
hugsa samt hálft í hvoru hlýlega
til kollegans sem ætlar að reyna
sig við Vatnajökul, — galgopinn.