Morgunblaðið - 14.11.1989, Blaðsíða 39

MOKGUNBLAÐJÐ ÞEIÐJUDAÍMBIM NÓYEMJBKIM989

LEERVOGSA
Veiði frá 1984-1988
1. flokkur
Slangn MeðaJveiði veiði
Ijiildi sl. 5 ár pr. stöng
Laxá í Leirársveit 7 1205 172
Grímsá og Tunguá (12) 9,5 1449 153
Þverá 14 1606 115 .
Norðurá (15) 13 1179 91
Láxá í Dölum 7 1644 235
Miðfjarðará 10 1299 130
Vatnsdalsá (6) sií.st.) 8 1183 197(6)
Hofsá (7) * - 6 1204 201
2. flokkur
Stanga- Meðalveiði Veiði
, fjöldi sl. 5 ár pr. stöng
Leirvogsá 2,6 486 187
Andakílsá 2 138 69
Flókadalsá 3 323 108
Gljúfurá 3 156 52
Álftá 2 333 167
Hrútafjarðará og Síká (3) 2,35 376 160
Fnjóská 6 117 20('
Deildará 3 185 62
Breiðdalsá 8 136 17('
('Sjóbleikja í verulegum mæli.
eftirJónM.
Guðmundsson
Leirvogsá er nokkuð stór, sagði
bóndinn við mig og í tilefni af því
fór ég að inna eftir því hver staða
laxveiðiárinnar væri um þessar
mundir og ýmissa annarra frétta
um hana. Stundum er til þess vitn-
að á hátíðastundum að engin höf-
uðborg í neinu landi í heimi geti
státað af því að þijár laxveiðiár
renni til sjávar á strandiengju
þeirra eða nánast í höfn
Reykjavíkur. Leirvogsá er ein
þessara áa en hinar eru Úlfarsá
og svo auðvitað Elliðaámar. Þess-
ar ár renna til sjávar á höfuð-
borgarsvæðinu og þykir hið merki-
legasta fyrirbæri. A seinni árum
hefir það svo komið til viðbótar
að allnokkur ijöldi eldiskvía er úti
fyrir strönd Reykjavíkur og vekur
mikla furðu ókunnugra það stað-
arval enda má búast við að veru-
leg mengun sé á þessum stöðum
og svo hitt hvort þetta samrýmist
reglum um staðsetningu kvíanna.
Leirvogsá er talin ein af þessum
minni ám enda aðeins leyfðar tvær
stengur í einu og svo hefir verið
um langan tíma en lengd árinnar
er 12 km, en frá ósi að ógengum
Tröllafossi er vegalengdin 8 km.
Eitt er víst að áin er þægileg á
margan hátt og ávallt verið tölu-
vert eftirsótt. Ekki verið mikið í
fréttum en er þó ein af þeim ám
sem eru einna hæstar í veiði á
stöng eins og það er kallað, eins
og meðfylgjandi skýrslur sýna.
Árið 1940 var stofnað veiðifélag
um Leirvogsá og aðilar að því fé-
lagi eru nú eftirfarandi jarðir og
jarðarpartar: Skeggjastaðir,
Hrafnhólar, Minna-Mosfell, Þver-
árkot, Norðurgröf, Mosfell,
Hrísbrú, Varmadalur, Iæirvog-
stunga, Fitjakot, Vogur og Leirar.
Þá eru ennfremur þær jarðir sem
liggja að sjó svo sem Víðines og
Varmá, Lágafell í eigu Mosfells-
bæjar og síðan Blikastaðir. Félag-
ið hefir síðan þá séð um útleigu
og ennfremur alla hirðingu og
ræktun árinnar og undanfarin
mörg ár hefir Stangaveiðifélag
Reykjavíkur haft ána á leigu,
mest fyrir félagsmenn sína. Stjórn
veiðifélagsins hefir nú fengið um-
boð félagsmanna til þess að sjá
um útleigu beint til veiðimanna
án milligöngu Stangaveiðifélags-
ins og þurfa umsöknir um veiði-
daga að hafa borist stjórn Veiðifé-
lagsins fyrir 15. nóvember nk. í
pósthólf 233 en formaður er Guð-
mundur Magnússon í Leii’vogst-
ungu. Verð á stöng er frá 8.000
krónum upp í 27.500 en daglegur
veiðitími er 12 klukkustundir eða
frá 7 til 13 og 15 til 21 og eins
og áður segir, einungis tvær steng-
ur og agnið annaðhvort fluga eða
maðkur. Nánari upplýsingar veitir
formaðurinn og meðstjómendur
sem eru séra Birgir Ásgeirsson á
Mosfelli og Bjarni Þorvarðarson á
Bakka á Kjalarnesi. Það er t.d.
skylda að mæta i veiðihúsi að lokn-
um veiðidegi til þess að skrá veið-
ina og gefa veiðiverði tækifæri til
1958- 1989
1958 215 laxar
1959 230 laxar
1960 259 laxar
1961 371 lax
1962 197 laxar
1963 166 laxar
1964 349 laxar
1965 270 laxar
1966 165 laxar
1967 411 laxar 2 stangir
1968 273 laxar 1953- 1973
1969 352 laxar
1970 508 laxar
1971 471 lax
1972 433 iaxar
1973 495 laxar
1974 332 laxar 3 stangir frá 1. ág.-14. ág.
1975 739 laxar 3 stangir frá 1. ág.-31. ág.
1976 544 laxar 3 stangir frá 16.júl.-31. ág.
1977 474 laxar
1978 468 laxar
1979 386 laxar
1980 1381axar 3 stangir 1977- 1986
1981 2161axai-
1982 322 laxar
1983 514 laxar
1984 321 lax
1985 439 laxar
1986 321 lax
1987 239 laxar
1988 1056 laxar 2 stangir 1987- 1989
1989 459 laxar -
Alls: 12187 laxar
Meðaltal í 32 ár: 380,8 laxar á ári.
1989 veiddust 459 laxar, þ.e. 229,5
á stöng.
þess að ná hreistursýnum en veiði-
vörður er nú eins og áður Skúli
Skarphéðinsson.
Hér er birt til gamans og fróð-
leiks skýrsla um heildarveiði
ásamt veiði á hverja stöng sli 32
ár en meðalveiði á stöng er auðvit-
að raunhæfasta niðurstaðan um
veiði í ánum. Árið 1988 var mjög
gott í Leirvogsá eins og reyndar
víðar og talið var að sumstaðar
hefði eldislax sótt í laxveiðiár og
þótti það sannað. Á sl. ári var
veiði yfirleitt óvenju treg víðast
hvar á landinu en aflatölur úr
Leirvogsá voru hinsvegar mjög _
eðlilegar sé borið saman við meðal-
tal síðustu rúmlega 32 ára. Við
ádrátt í klak nú í haust reyndist
mikill lax í Leii-vogsá og enginn
eldislax kom fram og vonandi er
þessi uppákoma með eldislaxinn
að réna eitthvað en hinsvegar er
ekki búið að greina þau hreistur-
sýni sem tekin voru úr sumarveið-
inni svo hlutur eldislax liggur ekki
fyrir frá sumrinu.
Síðan 1985 hefir Veiðimála-
stofnun haft með höndum allvíð-
tækar rannsóknir á laxastofni og
seiðaframleiðslu árinnar og hefir
þessi starfsemi reynst hin gagn-
legasta og notuð í ýmsum tilgangi
bæði af veiðiréttareigendum og
stofnuninni: Annar veigamikill
þáttur í töku hreistursýna af
veiddum löxum og með greiningu
á þeim er unnt að fylgjast með
hvað mikið af löxum er af náttúru-
legum uppruna eða fra klaki í eld-
isstöð. Ennfremur hvað laxinn
hefir verið mörg ár í fersku vatni
og mörg ár í sjó og upplýsir það
einnig um lausagöngu eldisfiska
úr kvíum, enda þótt öruggast sé
að greina slíkan fisk með skoðun
á sliti í uggum, sem verður óhjá-
kvæmilega með veru fisks í eldis-
kvíum.
Leirvogsá leynir nokkuð á sér
og hefir ekki verið mikið kynnt í
veiðihornum dagblaða eða annarra
fjölmiðla en með skoðun á skýrsl-
um í fréttinni má glöggt sjá at-
hyglisverðar staðreyndir um fjölda
laxa á stöng og eru það hinar
raunverulegu óyggjandi stað-
reyndir fyrir veiðimanninn sem
hugsar sér til hreyfings og veiða
næsta sumar.
Höfundur er íréttaritari
Morgunblaðsins í Mosfellsbæ.
ÞIIMGBRÉF
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Gjáín milli fjár-
laga og veruleika
FRUMVARP TIL FJARAUKALAGA
fyrirárið 1989: REKSTRARREIKNINGUR
TEKJUR:
2.683,0 millj.kr.
Fjármagnstekjur,
vextir
45,3%
GJ0LD: 8.172,7
millj.kr.
GJOLD UM-
FRAM TEKJUR
5.469,7 millj.kr.
Fjárfesting 6,5%
rafla 1: Vinstri helmingur töflunnar sýnir
ivern veg 2.683 m.kr. tekjuauki ríkissjóðs
989 — umfram gárlagaáætlun - skiptist
ilutfallslega á tekjupósta. Hægri helmingur
ænnar sýnir hinsvegar hvem veg 8.172
a.kr. ríkissjóðsútgjöld 1989 — umfram Qár-
agaheimildir — skiptist á höfuðpósta eyðsl-
innar. Ríkissjóðsgjöld umfram ríkissjóðs-'
ekjur 1989 stefna í tæpar 5.470 m.kr.
af landsframleiðslu.
Á verðlagi ársins
1989 mælist tekju-
aukinn um 1.700
m.kr. frá fyrra ári,
samkvæmt greinar-
gerð ráðherra með
frumvarpi að
fjáraukalögum.
II
Heildarútgjöld
ríkisins stefna í tæp-
lega 85 milljarða
króna á þessu ári
eða rúmlega 8 millj-
arða króna útgjöld
umfram fjárlaga-
heimildir. Forsendur
gildandi fjárlaga í
verðlags-, launa- og
gengismálum entust
ekki nema fyrsta
ársljórðunginn. Þá
sprungu þær, eins
og frumvarp fjár-
málaráðherrans að
fjáraukalögum árs-
ins vitnar glöggt
um. Súlurit, sem
fylgir, sýnir hverjar
vóru fjárlagafor-
sendur, sem fjár-
lagasmiðir gáfu sér,
Tafla 2: Gráu súlurnar sýna fjárlagaforsendur 1989, þ.e. þá þróun
innan efhahagspósta sem fjárlagasmíðin var byggð á. Svörtu súl-
umar sýna síðan raunbreytingu þeirra: orsakir þess að Qárlög
ársins kolféllu.
Frumvarp til Ijáraukalaga
fyrir árið 1989, sem fjármála-
ráðherra hefúr lagt fram,
tíundar ríkissjóðstekjur þessa
árs 2.683 m.kr. hærri en flárlög
ársins standa til.
Útgjöld ársins vaxa á hinn
bóginn bæði tekjunum og fjár-
lagaheimildum ársins langt yfir
höfúð. Þau reynast rúmum
8.000 m.kr. hæri en fjárlög árs-
ins standa til. Gjöld umfram
tekjur verða trúlega 5.470
m.kr. — í stað 630 m.kr. áætl-
aðs rekstrarafgangs.
I
Helztu frávik frá tekjuáætlun
fjárlaga 1989 koma fram í sölu-
skatti, tekjuskatti einstaklinga og
launatengdum gjöldum. Tekju-
aukinn skýrist m.a. af breyttum
verðlags-, gengis- og Iaunafor-
sendum. Vaxtatekjur, m.a. í
tengslum við innheimtu skatt-
skulda, fara og stórum fram úr
áætlun. í heild reynast tekjurnar
2.683 m.kr. og 3,5% hærri en fjár-
lög gerðu ráð fyrir.
Ymsir veltuskattar, svo sem
innflutningsgjöld af bifreiðum,
söluhagnaður áfengis- og tóbaks
o.fl., skila hinsvegar minna í ríkis-
sjóðinn en áætlanir gerðu ráð fyr-
ir.
Að öllu samanlögðu er áætlað
að tekjur ríkissjóðs hækki um
23,5% milli áranna 1988 og 1989,
sem svarar til rúmlega 2% aukn-
ingar að raungildi. Tekjur ríkis-
sjóðs hækka einnig sem hlutfall
og hver raunveruleikinn varð,
samkvæmt endurskoðaðri áætlun.
Frumvarp fjánnálaráðhera til
breytinga á lánsfjárlögum 1989
felur síðan í sér heimild til að
auka bæði innlendar og erlendar
lántökur ársins, samtals um tæpa
sjö milljarða króna. Auknar lán-
tökur tengjast að sjálfsögðu ríkis-
sjóðshallanum.
Erlendar langtímaskuldir
stefna í það að verða um 53% af
landsframleiðslu í lok næsta fjár-
lagaárs. Greiðslubyrði erlendra
skulda hækkar trúlega í 20% af
útflutningstekjum 1990.
Útgjöld ríkissjóðs 1989, um-
fram fjárlagaáætlanir, rekja ræt-
ur til vaxtar í ríkisbúskapnum,
verðlags- og launabreytinga og
ákvarðana ríkisstjórnarinnar, sem
m.a. tengjast kjarasamningúm og
stöðu atvinnumála.
III
Fjármálaráðherra segir þijá
milljarða af .þeim átta, sem ríkis-
sjóðseyðslan 1989 fer fram úr
fjárlögum, beina afleiðingu af
verðlags- og launabreytingum. Sú
launastefna, sem ríkisstjórnin
mótaði í samningum við opinbera
starfsmenn, og íþyngjandi skattar
í verði vöru og þjónustu koma þar
trúlega til sögunnar.
Samningsbundnar greiðslur
fara rúmlega 850 m.kr. fram úr
fjárlagaheimildum. Þar vega út-
flutningsbætur þyngst, en þær
reynast 520 m.kr. hærri en ráð
var fyrir gert.
Sérstakar ákvarðanir í atvinnu-
málum spanna 1.800 m.kr. af
umframeyðslunni. Stærsti út-
gjaldaaukinn þareru niðurgreiðsl-
ur eða 870 m.kr.
Skuldauppgjör sjúkratrygginga
frá 1988 og fleiri eldri uppgjör
fara 597 m.kr. fram úr áætlun.
Rekstrarútgjöld [aukaútgjöldj
reyndust 724 m.kr. Fyrirsjáanleg-
ur hallarekstur stofnana tekur
800 m.kr.
Frá þessari eyðsjlu — umfram
fjárlagaheimildir -fi dragast 650
m.kr. í niðurskurði framkvæmda.
Niðurstaðan vjerður sem fyrr seg-
ir 8.153 m.kr. eyðsla umfram fjár-
lög eins og Álþingi samþykkti
þau.