Morgunblaðið - 14.11.1989, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 1989
Minning:
Ágústa Jónsdóttir
Fædd 11. inaí 1906
Dáin 1. nóvember 1989
„Hafðu engat' áhyggjur, Guðný
mín, ég tek bara aðfangadaginn og
þú tekur jóladaginn. Aramótunum
björgum við líka.“ Mamma vann
úti og kom heim í hádegi á að-
fangadag og átti þá allt eftir að
gera eins og gengur. Þannig að hún
kveið svolítið fyrir hátíðunum, enda
orðin ekkja með okkur systkinin.
Þessi lausnarorð komu frá verðandi
tengdamóður eldri systur minnar,
Ágústu, og þarf ekki að orðlengja
það, að svona fóru hátíðarhöldin
fram næstu áratugi.
Ágústa er einn heilsteyptasti og
traustasti persónuleiki, sem ég hef
kynnst á ævinni. Aldrei datt af
henni eða draup, en þegar hún kvað
uppúr með eitthvað, sáu allir á
augabragði að einmitt svona átti
málið að vera. Góðmennskan, höfð-
ingsskapurinn og hlýjan, sem ljóm-
aði af þessari konu, var einstök.
Hún hafði sérstakt lag á börnum
og ól upp barnabörn sín öll meira
eða minna og barnabarnabörnin
áttu visst skjól hjá henni líka.
Ágústa var gift Skarphéðni
Helgasyni togaraskipstjóra, sem
reyndist mér og systur minni eins
og besti faðir. Óll áramót upp frá
þessu, þegar Héðinn var í landi,
sátum við að spili, og rifumst svo
glæsilega um pólitík, að öllum hurð-
um var lokað á okkur. Þegar ég
varð svo háseti hjá Héðni, varð nú
minni tími hjá yfirvaldinu í spil, en
þegar talið barst að nótt hinna
löngu hnífa, stóðst hann ekki mát-
ið. Hvað var líka eitthvað Sovéttrú-
boð uppá það að ná kapteininum í
Rússa.
Ágústa og Héðinn áttu yndisiegt
heimili á Suðurgötu 83 í Hafnar-
firði. Þetta varð nú annað heimili
mitt. Eitt sinn smíðaði ég mér kajak
og reri út á Hafnarfjarðarhöfn.
Farkosturinn sökk, en ég náði landi.
Þá var ekki „Hótel Sheraton“ kom-
ið á nýju bryggjuna í Firðinum, en
veitingar Ágústu gáfu því ekkert
T7----;-----i-----i—t~ n r
eftir. Ef mig vantaði vinnu í skóla-
fríum, þá var bara hringt í Fjörð-
inn. Togari var við bryggju og nóg
að gera og síðan veisla fyrir ungan
verkamann hjá Ágústu. Þegar syst-
ir mín og mágur byggðu í „Allsleys-
unni“ uppi á Mosabarði árið 1956
færðist vettvangurinn ofar í Fjörð-
inn, hjónakornin ungu unnu úti, en
Ágústa passaði heimilið og börnin.
Ágústa er ein sautján systkina,
börn þeirra mætu hjóna Jóns Guð-
mundssonar og Ingibjargar Jóns-
dóttur á Gamla Hrauni í Árnes-
þingi. Hun var skírð Ágústína en
jafnan kölluð Ágústa. Hun fæddist
á Framnesi, en fór fimm ára gömul
til Þórðar bróður síns á Bergi í
Vestmannaeyjum og þaðan_ til
Gíslínu móðursystur sinnar og Árna
manns hennar í Ásgarði í Vest-
mannaeyjum og ólst þar upp. Árið
1927 giftist hún Einari Guðbjarts-
syni loftskeytamanni í Reykjavík,
en hann fóst með es. Brúarfossi þá
um sumarið. Síðan bjó hún með
Karli Rósenkjær verslunarmanni í
Vestmannaeyjum og er Árni sonur
þeirra. Karl dó árið 1939 og
skömmu seinna kynntist hún
Skarphéðni, en þau eignuðust sitt
heimili í Hafnarfirði.
Að Ágústu standa ýmsir glæsi-
legustu ættbogar landsins og er
skemmst að minnast Bergsættar-
innar, sem Guðni prófessor bróðir
hennar skrifaði um. Ég naut þess
í æsku að fá að kynnast sumu þessu
fólki og sonur fátækrar ekkju bað-
aði sig óspart í birtunni og gleð-
inni, sem fylgdi þessari fjölskyldu.
Einn bróðir Ágústu var Lúðvík bak-
ari á Selfossi, en dóttir hans er
Jörundur Gestsson
á Hellu - Kveðjuorð
Fæddur 13. maí 1900
Dáinn 29. september 1989
„Elsku vinur, mikið er gott að
fá þig,“ voru þau orð sem maður
fékk á móti sér þegar fundum bar
saman með Jörundi Gestssyni,
bónda, skáldi og bátasmið á Hellu
við Steingrímsíjörð. Það eru mikil
hlunnindi að fá slíka kveðju, en
best lýsa þau Jörundi sjálfum, hann
var einstakur vinur vina sinna og
það voru hátíðisstundir að hitta
hann. Nú er hann genginn á vit
feðra sinna þessi aldni héraðshöfð-
ingi, maður sem bar slíka reisn að
allt varð frambærilegt i návist hans.
Það fylgdi honum fjör á langri
ævi, blússandi fjör þótt öldufaldar
lífslilaupsins kyrrðust í hárri elli.
Hann átti_ taug í landinu og landið
í honum. í skáldskap hans kviknaði
þessi tenging í fegurstu myndum
íslenskrar tungu, en Jörundur var
jafnvígur á land og þjóð í þeim efn-
um og yndislegar eru vísur hans
og ljóð um menn og málleysingja.
Að upplagi var Jörundur í senn
höfðingi og hirðskáld. Báta sína
byggði Jörundur ekki aðeins af
ýtrustu nákvæmni og varfærni,
hann var þeim kostum búinn að
byggja sál bátsins í handverki sínu
og því er það eindóma álit allra sem
þekkja að bátar Jörundar séu góðir
bátar, góð sjóskip, fari vel með
menn og að það fylgi þeim lán.
Jörundur var mikill dýravinur og
næmi hans í þeim efnum var ótrú-
legt eins og í ýmsum öðrum þáttum
lífsins á þessari jörð. Veturlangt
gat hann unað sér við það í báta-
smíðinni að spjalla við hagamýsnar
sem urðu vinir hans, bjóða þeim
bita með sér. Hann kunni manna
best að smíða góðar stundir úr
lífsins kómidí. Um árabil var Jör-
undur helsti skemmtikraftur í sinni
sveit með gamanvísum sínum sem
oft voru skemmtilega beittar en
aldrei meiðandi svo blæddi. Sumar
vísur hans urðu landskunnar eins
og til dæmis sú fræga; Vappar
kappinn vífi frá / veldur knappur
friður / happatappinn honum á /
hangir slappur niður.
Ættfólk Jörundar er tilþrifafólk
með margslungna hæfileika, list-
rænt og dugmikið í senn. Sjálfur
var Jörundur einstakur hagleiks-
maður á tré og útskurður hans er
með því fegursta sem gerist á ís-
landi. Á Hellu við Steingrfmsfjörð
var ræktaður snaggaralegur andi í
mannlífinu og menn skiptust óspart
á skoðunum og stóðu fast á sínu
ef svo bar undir þótt tilefnin væru
ef til vill ekki af stærra taginu.
Einu sinni varð ég vitni að þessum
skemmtilega leik. Það hafði verið
ákveðið að fara upp að Vötnum í
traktorskerru, en þrír bræðranna
voru í nokkra stundarfjórðunga að
deila um það á hlaðinu hvort það
ætti að fara í einni ferð eða tveim-
ur með tilliti til áhættu og þess
hvort traktorskerran þyldi hópinn í
einni ferð. Allt í einu vatt ég mér
inh í hópinn og segist vera ákveðinn
í því í hvaða ferð ég ætli. Dúnalogn
datt á þá bræður yfir afskiptasem-
inni svo ég hélt óhikað áfram og
segi; „Það er á hreinu að ég ætla
í þriðju ferðinni." Stundarkorn litu
bræðurnir hver á annan og skelltu
síðan upp úr og allir fóru í einni
ferð, eins og venjulega.
Það er mikill sjónarsviptir að
Jörundi á Hellu og fjöllin eru fátæk-
legri þegar svipmikil persóna hans
er víðs fjarri, en minningin um Jör-
und léttir gönguna upp brattann til
meiri þroska og árangurs. Og vissu-
lega var Jörundur á Hellu maður
brattans og þar hafði hugsun hans
styrkasta fótfestu sem eggjarnar
voru hvassastar. Guð varðveiti
minningu mikils mann- og dýravin-
ar, vinar sem gaf svo mikið.
Árni Johnsen
Jörundur var elsti íbúi Kaldrana-
neshrepps. Kominn á níræðasta
árið þegar hann lést. Hraustur og
hress fram á síðari ár. En þegar
heilsan bilar hjá slíkum hreysti-
mönnum finnst manni oft breyting-
arnar ágengari en hjá öðrum og
ósættanlegar við langt atgjörvislíf.
Ég minnist þess, að á fyrstu
skemmtuninni er ég kom á sem
unglingur í nýja samkomuhúsinu á
Kaldrananesi var sýnd íslensk
glíma. Þátt í henni tóku nokkrir
ungir og vaskir menn. Meðal þeirra
var Jörundur á Hellu. Hann var lið-
ugur og snar. Ég hefi ekki séð hjá
öðrum sneggri mjaðmahnykk.
Þetta rifjast upp fyrir mér nú
þegar þessi snarlegi samferðamað-
ur er allur. Þar sem Elli kerling
hefur sett á hann loka bragðið.
Bellibrögð hennar stenst enginn.
Jörundur ólst upp á Hellu hjá fóstra
sírium, Ingimundi Guðmundssyni,
og síðar með móður sinni, Guðrúnu
Árnadóttur, eins og sum önnur
systkinin, og átti þar ávallt heima
þótt hann dveldi um tíma að heim-
an, og ávallt tengdi hann nafni sínu
„frá Hellu“.
Ættir hans hefur Guðmundur
• Guðni Guðmundsson rithöfundur
rakið í Tímanum 12. ágúst sl. þar
sem hann ritar minningarorð um
systur Jörundar, Ingimundu á Kleif-
um.
Systkinahópurinn var stór. Allt
glaðvært fólk sem gott var að vera
í samfylgd með. Listfengt á hendur
og tungu. Jörundur var svo að segja
sjálfmenntaður myndskeri. Vasa-
hnífurinn gegndi hlutverki ýmissa
útskurðartækja annarra. Hann skar
út og smíðaði fjölmarga gripi. Var
einnig velþekktur bátasmiður.
Ljóð léku honum á tungu svo sem
ljóðabók hans, Fjaðrafok, frá 1955
ber vott um. Sú bók er þó sérstæð
þar sem hún er öll með snilldar rit-
hönd höfundarins og fagurlega
skreytt. Þetta er þó aðeins lítill hluti
af ljóðum hans og stökum.
Þrátt fyrir listfengt eðli vann
hann venjuleg heimilisstörf til
sveita. Um þrá til frekari menntun-
ar efar enginn. Þá voru hvorki efni
né aðstæður til að svala slíkum
þorsta.
'Upp úr tvítugsaldri lágu leiðir
þeirra saman, Elínar S. Lárusdóttur
frá Álftagróf í Mýrdal, og 1921
voru þau vígð til samfylgdar í lífinu,
en þau tóku við öllum búsforráðum
á Hellu eftir 10 ár og bjuggu þar
í hálfan fjórða áratug, eða þar til
Ragnar sonur þeirra hóf þar bú-
skap, en nú hefur hann afhent Elínu
dóttur sinni öll umráð yfir búskapn-
um.
Þau Elín og Jörundur eignuðust
þessi 6 börn; Ingimund Gunnar,
smiður, sem nú er látinn. Ragnar
Þór, fyrrverandi bóndi á Hellu, Lár-
us Örn, rafvii'ki, Reykjavík. Guð-
finna Erla, húsmóðir. Vígþór Hrafn,
skólastjóri Varmalandi, Borgarfirði.
Guðlaug Heiðar, módelsmiður,
Reykjavík. Einnig ólu þau upp fóst-
urdóttur Elenóru Jónsdóttur. Öll
hafa systkinin myndað sín eigin
heimili.
Auk þess átti Jörundur, áður en
hann kvæntist, Magnús Gunnar
með Önnu Magnúsdóttur. Hversu
mörg barnabörnin eru eða afkom-
endur þeirra veit ég ekki glöggt.
Jörundur sinnti lengi opinberum
störfum, bæði sem hreppstjóri, for-
maður skattanefndar í hreppnum
og einnig sjúkrasamlagsins auk
ýmsra afskipta í félagsmálavafstri
heimabyggðar.
Um áratugaraðir var hann eftir-
sóttur skemmtikraftur á samkom-
um með upplestri og leikrænum
gamanvísnasöng, enda prýðilega
hagmæltur og næmur fyrir hinu
spaugilega í tilverunni.
Við Jörundur unnum saman í
skattanefnd og á öðrum sviðum.
Hann var ágætur í samstarfi og
hlýr í öllum kynnum. Gamansemin
var gott krydd yfir leiðigjörnum
viðfangsefnum.
Þótt við værum ekki ávallt sam-
mála hafði það engin áhrif á kunn-
ingsskap okkar né vináttu.
Elínu konu sína missti Jörundur
26. febrúar 1983 eftir nokkurra ára
vanheilsu. Við hjúkrun og umönnun
konu sinnar sýndi hann aðdáunar-
verða hlið mannlegrar gæsku og
fagurt dæmi til eftirbreytni.
Þessi tími varð honum ofraun.
Og söknuður eftir konu sína, þenn-
an trausta félaga á lífsleiðinni, var
þess valdandi að líkamlegt mót-
stöðuafl gegn ellinni dvínaði meira
en ella.
Lokadægrin stóð hann sig eins
og hetja, en þráði samfundi við
lífsförunaut sinn. Ekki efa ég, að
við tjaldið mikla hafi hlýr armur
umlukt ástvin sinn. Á einum stað í
Fjaðrafoki segir hann:
Þú ert bára, sem brotnar við sandinn
og blindsker við algeymis-lönd,
vegleysa í villandi þoku,
vona og ætlana strönd.“
Nú hefur hann fengið hinstu
hvílu hjá ástvinu sinni í grafreitnum
í Stekkjai-vík, og móðir jörð hlúð
að þessum syni sínum, sem svo oft
kvað um tilveru lífsins og dásemdir
óspilltrar náttúru.
Að lokum vottum við Inga öllum
aðstandendum samúð um leið og
við minnum á, að enginn lifir sig
tvisvai' nema i minningunni.
Þakkir til Hellu-hjónanna, Elínar
og Jörundar, verða okkur ávallt
ofarlega í huga. Megi samferðafé-
lagi í friði fara.
Ingimundur á Hóli.
Blómmtofa
Friöfinns
Suðurlandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öll kvöld
til kl.22,-einnigum helgar.
Skreytingar við öll tilefni.
Gjafavörur.
45
------------------------------1
Ásta, gift Geir Gunnarssyni al-
þingismanni. Þau byggðu líka í
„Allsleysunni“ á Börðum og með
fleiri vinum og kunningjum á Holts-
götunni og víðar í Firðinum má
segja, að þetta hafi verið ein stór
fjölskylda, sem deildi öllum hátíðum
og uppákomum saman.
Að leiðarlokum þakka ég öðlingi
barngæskuna, styrkinn og gleðina.
Ég votta Skarphéðni, Árna og öllum
ættingjum og vinum mínum dýpstu
samúð. Kærleikans Guð hefur lagt
barn sitt sér að hjarta.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
í dag er við kveðjum ömmu Gústu
hinstu kveðju, viljum við minnast
og þakka gæsku hennar og ástúð
sem hún veitti okkur svo ríkulega
alla tíð. Blessuð sé minning hennar.
Þann lífgjafarmátt á list og snilld,
að létt verður skapið og stundin mild.
Eitt kvöld getur hlýdöggvað hvarminn,
og yljað oss innst inn í barminn.
Og þökk fyrií' stundimar; þar var hlýtt,
og þökk fyrir útsýnið, nýtt og vítt,
með sólina á vorheiði sínu
og ljós yfir landnámi þínu.
(Þorsteinn Erlingsson)
Kalli, Selma, Hildur,
Ágústa, Jói, Guðný, Sigur-
jón og barnabarnabörn.
Fátt annað kemur upp í hugann
er við kveðjum elsku ömmu Gústu
en þakkir. Þakkir fyrir það sem hún
var okkur, gerði með okkur og fyr-
ir okkur.
Guð blessi minningu hennar.
Skarphéðinn
Guðni
Eydís.
Samúðar-
skreytingar,
kistuskreytingar,
kransar og
krossar.
BíOM &
t/STMMN/R
KRINGLAN 6
SÍMI687075