Morgunblaðið - 21.09.1997, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 21. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Óvænt samstaða þýskra jafnaðarmanna fyrirboði um spennandi kosningabaráttu
SPD leit-
ar inn á
miðjuna
Það þykir nú ljóst að Helmut Kohl kanslari
getur ekki treyst á að sjálfstortímingarhvöt
þýskra jafnaðarmanna geri enn einu sinni
vart við sig í baráttunni fyrír kosningamar
í september á næsta ári. Karl Blöndal fjall-
ar um nýja stefnuskrá jafnaðarmanna og
nýjar áherslur fyrir kosningabaráttuna.
Reuter
GERHARD Schröder, forsætisráðherra Neðra-Saxlands, er bjartasta von jafnaðarmanna. Helmut
Kohl, kansiari Þýskalands, breiðir út faðminn. Hann viil fá að sitja eitt kjörtímabil til viðbótar.
OSKAR Lafontaine, leiðtogi jafnaðarmanna og forsætisráðherra
Saarlands, ávarpar 13 hljóðnema. Eining í fiokknum er hans leið-
arljós um þessar mundir og á Schröder stuðning hans allan.
ÝSKIR sósíaldemókratar
(SPD) birtu í liðinni viku
stefnuskrá, sem þykir
færa þá inn á miðju
stjórnmálanna og auka líkur á að
þeim takist að sigra í kosningunum
á næsta ári eftir að hafa verið í
stjórnarandstöðu frá 1982.
Stefnuskráin þykir marka gagn-
gera breytingu hjá flokknum og er
greinilega verið að sækja í smiðju
Verkamannaflokksins á Bretlandi,
sem vann yfirburðasigur í þingkosn-
inunum þar í landi í maí eftir að
hafa fært hugmyndafræði sína inn
á miðjuna. Einnig hafa þýskir stjórn-
málaskýrendur leitt getum að því
að í næstu kosningum muni þýsku
flokkarnir taka sér bandarísk stjórn-
mál til fyrirmyndar þegar þeir skipu-
leggja baráttuna.
Atvinnurekendum að skapi
Sérstaka athygli hefur vakið að
stefnuskráin, sem þykir atvinnurek-
endum að skapi, var samþykkt án
þess að á undan færu langvinnar
og lýjandi deilur. Segja fréttaskýr-
endur að Kohl og félagar hans í
röðum flokks kristilegra demókrata
(CDU) og systurflokks hans í Bæj-
aralandi (CSU) megi nú búast við
því að andstæðingar þeirra verði
sameinaðir í baráttunni fyrir kosn-
ingamar á næsta ári.
Við fyrstu sýn virðist stefnuskráin
boða gagngerar breytingar frá
stuðningi flokksins við málstað stétt-
arfélaga og vinstri hefðir. Þar er
hvatt til þess að dregið verði úr
höftum, skattar lækkaðir, dregið úr
launakostnaði og ýtt undir sjálfs-
bjargarviðleitni einstaklinga.
Þýskir jafnaðarmenn vilja nú sýna
að þeir séu ekki eftirbátar systur-
flokka sinna í Evrópu og horfa þá
bæði til Bretlands og
Frakklands þar sem
flokkar á vinstri vængn-
um hafa steypt hægri
stjórnum á undanförnum
mánuðum.
Meginmarkmið stefnu-
skrárinnar em að ýta undir grósku
í efnahagslífinu og minnka atvinnu-
leysi um helming. Einnig er því heit-
ið að leggja aukna áherslu á mennta-
mál, verkmenntun, rannsóknir og
vísindi komist SPD til valda.
Samþykkt án langærra deilna
Það sem athyglisverðast þykir hins
vegar er að stefnuskráin, sem Ger-
hard Schröder, forsætisráðherra
Neðra-Saxlands, er meginhöfundur
að, var samþykkt af fomstu flokksins
nánast möglunarlaust, þótt þrír úr
forustusveitinni hafi reyndar greitt
atkvæði gegn henni. Slíkt er fáheyrt
meðal þýskra jafnaðarmanna, sem
era þekktir fyrir að grafa undan sjálf-
um sér með þrotlausum deilum um
undarlegustu mál.
„Sameiginleg staða okkar er sú
að við þurfum að draga úr kostnaði
af vinnuafli," sagði Oskar Lafonta-
ine, formaður SPD, sem löngum
hefur verið forustumaður vinstri
arms flokksins. Stuðningur hans við
Schröder hefur þaggað niður í mörg-
um þeim, sem ella hefðu aldrei tekið
nýju stefnuskrána í mál og hafa
löngum gagnrýnt Schröder.
Þessi stefnuskrá verður reyndar
lögð fyrir þing SPD í Hannover í
desember og reyndi Lafontaine að
sefa þá, sem kynnu að hafa efasemd-
ir um ágæti hennar, að hægt yrði
að gera breytingar á flokksþinginu.
En Lafontaine sagði einnig' að það
væri ekkert nýtt að hann styddi
hagvöxt enda væri það eina leiðin
til að berjast gegn atvinnuleysi.
Óánægja á vinstri væng
Helsta gagnrýni vinstra vængsins
beinist að því að ekki sé næg áhersla
lögð á að skapa atvinnu. „Uppgjöf
fyrir fjöldaatvinnuleysi," kallaði hinn
svokallaði „Frankfurt-hópur“
flokksins uppkast að stefnuskránni
eftir fund vinstri vængsins í Kassel
fyrir viku. Þar sagði að einnig vant-
aði áherslu á að taka ætti upp um-
hverfisskatta og skýlausa yfirlýs-
ingu um að snúið verði baki við
notkun kjarnorku.
Ljóst er að annaðhvort Lafontaine
eða Schröder verður kanslaraefni
SPD í kosningunum í september að
ári. Flokkurinn mun velja kanslara-
efnið í apríl og þykir líklegt að hann
veðji á Schröder, sem samkvæmt
skoðanakönnunum hefur notið meiri
vinsælda en Kohl svo mánuðum
skiptir.
Forustumenn í viðskiptalífinu
hafa fagnað hinum nýja tóni hjá SPD
og leiðarahöfundar dagblaða sögðu
að þessi óvænta eining
innan fiokksins eigi eftir
að gera Kohl erfitt fyrir
í baráttunni fyrir endur-
kjöri.
„Samsteypustjórnin
hefur [hingað til] getað
tekið það rólega og treyst á sjálfstor-
tímingu SPD og klofning flokksins
í tvær fylkingar," sagði í dagblaðinu
Frankfurter Allgemeine Zeitung.
„Hún hélt að um yrði að ræða SPD
undir merkjum Lafontaines og SPD
undir merkjum Schröders. Hug-
sjónamaðurinn á vinstri vængnum
gegn valdagráðuga tækifæris-
sinnanum. En það virðist litlar vonir
hægt að binda við það eftir þetta.
SPD mun ekki klofna í tvær fylking-
ar. Flokkurinn ætlar að taka upp
efnahagsstefnu Schröders."
Vinstra dagblaðið Tageszeitung,
sem gefið er út í Berlín, gagnrýndi
að flokkurinn væri að snúa baki við
rótum sínum. „Hægrimennirnir í
SPD hafa hægt og sígandi verið að
ná yfirhöndinni," sagði í blaðinu.
„Að Lafontaine skuli styðja þessa
stefnuskrá möglunarlaust er merki
um að hann hefur misst völdin.“
Fylkja sér um Schröder
Flokkurinn virðist hins vegar hafa
gert sér grein fyrir því eftir 15 ára
eyðimerkurgöngu í stjórnarandstöðu
að hann muni ekki ná trausti kjós-
enda í velmegunarlandinu Þýska-
landi með því að höfða til félagslegr-
ar réttlætiskenndar þeirra. Útkoman
er sú að Schröder, sem oft hefur
fengið harða útreið hjá vinstri væng
SPD fyrir að segja að flokkurinn
gæti ekki unnið með því að laga
stefnu sýna að vilja stéttarfélag-
anna, er nú bjartasta vonin.
Þjóðverjar virðast hafa meiri
áhyggjur af háum sköttum og eftir-
launagreiðslum, sem gera að verkum
að ekki situr nema helmingur tekna
eftir í launaumslaginu um hver mán-
aðamót, en hvað verði um fjórar
milljónir atvinnulausra landa þeirra,
sem þegar allt kemur til alls njóta
þó góðs af öfiugu félagsmálakerfí.
„Þessar tillögur marka ánægju-
legt brotthvarf frá eldri hugmyndum
SPD um jöfnun auðsins,“ sagði Diet-
er Hundt, formaður samtaka þýskra
atvinnurekenda. „Ég fagna ákvörð-
un SPD að viðurkenna þá staðreynd
að skattar eru of háir í Þýskalandi
og breyta þurfi kerfmu. Schröder
stendur sýnu nær raunverulegri
stöðu efnahagsmála í Þýskalandi,
en ýmsir aðrir í flokki hans.“
Stefnuskráin kom kristilegnm
demókrötum greinilega í opna
skjöldu og höfðu þeir að minnsta
kosti ekki stillt staman strengi sína.
Friedrich Bohl, starfsmannastjóri
Kohls, veittist að plagginu og sagði
að þar væri ekkert nýtt að fínna.
Rainer Eppelmann, sérfræðingur
CDU í vinnumarkaðsmálum, sagði
að jafnaðarmenn væm að stela hug-
myndum kristilegra demókrata.
„Stór hluti þessa skjals er tekin beint
up úr okkar eigin stefnuskrá,“ sagði
Eppelmann.
Tækifærissinnar og vindbelgir
Daginn eftir birtist hins vegar
hörð gagnrýni Kohls kanslara á jafn-
aðarmenn í viðtali við tímaritið Cap-
ital. Sagði kanslarinn að í forustu
SPD væm „óprúttnir tækifærissinn-
ar“ og „vindbelgir“, sem væru að
eigna sér hugmyndir sínar um það
hvernig bæri að betjast gegn glæp-
um og koma á umbótum í skattamál-
um. Kohl gerði einnig lítið úr skoð-
anakönnunum.
„Hvað koma skoðanakannanir
raunverulegum vinsældum stjórn-
málamanns við,“ sagði hann þegar
hann var spurður um forskotið, sem
kannanir sýndu að Schröder hefði á
hann. „Þetta er ekki fegurðarsam-
keppni. Hver sá, sem lofar öllum
öllu, nýtur auljóslega vinsælda. Þeir,
sem segja fólki að það þurfi að
breyta og taka tii hendinni, fá lægri
einkunn ... En ég er viss um eitt: á
meðan við gemm ekki bjánaleg, yfir-
þyrmandi mistök eigum við mikla
möguleika á að vinna kosningarnar."
Kristilegir demókratar þrasa
Á meðan eining virðist vera að
nást meðal jafnaðarmanna hafa
kristilegir demókratar, sem þekktir
eru fyrir að vera samhentir, verið
þrasgjarnir. Undanfarið hefur komið
upp ýmis ágreiningur, ekki síst
vegna yfirlýsinga Theos Waigels um
að hann gæti hugsað sér að víkja
úr sæti fjármálaráðherra eftir langa
setu og fá annað ráðuneyti. Richard
von Weizsácker, fyrrverandi forseti,
hefur sagt að ákvörðun Kohls um
að sækjast eftir endurkjöri beri
valdagræðgi vitni. Nú síðast skoraði
Peter Múller, leiðtogi CDU í Saar-
landi, á Waigel að segja af sér.
Nú stendur fjórða kjörtímabil
Kohls yfir og á næsta ári hyggst
hann tryggja sér völd það
fimmta. Hann hefur því
borið sigurorð af fjórum
frambjóðendum SPD, oft
eftir að hafa verið af-
skrifaður.
„Hvers vegna ætti ég
að hafa áhyggjur af næsta frambjóð-
anda þeirra,“ sagði Kohl og líkti
Schröder við „stjörnuhrap", sem
myndi brenna út þegar kjósendur
sæju í gegn um síbreytilega stefnu
hans. „Hann er á stöðugum þönum
nótt sem nýtan dag í því skyni að
bæta stöðu sína í skoðanakönnun-
um.“ Kohl rifjaði einnig upp að ári
fyrir kosningarnar 1994 hefði hann
einnig staðið lakar en andstæðingur-
inn, sem þá var Rudolf Scharping,
en sigrað að lokum. Hann nefndi
hins vegar ekki að sjálfur flokkur
jafnaðarmanna stendur sýnu betur
að vígi samkvæmt skoðanakönnun-
um en á sama tíma fyrir fjórum
árum. Þetta þakka jafnaðarmenn
þeirri vinnu, sem þegar hefur verið
lögð í kosningabaráttuna.
Kansiarinn hamraði einnig á því
að ekkert væri sameiginlegt með
SPD og Verkamannaflokknum á
Bretlandí og leiðtoga hans, Tony
Blair.
„í Þýskalandi er CDU flokkur
umbóta," sagði Kohl. „SPD hefur
engan, sem er sambærilegur við Tony
Blair. Tony Blair er að hefja umbæt-
ur á öllum vígstöðvum ... Grundvall-
arregla SPD er stöðnun. Stimpillinn
„gamalt" á við SPD.“
Bandarísk áhrif?
Þótt Kohl þreytist ekki á að ítreka
að ekkert hafí breyst hjá SPD er
ljóst að flokkurinn hyggst ekki end-
urtaka fyrri mistök. Talað er um að
SPD hafi ekki undirbúið kosninga-
baráttu jafn vandlega frá því hann
missti völd 1982. Ákveðið hefur ver-
ið að veija 40 milljónum marka til
hennar. Flokkurinn hefur þegar opn-
að kosningamiðstöð í Bonn. Þing-
kosningunum á næsta ári verður
ekki aðeins stjórnað þaðan, heldur
einnig kosningum í einstökum sam-
bandslöndum á næstu tólf mánuð-
um. Hermt er að vinsælasta bókin
í Bonn um þessar mundir sé banda-
rísk. „Að baki forsetanum" eftir
Dick Morris, fyrrverandi ráðgjafa
Bills Clintons Bandaríkjaforseta.
Eitt af ráðum Morris til Clintons
hljóðar svo: „Herra forseti, reyndu
ekki að láta kjósa þig í krafti stjóm-
málaskoðana þinna, reyndu bara að
láta kjósa þig.“
Demókratar í Bandaríkjunum
eyddu 85 milljónum dollara (rúmlega
sex milljörðum íslenskra króna) í
síðustu kosningabaráttu, sýnu meira
en SPD, sem er ríkasti flokkurinn í
Þýskalandi og hefur 40 milljónir
þýskra marka (um 1,6 milljarða
króna) til umráða. Þýskir jafnaðar-
menn vilja einnig leggja áherslu á
auglýsingar í sjónvarpi, líkt og gert
er í Bandaríkjunum. Franz Múnte-
fering, sem heldur um budduna hjá
SPD, hugðist hefja sjónvarpsher-
ferðina snemma, en komst að því
að þýska ríkissjónvarpið leyfir aðeins
útsendingar kosningaauglýsinga á
síðustu vikum kosningabaráttunnar.
Aukin áhersla á sjónvarp
Þótt ljóst sé að mikil áhersla verð-
ur lögð á sjónvarp í kosningabarátt-
unni draga ýmsir þýskir
sérfræðingar í efa að hún
geti skipt jafn miklu máli
og í Bandaríkjunum.
„Okkar þjóðfélag er upp-
lýstara og erfiðara að
spila með það,“ sagði
Volker Nickel, sem starfar hjá sam-
tökum þýskra auglýsingastofa. Sú
afstaða kann að bera keim af hroka,
en hins vegar er ljóst að önnur lög-
mál gilda í Þýskalandi, þar sem
áhersla er lögð á flokka í kosning-
unum, en í Bandaríkjunum, þar sem
tekist er á um einstaklinga og flokk-
arnir setja ekki jafn sterkan svip á
slaginn.
Það væri skammsýni að afskrifa
Kohl kanslara á þessu stigi málsins,
en að sama skapi virðist framboð
jafnaðarmanna ætla að verða sýnu
trúverðugra. Það er hins vegar ljóst
að það er spennandi kosningabarátta
framundan í Þýskalandi.
Heimildir: SUddeutsche Zeitung, Die
Welt, Frankfurter Allgemeine Zeitung,
Die Zeit og Reuter.
Skammsýni
að afskrifa
Helmut Kohl
kanslara
Eining jafnað
armanna
eykurtrú-
verðugleika