Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1918, Page 2

2
í'orv. 'l’horoddsen
sem hvergi eru til í nálægum höfum, og norrænir sjó-
fiskar, sem hafa vanið sig við ósalt vatn. Nú hafa jarð-
fræðingar sýnt, að vötn þessi eru leifar af breiðu sævar-
sundi, sem tók yfir þvera Suður-Svíþjóð á ísöldu, en er
landið hófst, mynduðust stór vötn af hinum dýpri pollum
sævarins, og ýms dýr urðu þá fráskila frá sínum fornu
fjelögum í sjónum, einangruðust ósjálfrátt í vötnunum og
löguðu að ýmsu leyti eðli sitt eftir umhverfinu; vatnið
varð smátt og smátt ferskara og að lokum alveg salt-
laust, en eðli dýranna breyttist jafnhliða. Áður var kalt
í Eystrasalti meðan ísöldin gekk yfir og dýra- og jurta-
lífið var svipað því, sem nú er norður í Ishafi, þess vegna
bera þessir strandaglópar, sem eftir urðu, menjar þess,
það eru eintóm kuldadýr, sem í höfunum í kring hafa
fyrir löngu hörfað frá og dregist norður á við, er særinn
hitnaði, en á botni hinna stóru vatna er líka tiltölulega
kalt; af því smádýr þessi hafa ekki átt þar neina sjer-
lega grimma og áleitna óvini eða keppinauta, hafa þau
haft þar hæli og griðastað í margar þúsundir ára og
haldist að mestu óbreytt í einangrun sinni. í vötnum
sunnan í Alpafjöllum hafa líka fundist lifandi leifar sjó-
dýra frá ísöldu.
Menn hafa fyrr og síðar víða um jörð orðið þess
varir, að mörg vötn, stór og smá, hafa á fyrri jarðöldum
haft samgöngu við úthafið, eða verið partar af sjónum,
en hafa svo við ýmsar breytingar skilist frá; þess vegna
hafa leifar sævardýra fundist í fjöldamörgum stöðuvötn-
um. í Kaspíhafi og Aralvatni er allmikið dýra- og jurta-
líf, sem á uppruna sinn að rekja til úthafanna, eins og
Alexander von Humboldt þegar 1843 benti á. Par eru
meðal annars allmargir selir, sem vant er að skoða sem
sævarbúa, en þeir eru líka til í Ladogavatni og Baikal.
í Kaspíhafi eru margskonar fiskar og þangtegundir og
fjöldi af skeldýrum og krabbadýrum, sem til eru í