Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.1984, Blaðsíða 10

10
DV. MANUDAGUR 25. JUNI1984.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Ekki ber á því að andúð á klerkaveldinu í íran vaxi innanlands.
Þó að orrustuvellir séu langt í
burtu er það stríðið milli Irans og
Iraks sem stjómar lífi fólks í Teher-
an, höfuðborg Irans. Stríðiö, sem nú
hefur staðið í tæp fjögur ár, hefur
snert alla, hvort sem það er fyrir
missi ástvina eða fyrir óðaverðbólgu
og vöruskort. En meðan húsmæður
standa í biðrööum tímum saman til
aö komast yfir kjötbita eða smjör-
klípu, og þá oft til einskis, þar sem
birgðir eru af skomum skammti, eru
karlmenn fúsir til aö gerast sjálf-
boðaliðar á vígvöllunum og berjast
við „heiðingja” handan landamær-
anna.
Sorg og harðræði hafa leitt til
kvartana yfir því hversu langan
tima tekur að ljúka styrjöldinni en
engin merki eru sjáanleg um aö
baráttuvilji almennings hafi
minnkaö.
Mestu erfiðleikamir stafa af verð-
hækkunum. Bensínverð er þrefalt
hærra en það var í byr jun styrjaldar-
innar og er nú 30 riyalar, eöa 7,80
krónur, á lítra. Kíló af hrísgrjónum •
kostar nú 90 krónur og og eru hrís-
grjón skömmtuð svo að hver ein-
staklingur fær 1,5 kíló á mánuöi.
Verð á gosdrykkjum hefur hækkaö
um fjórðung á þessu ári.
Lágmarksþörfum
fullnægt
Það er stefna stjórnvalda að sjá til
þess að lágmarksþörfum fólks sé
fulinægt og nauðsynlegustu vömr
séu til sölu á lágu veröi. En birgöir
em ekki alltaf nægar. Margir telja
að fátækari landshlutar hafi forgang
en þar búa strangtrúaðir múslimir,
eindregnustu fylgismenn ayatollah
Khomeini.
Á betur stæðum svæðum, þar sem
meira er af peningum en minna af
vörum, leyfir ríkisstjómin „frjálsu
markaðskerfi” að viðgangast. Kjöt
er t.d. skammtað og kostar allt að
400 riyala, eða 135 krónur kílóið.
Hver einstaklingur á rétt á 50
grömmum af kjöti á dag. I sumum
opinbemm verslunum má kaupa
kjötskammt aukalega fyrir tvöfalt
verð. Kjöt er þó ekki alltaf til í þeim
búðum en alltaf á svörtum markaði
þar sem þaö kostar þrefalda opin-
bera upphæð.
Þegar kemur að dýrari vömm eru
verðhækkanirnar enn greinilegri.
Peykahn-bifreið, sem smíöuö er í
Iran, kostar opinberlega um milljón
riyala, eða um 330 þúsund krónur.
En á frjálsum markaði kostar slík
bifreið þrisvar sinnum meira.
Fjögurra ára gamall Mercedes
var nýlega seldur fyrir 16 milljónir
riyala, eöa um 5,4 milljónir króna, og
sex ára gömul Toyota-bifreiö var
seld á tvær milljónir riyala, eða um
660 þúsund krónur.
Að mestu leyti má kenna
styrjöldinni um verðbólguna.
Styrjöldin kostar um þriðjung allra
útgjalda stjórnvalda og hefur rústað
iðnað og landbúnað í landamæra-
hémöum við írösku landamærin. Þá
Skuggi
stríðsins
yfir
Teheran
verða stjórnvöld að finna fjármagn
til að sjá fyrir þeim tveim milljónum
íbúa Irans sem hafa hrakist frá
heimilum sínum vegna sprengju-
árása íraka. Flestir finna sér skjól
hjá ættingjum eða í stjórn-
arbyggingum og skólum sem teknir
hafa verið til slíkra nota.
Fjölskyldur þeirra, sem falla eða
særast í stríðinu, fá styrk frá hinu
opinbera, 2 milljónir riyala, eöa um
660 þúsund krónur. Þeir 10 þúsund
trana sem hafa hlotið örkuml í
átökunum fá forgang við kaup á
ýmsum vörategundum, forgang að
opinberum störfum og að háskóla-
námi.
Sjá/fboða/iðar
Þrátt fyrir allt þetta geta stjóm-
völd í Teheran stært sig af því aö
geta kallað upp tugi þúsunda sjálf-
boðaliða til þess að halda til víg-
stöðvanna. Ljósmyndir af fööur-
landsvinum veifandi fánum birtast í
blöðunum ásamt fréttum af írökum
sem þvingaðir em í herinn. Auk
sjálfboöaliða er hver íranskur karl-
maður, 18 ára og eldri, herskyldur í
tvö ár. En ekki eru allir jafnáf jáöir í
aö berjast.
Nýlega komst upp um samtök
falsara sem seldu fölsuð undanþágu-
skilríki frá herþjónustu fyrir 350
þúsund riyala, eða 120 þúsund
krónur stykkið. Og hjá fjölda fjöl-
skyldna er það helsta hugðarefniö að
finna upp aðferðir til þess að koma
sonum á unglingsaldri undan her-
þjónustu.
Fyrir þá sem heima sitja er fátt
um tilbreytingar frá daglegu brauði
striösfrétta og íslamskra kennisetn-
inga. Aö sjálfsögðu era engin nætur-
klúbbar eða dansstaðir leyfðir í
strangíslömsku ríki. Þeir ríku
flykkjast til þeirra fáu matsölustaða
þar sem maturinn þykir ætilegur og
enn em opnir. Hinir fátæku sitja í
almenningsgörðum.
Þvinganir
og skortur
í Bagdad
Efnahagsleg áhrif stríðsins í írak eru slæm en mannskaðinn verri þegar til lengri tíma er litið.
Minnismerki fallinna hermanna í
Bagdad er ekki ósvipað túlípana í
laginu. Það sést víðast hvar að í
borginni eins og sjá má áhrif
stríðsins á líf fólksins. Það er eflaust
eitt fárra slikra minnismerkja í
heimi þar sem almenningi er ekki
leyfður aðgangur. Vopnaöir verðir
sjá til þess að banninu sé framfylgt
og þeir viröast telja að þeir sem vilja
ljósmynda minnismerkið ógni öryggi
ríkisins.
Á minnismerkinu eru áletranir.
Þær eru gerðar úr gulli sem fengið
er úr skartgripum sem sorgbitnir
ættingjar hafa gefið í minningu fall-
inna. Textinn er fenginn úr ræöum
Saddam Hussein, forseta Iraks, um
fórnfýsi og hugrekki. Hvert sem litið
er má greina merki stríðsins á líf 14
milljcna ibúa Iraks. Ættingjar hinna
föllnu fá styrki frá ríkinu, bifreiðar,
landskika, og forgangur að mennta-
stofnunum er veittur börnum her-
manna sem fært hafa stærstu fóm-
ina.
Opinberar fréttatilkynningar um
gang stríðsins geta aldrei um fjölda
fallinna eða særðra og engar
áreiðanlegar tölur er að hafa um
slíkt. En opinberir f jölmiðlar leggja
mikla áherslu á fómir og hetjulund
hermannanna til þess að telja kjark-
inn í óánægða borgara.
Stríðið og áhrif þess hafa gefið
flestum ástæður til að kvarta. Allt
frá óðaverðbólgu til strangra tak-
markana á ferðafrelsi, vegna hinnar
þungu handar öryggislögreglunnar á
öllum hliðum mannlífsins til mögu-
leikans á að verða sendur á vígstöðv-
amar. Slikar kvartanir koma ekki
fram í f jölmiðlum, en erlendir sendi-
ráðsstarfsmenn segjast heyra þær
oft.
Konur til starfa
Irakar hafa nú um 1,65 milljónir
manna undir vopnum sem kostar fá-
tæka þjóðina mikið í tapaðri
framleiðslu. Konur hafa verið
fengnar til aö kasta blæjunum og
taka til starfa á skrifstofum og í
verksmiðjum. Og í landinu er nú
um ein milljón Egypta sem vinna
almenn verkamannastörf.
Allt frá skólastofum að grafar-
barminum er stríðið fyrir augum
fólks og eyrum. Skólabörnum er sagt
hvílíkur heiður það sé að falla fyrir
föðurlandið og þegar drengirnir
verða 18 ára fá þeir tækifæri til þess.
Allir á aldrinum 18 ára til 37 ára em
herskyldir og aöeins verkfræðingar
og læknar virðast undanþegnir þeirri
kvöð. Fastaher Iraka er um ein
milljón manna. Varaliöið er um 650
þúsund manns og af þeim em
hundrað þúsund á vígvöllunum
hverju sinni.
Fremstir í flokki þeirra, sem
hvetja þjóöina til dáða í stríöinu við
Iran, em félagar í Baath-sósialista-
flokknum. Þeir eru rúmlega milljón
talsins og em ábyrgir fyrir því að
hvetja fólk til að ganga i herinn,
halda uppi siðferðisþreki borgar-
anna og fylgjast grannt með póli-
tískum straumum.
Ibúar hafnarborgarinnar Basra og
í landamærabæjum viö írönsku
landamærin hafa fengið mikiö lof í
sjónvarpi og blöðum. En erlendir
sendiráösstarfsmenn segja að þó að
hluti þessa fólks hafi verið fluttur á
brott virðist flestum hafa verið
bannaöaðflýja.
Efnahagslegar afleiðingar
Fyrir borgara fjær ormstu-
svæðunum hafa efnahagslegar af-
leiðingar stríðsins verið mjög
slæmar. „Hvað fjárráð varöar hefur
hinn venjulegi Iraki nánast orðið að
öreiga,” segir vestrænn efnahags-
sérfræðingur. „Það hafa engar tölur
verið gefnar út en miðstéttin hefur
séð sparifé sitt gufa upp vegna
hækkandi verðlags, of hárrar gengis-
skráningar og svarta markaöarins
sem dafnar undir þessum kringum-
stæðum.”
Dinarinn, gjaldmiðill Iraka, er
skráður opinberlega sem jafngildi
3,2 Bandaríkjadala og eför því er
fariö á hótelum í Bagdad og á flug-
völlum og veitingastöðum. En á
svörtum markaði og erlendis fæst
aðeins einn Bandaríkjadalur fyrir
dinarinn.
Ríkisstjórnin óttast mjög óánægju
fólksins og hefur þess vegna haldið
verði mikilvægra vörutegunda lágu
með niðurgreiðslum. Þannig kostar
kiló af hrísgrjónum 250 fUs, eða 24
krónur, og verðið á brauðhleifi hefur
verið það sama um áratugi, eða 10
fils, eða því sem næst ein króna.
Bensín kostar 70 fils á lítra, eða 6,60
krónur, en þaö er erfitt aö komast
yfir bíla. Hið opinbera flytur eitt inn
bifreiðar og þó að venjuleg fjöl-
skyldubifreið kosti áðeins 4000
dínara, eða 380 þúsund krónur, er
þriggja ára biðtími eftir hverri bif-
reið. Slikan bíl í einkaeign er þó hægt
að selja fyrir aUt að 15 þúsund dínara
eða 1,4 miUjónir króna.
Flestir erlendir sendiráðsstarfs-
menn telja aö þegar striöinu lýkur
muni olíutekjur Iraka koma efnahag
ríkisins á réttan kjöl á fáum árum þó
að erlendar skuldir verði miklar. En
Irakar muni finna lengur fyrir því aö
hafa tapað heiUi kynslóö ungs fólks í
stríði þar sem hvorugur aðUinn hefur
unniö nema fáa kUómetra, í stríöi
sem staðið hef ur tæp fjögur ár.
Umsjón: Ólafur B. Guðnason